Outubro 2009 SÓ PARA PROFISSIONAIS ?^acdVP[PR^[WT 2^]UTa~]RXPS^8200 83C8?U^XSXbcX]VdXS^R^\ À3aEX]RT]c1PZT\P] <T\^aXP[0fPaSÁ 8]eTbcXVP{y^)TbcdS^bR^\_PaPcXe^b R^\TbcdSP]cTbS^4]bX]^Bd_TaX^a 2A8STBTcQP[) 3^SXPV] bcXR^P^caPcP\T]c^ ,iÛÃÌ>ÊiÃ>ÊUÊÓÊÕÀà Õ[R^^[)7Xbc aXPbR^\Ì]P[UT[Xi· 438C>A80;" Ø]SXRT Editorial .................................................. 3 Revista de Imprensa ................................ 4 Evento | XXXVIII Congresso Nacional Federação de Alcoólicas Reabilitados de Espanha .......... 8 Evento | XXII Encontro das Taipas .......................... 13 Entrevista | Carlos Brito ............................................ 14 Evento | 52nd International - ICAA Conference on Dependencies .................................... 16 Reportagem | Antes que te queimes .............................. 23 Entrevista | Fernando Mendes .................................... 24 Evento | I Encontro do CRI de Setúbal ..................... 26 Evento | Encontro de Enfermagem DRN ................... 30 Investigação em Português | Diana Agante .......................................... 32 Márcia Santos ......................................... 33 Joana Grácio ........................................... 34 Irma Brito, Fernando Mendes, Márcia Santos e Filipa Homem.................... 35 Actualidade | Associação Nacional das Farmácias ............ 38 Evento | VII Simposium Sobre Perturbações Afectivas ............................. 40 Evento | Com os jovens a prevenir o futuro ............... 42 ;>8=6Iw8C>86/ Egdeg^ZYVYZ!GZYVXdZ9^gZXd/ CZlh"8dde">c[dgbVdZ8dbjc^XVd!8GA GjV6cic^dGVbVa]d!+%%: ))+%"')%HZc]dgVYV=dgVBVidh^c]dh EjWa^XVdeZg^Y^XVbZchVagZ\^hiVYVcd>8H Xdbdc°&')-*)#I^gV\Zb/&'%%%ZmZbeaVgZh 8dciVXidh/''.*(,&)) .&+-..*(. ^c[d5YZeZcYZcX^Vh#ei lll#YZeZcYZcX^Vh#ei 9^gZXidg/Hg\^dDa^kZ^gV :Y^idg/6cic^dHg\^d EgdYjd<g{[^XV/6cVDa^kZ^gV >begZhhd/<^cdXVg">cYhig^V<g{[^XV!AYV# ;XeaT\\T STbcTeadb ºÃÌÕÊwÀiiÌiÊ`iV``]ÊV iÊ`iÊ`iVÃKÊ>Ê `âiÀÊ >µÕÊ`>Ê >ÊÀ>âKoV iÊ`iÊ«ÀÌiÃÌÃ]Ê `}>`oÊ >Ê VÌ>ÀÊ >µÕÊ >}Õ>ÃÊ ÃÌÀ>Ã]Ê ÌiÃÌiÕ ÃoÊ i]Ê «ÀÊ µÕiÊ K]Ê VÌ>ÀÊ v>VÌÃÊ µÕiÊ KÊ «ÃÃÊ }À>À°Ê "ÕÛÊ ?Ê `>ÃÊ ÕÊ ÛiÊ µÕiÊ ?Ê i>Ê `Öâ>Ê `iÊ >ÃÊ viâÊ Õ>Ê `iÃÌÝV>XKÊ ÃiÃÊ `>Ã®Ê >Ê VV>Ê `iÊ `iÃ>LÌÕ>XKÊ `iÊ `>ÀÊ >ÕiÊ *ÌÊ i ]Ê µÕiÊ iÊ VÕÃÌÕÊ Îää°äääfää]ÊiÊi`>Ê>Ì}>°Ê->Õʺ>ÃÊ«»]Ê>ÃÊiÛiÊ>ÃÊKÊVÕÀ>`ÊVÊiëiÀ>Û>]ÊiÊ V>À]ÊÛÌÕoÊKÊDÊVV>Ê>ÃÊDÊÀÕ>]Ê`iÊÃi«ÀiÊÛÛiÕoÊÀ>Ê>ÃÃÊÊ«>ÃÃ>`ÊKÊÕÌÊ }µÕÊiʵÕiÊKÊÃÊ`iÝ>ÊÃ>Õ`>`iÃÊi Õ>Ã°Ê ÊÕÛÊiÊÌiÃÌiÕ iÊÌ>LjÊÕ>ʺ«ÃiÕ`ÊVÕÀ>»Ê`iÊ>ÀiÝ>ÊyÕiV>`>Ê«i>ÊiÃ>Ê >ÌÕÀiâ>Ê `>Ê `iX>]Ê ÕÊ Ãi>]Ê «ÀÊ Õ>Ê »>}À>Ê V>ÀÌiÀ>»Ê `Ê «>Ê `iÊ Õ>Ê `iÌi]Ê iÊ µÕiÊ Ê ÌÀ>Ì>iÌÊvÊ>`>`ʺÃiÊ`i»Ê>ÌjʵÕiÊi ÀiÃÊ`>ÃÊiVVÃÊ«Õ`iÃÃiÊ«iÀÌÀʵÕiÊ>Ê VÕÀ>`iÀ>®ÊÌÛiÃÃiÊ>}i`>ÊÕÊV iµÕiÊ`ëÛi° "ÕÊÀiVÀ`>ÀÊ>µÕÊÊÀ}i]ʵÕiÊ«iÀ`iÕÊ>ÊÛ`>Ê«ÀÊÌiÀÊÕÌâ>`ÊÕ>ÊÃiÀ}>ÊÕÃ>`>ʵÕiÊ iÊVÕÃÌÕÊ ÓxÊiÕÀÃÊ>Ê«ÀÃKoÊÕÊ`>Ê ÀÃÌ>]ʵÕiÊÀiViLiÕÊÕ>ÊV>ÀÌ>Ê«>À>ÊiÛ>ÀÊÊÃiÕÊÀKÊ >ÀÃ]Ê >VV]Ê>ÊÕ>ÊVÃÕÌ>]ʵÕ>`Ê>w>Ê`iÊVÌ>ÃÊ?Ê >Û>ÊÀÀ`Ê>ÊÀÕ>]Ê«ÀµÕiÊÌ`ÃÊ iÊ ÛÀ>À>Ê>ÃÊVÃÌ>ÃÊVÊiÝVi«XKÊ`>ÊÃÕ>ÊÀKo "ÕÊÊK]ʵÕiÊÌÀVÕÊ>ÊiÃV>Ê«i>Ê«ÀwÃÃKÊ`iÊV>>â>`ÀÊ«ÀµÕiÊ«ÀiVÃ>Û>Ê`iÊ` iÀÊ «>À>ÊV«À>ÀÊ>Ê}>â>ʵÕiÊÃÊÃiÕÃʺ>}ûÊÌ>ÌÊ`â>ÊÌÀ>âiÀÊÊ>À`iÌiÊ«À>âiÀÊ`iÊÃÊÌÀ>ÀÊ `viÀiÌiÃoÊiʵÕiÊ>V>LÕÊ>ʺLÀ>V>»ÊiÊ>ÊÀÕ>]ÊVÊÕÊv>ÀÀ>«Ê Õ>]ÊÌi`ʺ>ÀV >`»Ê «>À>Ê->>>V>ÊVÊÛiÀ} >Ê`>Êv>>o "ÕÊv>>ÀÊ`>Ê>>]ʵÕiÊ}> >Ê>ÊÛ`>Ê>Ê«ÀÃÌÌÕÀÃi]Ê«>À>Ê«`iÀÊV«À>ÀÊ>ʺV>ÃÌ> >»Ê«>À>ÊÊ ÃiÕÊw ʵÕiʺV>ÕÊ>Ê`iÃ}À>X>Ê`>ÊÌÝV`i«i`kV>»ÊiÊKʵÕiÀʵÕiÊiiÊÀÕLiÊiÊÛ?Ê«>À>Ê>Ê V>`i>ÊiÊ>V>LiʺiÀ>L>`»Ê«iÃÊÕÌÀÃoÊÊÃiÊÕÛÃÃiÃÊ>Ê ÃÌÀ>Ê`>Êië> >]ʵÕiÊvÊ Û>`>ÊVÊÀiµÕÌiÃÊ`iÊÃ>`ÃÊiÊKÊÌiÛiÊÀiëÃÌ>ÃÊ«ÀµÕiÊiÃÌiÊ*>ÃÊ>`>ÊiÝÃÌiÊ>}Õ>ÃÊÃÌÕ>XªiÃÊ`iÊiÃÌ}>oʵÕiÊiÌi`iʵÕiÊ>ÃÊ«ÀÃÌÌÕÌ>ÃÊKÊ«`iÊÃiÀÊVÃ`iÀ>`>ÃÊ ÛÌ>ÃÊ`iʺÛ>XK»ÊiÊÕÌÊiÃÊ«iÃ>ÀʵÕi]Ê«iÊv>VÌÊ`iÊÃiÀÊÕ>Ê»`À}>`>»]ÊÌi >ʵÕiÊ ÌiÀÊ>}ÕÃÊ`ÀiÌÃo -]Ê>jÊ`iÊiÃÌ>ÀÊwÀiiÌiÊ`iV``]ÊiÃÌÕÊ`}>`oÊ«ÀµÕi]Ê>«iÃ>ÀÊ`ʵÕiÊiÃÌ>Ê>ÌjÀ>Ê?ÊÕ`Õ]Êʺ6i Ê`Ê,iÃÌi»Ê«>ÀiViÊVÌÕ>ÀÊ>ʺ`ÀÀÊ>VÀ`>`»ÊiÊ?ÊÛ>Ê>`>`Ê ÕûÊLÌ>Ìiûʫ>À>Ê}kÃÊÕÛÀ° ÊÀiÛÌ>`]Ê«ÀµÕiÊjÊ`iÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊiÃÌÕÊ>Êv>>À°ÊiÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊvÀ>ÊiÊÃKÊÛÌ>ÃÊ`Ê >ÕÊÕÃʵÕiÊwâiÀ>Ê`>ÃÊÃÕLÃÌ@V>ÃÊ«ÃV>VÌÛ>ÃÊiÊ iÊiÃÌKÊ>Ê«>}>ÀÊÕÌÊV>ÀÊ«ÀÊiÃÃiÊ v>VÌ°ÊÊ>ÃÊ>`>Ê«ÀÊÕÌÀÃʵÕiÊ`iÛ>ÊÌiÀÊ>ÃÊÀiëÃ>L`>`iÊiÃÌ>Ê>ÌjÀ>Ê`ʵÕiÊ iÃVÀiÛ >ÀÊ >}ÕÀiÃÊ µÕiÊ jÊ ?Ê «ÌV>Ê iÊ `>ÃÊ «>À>Ê Ê iÀ?ÀÊ «ÖLVÊ Ê ÃÌ>`Ê *ÀÌÕ}ÕkÃÊ VÃ`iÀ>ÀÊÊÌÝV`i«i`iÌiÊÕÊ`iÌiÊiÊÌÀ>Ì?oÊ*iÀ}ÕÌÊÃiÊKÊ`iÛiÀ>ÊÃiÀÊiÃÃiÃÊ>Ê VÀÀiÀiÊÃÊiÃÃÊÀÃVÃʵÕiÊ>Ê>>ÊÌiiÊ«>À>ÊÊÃiÕÊw o Ê«ÀÊÃÃÊiÃÊ`iV``Ê>ÊVL>ÌiÀÊÌ`>ÊiÃÃ>Ê>i`VkV>Ê`iÊÕÃʵÕ>ÌÃʵÕiÊÃÊÃ>LiÊ `âiÀÊ>]Ê`iÊÌÕ`ÊiÊ`iÊÌ`Ã]ÊÃiÊ>«ÀiÃiÌ>ÀʵÕ>µÕiÀÊÕÃÌwV>XKÊÕÊÃÕXKÊ«>À>ÊÃÊ«ÀLi>ÃʵÕiÊ>viVÌ>ÊÕ>Ê«>ÀÌiÊ`>ÊÃÃ>Ê««Õ>XK°ÊÊ`À}>ÊKÊjÊÕÊ«ÀLi>Ê`ÃÊÕÌÀÃ]Ê `>ÃÊv>>ÃÊ`ÃÊÕÌÀÃ]Ê`ÃÊw ÃÊ`ÃÊÕÌÀÃÊ>ÃÊÕÊ}À>ÛiÊ«ÀLi>ÊÃV>ÊiÊ`iÊÌ`ÃÊÃ°Ê ÊjÊ«ÀiVÃ>iÌiÊ«ÀÊÃÃʵÕiÊiÃÌÕÊwÀiiÌiÊ`iV``]ÊV iÊ`iÊ`iVÃKÊ>Ê`âiÀÊ>µÕÊ`>Ê >ÊÀ>âK]ʵÕiÊDÊ`i>}}>ÊiÊV«iÌkV>Ê`iÃÌiÊ`iîV iV`Ê6i Ê`Ê,iÃÌiÊiÕÊ `}Ê "t°°°Ê KÊ>ÊÃiÕÊ`ÃVÕÀÃÊ«>ÀÊiÊVÃÌ>Ìi°Ê KÊDÊÃÕ>ÊV iV`>ÊV«iÌkV>]Ê iÊKoÊ«ÀµÕiÊ?ÊKÊÌi Ê«>V ÀÀ>Ê«>À>ÊÊ>ÌÕÀ>À°Ê iÊÀiÃÌ]Ê>µÕÊwV>Ê>Ê«ÀiÃÃ>Ê`iʵÕiÊKÊÊii}iÀiÊ>ÃÊVÊ`iÃÌ>Ì?ÀÊ`iʵÕ>µÕiÀÊiÃ>}iʵÕiÊ>ÃX>ÊÊiÕÊ«iÃ>iÌ]ʵÕ>ÌÊ>ÃÊKÊÃi>Ê«ÀµÕiÊ«iÃ>ÀÊiÊÌ>ÊÃÕiÌÊjÊÊ iÃʵÕiÊ«iÃ>ÀÊiÊ`iÌiÀ>`>ÃÊ`iX>ÃÊ«ÀÌÕÃÌ>ðÊÊiÕÊKʵÕiÀÊwV>ÀÊVÌ>}>`Ê «ÀÊÕÊÛÀÕÃ]ÊÕÌÊiÃÊÃiÊvÀÊ«ÀÌÕÃÌ>°Ê+ÕiÀÊjÊ`ÛÕ}>ÀÊ«À?ÌV>ÃʵÕiÊ>Õ`i]Ê>Ê?Ài>Ê `>ÊÃ>Ö`i]Ê>Êi>ÀÊV>`>ÊÛiâÊ>ÃÊÀÃVÃʵÕiÊÃÊ>viVÌi]ÊiÌÀiÊÕÌÀÃ]ÊÊÃÃÌi>ÊÕÌ?À°Ê ]Ê«>À>ÊiÃÃiÊÛÀÕÃ]ÊÌ`ÃÊÌiÃÊ`iviÃ>ÃoÊ*ÀµÕiÊÃÊ«iÃ>Ã]Ê«ÀµÕiÊiiÊ>Ì>V>ÊVÛ>À`iiÌiÊ>ÃÊ}ÊÃiÊiÃV`i]Ê«ÀµÕiÊiÊÃi«ÀiÊ>ÊiÃ>ÊiÌÀ>ÊÀi«iÌ`>ÊÛ?À>ÃÊÛiâiÃÊÃiÊ ÌÀ>ÃvÀ>ÊiÊÛiÀ`>`i°Ê+ÕiÊ`iÃV>ÃiÊiÊ«>â]Ê`iÌÀÊ`Ê«ÃÃÛi]ÊV>À]ÊiʵÕiÊ>«Ài`>Ê>Ê ÛÛiÀÊÕÊ*ÀÌÕ}>ÊÛÀiÊ`iÊÛÀÕÃÊ«ÀÌÕÃÌ>Ãt Sérgio Oliveira Director #A4E8BC0348<?A4=B0 À6dPSTQ^Pb?aPcXRPbST50A4Á O livro que vai ser apresentado em Madrid, no próximo dia 13 de Novembro por Carmen Moya a Delegada do Governo para o Plan Nacional de Drogas assenta em 3 pilares fundamentais. A análise dos profissionais e voluntários sobre o fenómeno, uma perspectiva e intervenção dos profissionais, e por último a intervenção dos doentes reabilitados, e tendo por fio condutor, a busca de instrumentos e directivas de um trabalho centrado na pessoa e de regras de actuação comuns. Este é um livro que envolveu os profissionais, na recolha de elementos, entrevistas estudos e diagnósticos e que visa encontrar respostas para as pessoas que sofrem de problemas relacionados com o álcool, que se estende pelos cinco continentes e atinge todas as classes sociais. E tal como o nome o diz pretende ser um manual de boas práticas e que possa ser utilizado tanto por profissionais como por pessoas que directa ou indirectamente estejam envolvidas neste fenómeno, e que desejem mudar de hábitos e melhorar as suas vidas. A FARE - Federação Espanhola de Alcoólicos Reabilitados de Espanha, tem uma experiencia de mais de 40 anos, a trabalhar junto das famílias e dos doentes. Tarefa nem sempre fácil mas que sempre tem contado com muita generosidade e muito empenho, antes de muito voluntarismo, mas hoje com a incorporação de muitos profissionais especializados que explicam o sucesso de mais de 80% de pessoas reabilitadas. Este livro, fala-nos de entrevistas diagnosticadas de histórias e de instrumentos de avaliação que são utilizados pelos consumidores de álcool e que devem merecer toda a atenção dos profissionais aquando do diagnóstico de e para intervenção, como nos fala da missão e das funções a que devem estar obrigados os movimentos de alcoólicos reabilitados, isto é um manual de boas práticas mas com princípios éticos e humanistas e critérios de qualidade muito exigentes que a tornam uma instituição de referência internacional. O “Guia de Boas Práticas”é mais de que um novo livro, é um projecto que aplaudimos e que irá sem dúvida melhorar a qualidade de intervenção. Tal como dizia Séneca “ Não há ventos favoráveis para barco que não conhece o rumo” A4E8BC0348<?A4=B0$ in Diário de Notícias, 11/10/2009 in dn.pt, 10/10/2009 %A4E8BC0348<?A4=B0 in Saúde na Internet, 08/10/2009 in Diário de Notícias, 19/10/2009 in tvi24.iol.pt, 20/10/2009 A4E8BC0348<?A4=B0& in Destak, 16/10/2009 in Destak, 19/10/2009 '4E4=C> XXXVIII Congresso Nacional Federação de Alcoólicas Reabilitados de Espanha 7dT[ePPR^[WTGGGE888 2^]VaTbb^=PRX^]P[ST 0[R^ [XR^bATPQX[XcPS^b A Federação de Alcoólicos Reabilitados de Espanha, em colaboração com o Ministério da Saúde e Política Social espanhol, a Junta da Andaluzia e a Sociedade de Intervenção em Sexologia, organizou, entre os dias 8 e 12 de Outubro, um congresso em que os principais actores são alcoólicos reabilitados. Num evento em que Dependências foi convidada a participar, foram abordados temas como as mais recentes tendências e o papel dos fármacos utilizados no tratamento do alcoolismo, os novos desafios para as associações de alcoólicos reabilitados, o papel do voluntariado, sexualidade e novas adições. Para conhecer melhor as experiencias e intervenção sobre estes fenómenos, fomos ouvir alguns dos seus protagonistas. <XRPT[P=PePaa^6Pai ]2^]bT[WTXaP_PaPP8VdP[SPSTT1T\4bcPa B^RXP[SP9d]cPSP0]SP[diXP Gostaria que nos falasse sobre a situação em Andaluzia? MNG - ÃÊÀi«iÀVÕÃêiÃÊ>Ê`>Õâ>ÊÃKÊiÛ`iÌiðÊ/iÊÛ`Ê>Ê>ÕiÌ>ÀÊ`iÊvÀ>ÊÃ}wV>ÌÛ>ÊÊÖiÀÊ`iÊ «iÃÃ>ÃʵÕi]Ê>ÊV>`>Ê>]ÊÛKÊ«i``ÊV>LÀ>XKÊiÊ>Õ`>Ê«>À>]Ê>Ê>À>Ê`ÃÊV>ÃÃ]ÊV>ÀÊÕÊÌÀ>Ì>iÌÊ `iÊ `iÃ>LÌÕ>XKÊ >VV>°Ê +Õ>`Ê v>>ÃÊ `iÊ }ÀiÃÃÃÊ Ê iÌÀÊ `iÊ ,iVÕ«iÀ>XKÊ `iÊ À}>ÃÊ iÊ `XªiÃ]Ê iÝÃÌiÊÕÊÖiÀÊ«ÀÌ>ÌiÊ`iÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊÃKÊVÃÕ`À>ÃÊÕÊ`i«i`iÌiÃÊ>VV>Ã]ÊʵÕi]Ê>Ê >Ê «iÀëiVÌÛ>ÊVÃÌÌÕÊÕÊ`>`Ê«ÃÌÛÊ«ÀµÕi]ʵÕ>`Êv>>ÃÊ`iÃÌiÊÌ«Ê`iÊ>`XªiÃ]ÊÌiÃÊÌ>LjʵÕiÊv>>ÀÊ `iÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊÌkʵÕiÊÌ>ÀÊVÃVkV>ʵÕiÊÌkÊÕ>Ê`iX>ÊiʵÕiÊ«ÀiÌi`iÊÛÕÌ>À>iÌiÊÀiVÕ«iÀ>ÀÃi°Ê -iÊKÊʵÕÃiÀiÊv>âiÀÊÛÕÌ>À>iÌiÊjÊ`vVÊ>LÀ`>ÀÊiÃÌ>ÊÃÌÕ>XK°ÊÊ«>À>ʵÕiÊV i}ÕiÊ>ÊiÃÃ>ÊVVÕÃKÊ `iʵÕiÊiÃÌKÊ`iÌiÃÊiʵÕiÊ«ÀiVÃ>Ê`iÊ>Õ`>ÊiViÃÃÌ>ÃÊ`>ÊV>LÀ>XKÊ`>ÃÊ>ÃÃV>XªiÃ]ʵÕiÊiÃÌKÊiÊ «À>ÌV>iÌiÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ>ÕÌ>ÀµÕ>ðÊÊvÕ`>iÌ>ÊÊ«>«iÊ`iÊVÀ`i>XKÊiÊ`iÊV>LÀ>XKÊ`iÃÌ>ÃÊiÌ`>`iÃÊ «>À>ÊÌiÌ>ÀÊÃiÃLâ>ÀÊiÊVÃViV>â>ÀÊÕÊÖiÀÊÃ}wV>ÌÛÊ`iÊ«iÃÃ>ðÊiÊ>VÀ`ÊVÊÕÊiÃÌÕ`ʵÕiÊ Ài>â?Ã]ÊVÃÌ>Ì?ÃʵÕiÊnÓÊ«ÀÊViÌÊ`>Ê««Õ>XKÊiÌÀiÊÃÊ£{ÊiÊÃÊÈ{Ê>ÃÊVÃÕÀ>Ê?VÊiÊ>}ÕÊ iÌÊ`>ÊÃÕ>ÊÛ`>ÆʵÕiÊÊ«ÀÊViÌÊÃKÊVÃÕ`ÀiÃÊ`iÊÀÃV]ÊÕ>ÊÛiâʵÕiÊLiLiÊ`iÊ>ÃÊ`iÊxÊViÀÛi>ÃÊÕÊ LiL`>ÃÊVL>`>ÃÊ«ÀÊ`>]ÊÕÊÖiÀʵÕiÊÊiÌ>ÌÊ`ÕÕÊVÃ`iÀ>ÛiiÌiÊÊÖÌÊ>Ê`iÊ]Ê«>À>Ê ]£¯®°ÊV>Ê`iÊÌÕ`]ÊÌÀ>Ì>ÃiÊKÊÃÊ`iÊÀi>LÌ>ÀÊ>Ê«iÃÃ>ʵÕiÊiÃÌ?Ê?Ê`iÌiÊ>ÃÊÃLÀiÌÕ`ÊÌÀ>L> >ÀÊ>ÊÛiÊ `>Ê«ÀiÛiXK°Ê+ÕiÊÃ>L>ÃÊÃÊÀÃVÃʵÕiÊÀi«ÀiÃiÌ>ÊVÃÕÀÊ?VÊ`iÊvÀ>Ê>LÕÃÛ>° Em termos de prevenção o que é que está aser feito? MNG - º ÊV>«Ê`>Ê«ÀiÛiXKÊÌiÃÊV>«> >ÃÊ«iÀ>iÌiÃÊiÊÌ`ÃÊÃÊ@LÌðÊ/iÃÊ«ÀÌVÃÊiÃÌ>LiiV`ÃÊVÊÌ`>ÃÊ>ÃÊÕÛiÀÃ`>`iÃÊ>`>Õâ>ðÊiÃiÛÛiÃÊ}Õ>iÌiÊV>«> >ÃÊ`iÊ«ÀiÛiXKÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ `>ÃÊ>ÃÃV>XªiÃ]Ê«>À>ÊÌiÌ>ÀÃÊV i}>ÀÊ>ÃÊVÌiÝÌÃÊiʵÕiÊÃiÊÛiÊ>Ê««Õ>XKÊ>ÃÊÛi]ÊÊÃiÌ`Ê`iÊ «ÀiÛiÀÊÊVÊ`ÊVÃÕ]ʵÕiÊ>Ê Õ`>`iÊÕÌ>Ê`>Ê`>Õâ>ÊÃiÊVvÀ>]ÊiÊj`>]ÊÃÊ£ÈÊ>ÃÊ`iÊ `>`i°Ê"Ê>ÃÊ«ÀÌ>ÌiÊVÃÃÌiÊiÊ«ÀiÛiÀÊÕÌÊ`>µÕi>ÃÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊKÊÌk]ÊiÃÌiÊiÌ]ʵÕ>µÕiÀÊ «ÀLi>Ê`iÊ>`XKÊÕÊ`iÊVÃÕÊ>LÕÃÛÊ`iÊ?V°ÊÃÊV>«> >ÃÊ`iÊ«ÀiÛiXKʵÕiÊiÛ>ÃÊ>ÊV>LÊKÊÃKÊ «ÌÕ>ÃÊ>ÃÊÃÊ«iÀ>iÌiðÊÃÌiÊjÊÕÊÌi>ʵÕiÊKÊ«`iÊÃiÀÊ>«i>ÃÊ>LÀ`>`Ê`iÃ`iÊ>Ê>Õ`>]ÊÊÌÀ>Ì>iÌÊ iÊ>ÊÀiVÕ«iÀ>XKÊ`>ÃÊ«iÃÃ>ÃʵÕ>`Ê?ÊÌkÊÕ>Ê>`XK°ÊÊ«ÀiÛiXKÊjÊ>}ÊvÕ`>iÌ>]ÊjÊ>}ÊiʵÕiÊ`iÛiÃÊ«V>ÀÊ>ÃÊ>ÃÃV>XªiÃÊ>ÃÊ}Õ>iÌiÊ>ÊÃVi`>`iÊiÊ}iÀ>°Ê >ÊÕÌ>Ê`>Ê`>Õâ>ÊÌiÃÊ«ÀÌVÃÊ VÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ>ÕÌ>ÀµÕ>Ã]ʵÕiÊiÛÛiÊÌ`ÃÊÃÊiÃÌ>LiiViÌÃʵÕiÊÛi`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ðÊ-KÊ>ÃÊ >ÕÌ>ÀµÕ>ÃʵÕiÊÌkÊÊ«`iÀÊ`iÊ`iwÀÊ>ÃÊiÃʵÕiÊÀiÃÌÀ}iÊ>ÊÛi`>Ê`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊ>ÊiÀiÃÊiÊ`i«ÃÊ `iÊ`iÌiÀ>`>ÃÊ À>ÃÊ>ÃÊiÕÊv>À>Ê>µÕÊÕÊ>«iÊDÊÃVi`>`iÊiÊ}iÀ>Ê«>À>ʵÕiÊKÊviV iÊÃÊ ÃʵÕ>`Ê «>ÃÃ>ÊiÊvÀiÌiÊ>ÊÕÊ`iÃÃiÃÊiÃÌ>LiiViÌÃÊiÊVÃÌ>Ì>Ê>ÊÛ>XKÊ`iÃÃ>ÃÊÀ>ÌÛ>ðÊʵÕiÊ>> KÊ«`iÀ?Ê ÃiÀÊÊÃÃÊw Ê>ÊÀiVÀÀiÀÊ>ÊiÃÃiÊiÃÌ>LiiViÌoÊ/iÃʵÕiÊÃÊ«V>ÀÊiµÕ>ÌÊV`>`KÃÊ`Û`Õ>Ã]Ê `iÕV>`ÊÃÌÕ>XªiÃÊi}>û° Hoje somos parte integrante da Europa, não seria mais importante em vez de uma estratégia um plano europeu? MNG -Ê"Ê«À«ÀÊ*>À>iÌÊÕÀ«iÕÊÌÀ>Ì>ÊiÃÌiÊÌi>ÊiÊ`iwiÊÀ>ÃÊ}iÀ>ÃʵÕiÊV>`>Ê«>ÃÊ`iÛiÊ>`>«Ì>ÀÊDÃÊÃÕ>ÃÊ VÀVÕÃÌ@V>Ã]ÊVÌiÝÌÃÊiÊVÃÌÕiðÊ->LiÃʵÕiÊiÊÌ`ÃÊÃÊ«>ÃiÃÊÌkÊ>ÊiÃ>ÊVÕÌÕÀ>ÊÃLÀiÌÕ`ÊÊ µÕiÊVViÀiÊ>Ê`iÌiÀ>`ÃÊ ?LÌðÊ1ÊiÝi«ÊjÊ>ÊÌiÀ@V>ʵÕiÊ«`iÊiÝÃÌÀÊÕÊ«>ÃÊi`ÌiÀÀ@VÊÀi>ÌÛ>iÌiÊ>ÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ðÊ1>ÊVÃ>ÊjÊÊVÃÕÊiÊÕÌÀ>ÊÊ>LÕÃÊiÊ ?ʵÕiÊ`ÃÌ}ÕÀÊ>ÃÊ`Õ>Ã°Ê ?ÊÕÌ>Ê}iÌiʵÕiÊVÃiÊ?VÊiÊKÊÌiʵÕ>µÕiÀÊ«ÀLi>Ê`iÊ>`XK°Ê"ÕÌÀ>ÃÊÃKÊ`iÌiðÊ-KÊÀ>ÃÊ µÕiÊ ?ʵÕiÊ`iL>ÌiÀÊÌ>LjÊ>ÊÛiÊiÕÀ«iÕÊ>ÃÊiÌi`ʵÕiÊV>`>Ê«>ÃÊÌiʵÕiÊ`iÃiÛÛiÀÊ>ÃÊÃÕ>ÃÊ«À«À>ÃÊ V>«> >ÃÊiÊV>ÌÛ>Ã]ÊÌi`Ê>`>ÊiÊVÌ>ÊV>`>ÊÕ>Ê`>ÃÊÀi}ªiÃÊiÊâ>ðÊiÃÊ>ÊÃÃ>ÊVÕ`>`iÊ >ÕÌ>]Ê>ÃÊVÀVÕÃÌ@V>ÃÊKÊÃKÊ>ÃÊiÃ>ÃÊiÊÌ`ÊÊÌiÀÀÌÀ° Micaela Navarro Garzón XXXVIII Congresso Nacional Federação de Alcoólicas Reabilitados de Espanha 4E4=C>( Õ]VT[ET[PbR^ATh?aTbXST]cTSP50A4 O que pretende dizer a FARE com o slogan “Se queres podes”? AVR - /À>Ì>ÃiÊ`iÊÕ>ÊV >>`>Ê>ÊÌ`ÃÊ>µÕiiÃʵÕiÊÃiÊÃiÌiÊ>viVÌ>`ÃÊ«iÊ?V°Ê"ʵÕiÊ iÃÊ`âiÃÊj\Ê-iʵÕiÀiÃ]Ê«`iðÊÊÃÊiV>ÀÀi}>ÃÊ`ÊÀiÃÌo A vossa federação leva já 38 anos de existência. O que mudou ao longo desse tempo? AVR –ÊÕÌtÊ"ÃÊ«ÀiÀÃÊV}ÀiÃÃÃÊVÌ>Û>ÊVÊÕÌÊ«ÕV>ÃÊvÀ>iÃÌÀÕÌÕÀ>Ã]ÊÕÌÊ«ÕV>ÃÊ>ÃÃV>XªiÃ]ÊÕÌÊ«ÕVÃÊV iViÌÃoÊ/À>Ì>Û>ÃiÊ`ÊVÊ`iÊÕÊV> ]ÊiʵÕiÊÃÊÌjVVÃʵÕ>ÃiÊ Ì >Ê µÕiÊ ÃiÊ iÃV`iÀÊ «>À>Ê «`iÀiÊ v>âiÀÊ >ÃÊ ÃÕ>ÃÊ ÀiÕªiÃ]Ê v>ViÊ >Ê Ài}iÊ iÊ µÕiÊ ÛÛ>Ã°Ê ÃÊ «ÀiÀ>ÃÊ>ÃÃV>XªiÃÊiÃÌ>Û>ʵÕ>ÃiÊ>ÃÊV?Ìi`À>ÃÊ`>ʫõÕ>ÌÀ>ÊiÊÌKÊ«ÕVÊ`Ã«Ö >ÃÊ`iÊiðÊ"Ê V iViÌʵÕiÊ«ÃÃÕÃÊ`iÃÌ>Ê`iX>ÊiÀ>ÊÕÌÊÀi`Õâ`ÊiÊÌÀ>Ì>Û>ÃiÊÊ>VVÊVÊÕ>Ê«iÃÃ>Ê ÃiÊÛiÀ} >]ÊÕÊ`iµÕiÌi]Ê>ÊÕ iÀÊ>VV>ÊiÀ>ÊVÃ`iÀ>`>ÊÕ>Ê«ÀÃÌÌÕÌ>°ÊÊ}Ê`ÊÌi«Ê iÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`iÊVÌ>VÌÃÊVÊ>ÃÊ>`ÃÌÀ>XªiÃÊ«ÌV>ÃÊiÊ>ÃÊ>ÕÌÀ`>`iÃÊÃ>Ì?À>ÃÊiÊ`iÊÀiV>>XªiÃ]Ê vÃÊÀivÀ>`ÊÌ`ÊÊ«>À>>°ÊʵÕ>`ÊÃiÊViXÕÊÀi>iÌiÊ>Ê`>ÀÊÃÕLÛiXªiÃÊDÃÊ>ÃÃV>XªiÃ]Ê VÃi}ÕÃÊ>ÕiÌ>ÀÊÃÊÃÃÃÊiðÊi]ÊÌ`>Ê>Ê}iÌiÊÃ>LiʵÕiÊÊ>VÃÊjÊÕ>Ê`iX>o Uma doença que é possível tratar… AVR –Ê-oÊ1>Ê`iX>ÊVÊÕÌÀ>ʵÕ>µÕiÀ° O que vos distingue dos alcoólicos anónimos? AVR – "ÃÊ>VVÃÊ>ÃÊÌkÊÊÃiÕÊ«À}À>>Ê`iÊÀi>LÌ>XKÊVÊÃÊv>ÃÃÊ£äÊ«>ÃÃÃ]ÊiʵÕiÊ ÀiVÀÀiÊÕÌÊDÊ>Õ`>Ê`iÊiÕÃÊiÊKÊ`ëªiÊ`iÊÌjVVðÊ"ʵÕiÊv>âiÃÊjÊ>ÃÊ«ÀwÃÃ>â>`ÊiÊ viÀiViÃÊÕÊÌÀ>Ì>iÌÊÌi}À>`]ÊVÊÊ>ÕÝÊ`iÊ«ÀwÃÃ>ÃÊiÊ`iÊ«iÃÃ>ÊÌjVVʵÕ>wV>`ÊiÊ µÕiÊVÕÊ>Ê`iÃÌÝV>XK]Ê>ÊÀi>LÌ>XKÊiÊ>ÊÀiÃiÀXKÊÃV>°Ê/iÃÊÌiÀ>«>ÃÊ`iÊ}ÀÕ«ÊiÊÀ>`>ÃÊ`iÊ VÛÛ° Ángel Velasco Rey Creio que, nas escolas, por exemplo, se poderiam dar passos importantes. Os professores têm um papel fulcral na educação e formação das nossas crianças e julgo que seria positivo formá-los para que possam transmitir conceitos aos alunos. São um grupo de ajuda? AVR – -]Ê`iÊ>Õ`>ÊiÊÌ>LjÊ`iÊ>ÕÌ>Õ`>Ê>ÃÊÌ>LjÊ ?ʵÕiÊ`iÃÌ>V>ÀÊÊÃÃÊ«À}À>>ÊÊ«>«iÊ `>Êv>>]ʵÕiÊ`iÃi«i >Ê>µÕÊÕ>Ê«ÀÌ>ÌiÊvÕXK]Ê`iÃ`iÊ}ÊÊiV> >iÌÊ`ÃÊ`iÌiÃÊ «>À>ÊÌÀ>Ì>iÌÊ>ÃÊÌ>LjÊ>Ê>Õ`>ÊDÊÀi>LÌ>XKÊ`Ê`iÌi°Ê ÃÊÌiÃÊÌÀkÃÊÌ«ÃÊ`iÊÌiÀ>«>Ã\Ê>ÊÌiÀ>«>Ê`iÊv>>]ÊiÊ>ÊÌiÀ>«>Ê`iÊ>VVÃ]ʵÕiÊVÕÊÌiÀ>«>ÃÊVÕÌ>ÃÊiÊ`Û`Õ>ðÊÊv>>]ÊvÀ>ÃÊ ÊµÕiÊjÊ>Ê`iX>ÊiÊVÊ«`iÊ>Õ`>ÀÊÊ`iÌi° Como avalia a legislação existente em Espanha face ao álcool? AVR – "Ê«ÀLi>ÊjʵÕiÊKÊiÝÃÌiÊÕ>ÊiÊiÃÌ>Ì>ʵÕiÊÀi}Õi°Ê"ÕÊÃiÊiÝÃÌi]ÊKÊiÃÌ?ÊÕÌÊ`iÃiÛÛ`>°Ê ÃÊ Õ`>`iÃÊÕÌ>ÃÊiÌiÊÀi}Õ>iÌÃÊ}iÀ>ÃÊiÊ>ÃÊ>ÕÌ>ÀµÕ>ÃÊ`iÛiÊVÕ«ÀÀ°Ê>ÃÊjÊiViÃÃ?À>Ê>ÊVÀ>XKÊ`iÊÕ>ÊiÊ>V>ʵÕiÊÕwµÕi° Face à escalada de consumo entre as populações mais jovens, em que medida deveriam ser repensadas as estratégias de prevenção? AVR –Ê ÀiʵÕi]Ê>ÃÊiÃV>Ã]Ê«ÀÊiÝi«]ÊÃiÊ«`iÀ>Ê`>ÀÊ«>ÃÃÃÊ«ÀÌ>ÌiðÊ"ÃÊ«ÀviÃÃÀiÃÊÌkÊ ÕÊ«>«iÊvÕVÀ>Ê>Êi`ÕV>XKÊiÊvÀ>XKÊ`>ÃÊÃÃ>ÃÊVÀ>X>ÃÊiÊÕ}ʵÕiÊÃiÀ>Ê«ÃÌÛÊvÀ?ÃÊ«>À>Ê µÕiÊ«ÃÃ>ÊÌÀ>ÃÌÀÊVViÌÃÊ>ÃÊ>ÕðÊÊ>ÃÊ>`ÃÌÀ>XªiÃÊV>ÃÊ`iÛiÀ>ÊÌiÀÊiÃÃiÊ«>«iÊvÀ>ÌÛÊÕÌÊ`ÃÊ«ÀviÃÃÀiÃÊ«>À>ʵÕi]Ê>ÃÊ>Õ>Ã]ÊÊÌi>Ê`Ê?VÊvÃÃiÊ>yÀ>`ÊVÊvÀiµÕkV>°ÊÊÃÊ Ì>LjÊ«`iÀ>ÃÊVÌÀLÕÀÊVÊÃÊÃÃÃÊV iViÌðÊÃÌ>ÃÊ`ëÃÌÃÊ>ÊV>LÀ>ÀÊÃi«ÀiÊ µÕiÊvÀÃÊV >>`ð Esta é uma doença em que, normalmente, o doente não está predisposto a assumir que sofre uma patologia nem pretende tratar-se… AVR –Ê]ÊʵÕiÊ ?ʵÕiÊv>âiÀÊjÊÕ>ÊL>ÊiÌ>â>XKÊ`Ê`iÌi°Ê?ʵÕiÊÌÀ>ÃÌÀʵÕiÊÊ>VÃÊ jÊÕ>Ê`iX>ÊVÊÕÌÀ>ʵÕ>µÕiÀÊiʵÕiÊiÝÃÌiÊ>Ê«ÃÃL`>`iÊ`iÊÌÀ>Ì>iÌ]ÊVÊ>ÊÛ>Ì>}iÊ`iʵÕiÊ ÊV>ÃÊ`iÃÌ>Ê`iX>ÊjÊ«ÃÃÛiÊ>ÊVÕÀ>°ÊjÊ`ÃÃ]Ê ?Ê>VVÃʵÕiÊKÊiViÃÃÌ>Ê`iÊÕÊÌÀ>Ì>iÌÊ ÕÌÊiëiV>°Ê >Ê>À>Ê`ÃÊV>ÃÃ]Ê«`iÊÀiÃÛiÀÃiÊÊ«ÀLi>Ê>ÌÀ>ÛjÃÊ`iÊÕÊÌÀ>Ì>iÌÊ>LÕ>ÌÀÊ Ê«À«ÀÊ`V° Quais são os principais objectivos inerentes à realização deste congresso? AVR –ÊV>Ê`iÊÌÕ`]ÊÌÀ>âiÃÊÛ>ÃÊÀ>ÃÊ`iÊ>VÌÕ>XK°Ê->LiÃʵÕiÊÃÊV i}>Ê«iÃÃ>ÃÊV>`>ÊÛiâÊ >ÃÊÛiÃ]ÊVÊ«VÃÕðÊ?ʵÕiÊÃiÀÛÀÊiÃÌiÃÊÛiÃÊiÊ`>À iÃÊ>Ê>ÃÃÃÌkV>ÊiViÃÃ?À>°Ê/>LjÊ ÌÀ>âiÃÊÊÌi>Ê`>Ê«ÀwÃÃ>â>XK]Ê>}ʵÕiÊiÌi`iÃÊ«ÀÀ`>Ê«>À>Ê>ÃÊÃÃ>ÃÊ>ÃÃV>XªiÃ]Ê VÊÊi ÀÊV> Ê«>À>ÊVÃi}ÕÀÃÊ>ÊÀi>LÌ>XKÊ`iÊÌ`>Ê>Ê}iÌiʵÕiÊÃÊV i}>° 4E4=C> XXXVIII Congresso Nacional Federação de Alcoólicas Reabilitados de Espanha BdbP]P<PacX]Ti6PaRXP_aT\XPSP_T[P50A4]^ 882^]Rdab^=PRX^]P[ST2^]c^bÀEXeTaBT\Õ[R^^[Á “Este conto, em parte, serve para agradecer a todos o que consegui como doente. 50 por cento é ficção e o restante realidade. As vivências não são só minhas mas também de muitos companheiros que contaram as terapias. A personagem é formada por muitas vidas e paralelismos que temos uns com os outros. O mais importante para mim é poder agradecer e transmitir ânimo a outros, pois trata-se de um conto com um final feliz, que retrata a reabilitação de um doente alcoólico. Ao mesmo tempo, pretendo transmitir ânimo às famílias que estão a começar a tratar a doença”. Lembra-se de quando iniciou o consumo de álcool? SMG – -]ÊVÊ£xÊ>ðÊÀ>ÊÕÊ>VÌÊÃV>]Ê«>À>ÊiÃÌ>ÀÊVÊÃÊiÕÃÊ>}ÃoÊ"ʵÕiÊÃiÊ«>ÃÃ>ÊiÊ *ÀÌÕ}>ÊVÊÃÊÀ>ÃÊ`>ÃÊÌ>ÃV>Ã]Ê«>ÃÃ>ÃiÊ>µÕÊiÊë> >Ê>ÃÊviÃÌ>ÃÊiÃV>ÀiÃ]Ê>Ê«>ÀÌÀÊ`ÃÊ£ÈÊ>Ã°Ê / >ÃÊ£xÊ>ÃÊiÊKÊ«`>ÃÊVÃÕÀÊÃÊL>ÀiÃÊi]ÊVÊÌ>]ÊiLiLi`?Û>ÃÊ>ÊÀÕ>Ê>ÌiÃÊ`iÊ iÌÀ>À°Ê ÊÌ>]Ê«>ÀiViiʵÕiÊÊÌi>Ê`>Ê«ÀiÛiXKÊiÃV>ÀÊjÊÕÌÊ«ÀÌ>ÌiÊ«>À>ÊiÛÌ>ÀÊiÃÌiÊÌ«Ê `iÊV`ÕÌ>ðÊ?Ã]ÊVÀiʵÕiÊÌiÃÊÕÌÊ>ÃÊVÃVkV>Ê`ÃÊ«iÀ}ÃÊÀi«ÀiÃiÌ>`ÃÊ«iÊVÃÕÊ `iÊÌ>L>V]ʵÕiÊVÃi}ÕÃÊÀi`ÕâÀ]Ê`ʵÕiÊÃÊ`ÊVÃÕÊ`iÊ?V]ʵÕiÊVÌÕ>Ê>ÊÃiÀÊ>}ÊÕÌÊ VÕ]ÊVÕÌÕÀ>ÊiÊ>ViÌi° Como foi o seu historial de consumo? Teve policonsumos? SMG – ÕÊViViÊ«iÊ?V°Ê ÃÕÊ}Õ>iÌiÊ>ÀÕ>>ÊiÊÕÌÀ>ÃÊÃÕLÃÌ@V>ÃÊ>Ã]ÊviâiÌi]ÊKÊ ÌÛiÊ>ÃÊ>`XªiÃÊ«>À>Ê>jÊ`Ê?V°Ê*iʵÕiÊÛi]Ê iÊiÊ`>]ÊViX>ÃÊ«iÊ?VÊiÊÌ>L>VÊqÊ KÊÃiÊÃiÊÕ>ÊiÛ>ÊDÊÕÌÀ>ÊqÊiÊVÌÕ>ÃÊVÊ>ÃÊÀiÃÌ>ÌiÃ]Ê>Ê>ÀÕ>>]Ê>ÊVV>>]Ê>ÃÊ«>ÃÌ >ÃoÊÊ vÀiµÕiÌioÊi]Ê`iÃVÕLÀÊVÃ>ÃÊ>ÃÊÎÎÊ>ÃʵÕiÊ}ÃÌ>À>Ê`iÊÌiÀÊÃ>L`ÊVÊ£ÈoÊÕÊVÃÕÊ?VÊ `ÕÀ>ÌiÊ £ÇÊ >ÃÊ iÊ VviÃÃÊ µÕiÊ jÊ `vVÊ Ã>LiÀÊ µÕ>`Ê ViViÊ >Ê ÃiÀÊ >VV>°Ê ÀiÊ µÕiÊ ?Ê µÕ>ÌÀÊ >ÃoÊ}À>Ê«iÀViLʵÕi]ÊiÃÃ>Ê>ÌÕÀ>]ÊÌ >ÊÕÊ«ÀLi>oÊ>ÃÊ>Ê>ÌÕÀ>ÊKÊÊ«iÀViL>° É difícil o tratamento? SMG –Ê >ÊÀi>`>`i]ÊÊÌÀ>Ì>iÌÊ>VVÊKÊjÊ>ÃʵÕiÊÛÌ>`iÊiÊiÌi`iÀʵÕiÊiÃÌ>ÊÛ`>ÊjÊ>À>Û Ã>ÊÃiÊ?V°ÊʵÕiÊKÊiViÃÃÌ>ÃÊ`iʵÕ>µÕiÀÊÃÕLÃÌ@V>Ê«>À>ÊÃÊÃiÌÀÃÊLi°Ê"ÃÊiviÌÃʵÕiÊÊ ?VÊiÊ«À«ÀV>Û>ÊiVÌÀÃÊ iÊ>ÊV>`>Ê`>Ê>ÌÀ>ÛjÃÊ`iÊÕ>ÊÃjÀiÊwÌ>Ê`iÊVÃ>Ã\Ê>ÊiÃVÀiÛiÀ]Ê >Ê`iÃvÀÕÌ>ÀÊVÊ>Ê >ÊÃLÀ >]ÊiÊ«>ÃÃi>ÀoÊÕÊiÀ>ÊÕ>Ê«iÃÃ>ÊÌ`>ÊiÊÊ?VÊÌÀ>Û>iÊ>ÃÊ iÝÌÀÛiÀÌ`>Ê>ÃÊ>ÊÛiÀ`>`iÊ`iÃÌÀÕÕiÊÌ`>Ê>Ê>ÕÌiÃÌ>ÊiÊVÀÕiÊÃi}ÕÀ>X>°ÊÀ>ÊÕ>Ê?ÃV>À>]Ê Õ>ÊÌÀ>«>°Ê}À>ʵÕiÊiÊÛÊÛÀiÊ`iÃÃ>ÊiÃVÀ>Û`K]Ê>iÌiÊiÕÊ«À«À>Ê>Ê >Ê>ÕÌiÃÌ>]Ê>`µÕÀÊ Ãi}ÕÀ>X>ÊiÊÃÌiÊÕ>Ê«iÃÃ>ÊÀ>ÊiÊÃV?Ûi]ÊVʵÕ>µÕiÀÊÕÌÀ>]ÊÃiÊiViÃÃ`>`iÊ`iÊ>Ão Susana Martinez Garcia Célia KÊÃÕÊi`V>]ÊiÊViÌwV>ÊiÊ«ÃV}>o>ÃÊÃÕÊÕÌ>ÃÊ ÕÌÀ>ÃÊVÃ>ÃoÊV >iÊ j>]ÊV >>iÊÃi À>oÊiÊÃÕÊ«>ÀiV`>ÊVʵÕ>µÕiÀÊÕÊ`iÊÛVkÃʵÕiÊiÃÌKÊ>ÊiÀÊiÃÌiÊ>ÀÌ}o KÊ Ìi ÊV iViÌÃÊÃÕwViÌiÃÊ«>À>ÊiÝ«V>ÀÊ`iÊvÀ>ÊiÝ>VÌ>ÊÃÊ iviÌÃʵÕiÊÊVÀÃÌ>Ê«À`ÕâÊÊiÌ>LÃÊ Õ>]ÊiÊ«`iÀ>Ê iÃVÀiÛiÀÊ>ÊvÀÕ>ÊVÊÃiÊÃÌÕÀ>`ÊÃʵÕVÃÊÃiÊv>âÊ]ÊÊVÀÃÌ>ÊiÊÕÌÊiÃÊ>`>ÊÃiÀ>ÊV>«>âÊ`iÊ`iÌiÀ>ÀÊÃiÊÃÊv>VÌÀiÃÊ µÕiÊ `iÀÛ>Ê `Ê Ê VÃÕÊ `iÃÌ>Ê `À}>Ê ÃÊ ÃV>Ã]Ê iV>ÃÊ ÕÊi`ÕV>ÌÛÃo KÊÃÕÊÕÊ>ÕV]ÊiÊÕÊv iÌÊiÊÕÌÊiÃÊÕÊiÝi«Ê>ÊÃi}ÕÀo«ÀiÃiÌiÊVÊÕÊiLÀÊ>ÃÊ `ÊÃiVÌÀÊÛiÊ`>ÊÃVi`>`i]ÊVÊÕ>ÊÀ>«>À}>ʵÕ>µÕiÀʵÕiÊ V«À>ÊÀÕ«>Ê`iÊ>ÀV>]ÊÌiÊÕÊÌiiÛiÊÕÌj`>]ÊiÊÛ>ÊVÊ ÃÊÃiÕÃÊ>}ÃÊ«>À>Ê>Ê«ÀÝ>Ê>]Êë>Vi]ÊÀ>`V>oÊÕÊ>ʵÕiÊ VÀÀië`>Ê>ÊV>`>ÊÃÌ° iÌi>ÃÊ`iÊ`iÃV iV`ÃÊ«i>ÊÀÕ>]ÊiÕÃÊ>}ÃÊiÊiÕo?V]Ê >ÝÝi]ÊVV>>]ÊVÀÃÌ>oV>`>ÊÕÊVÊÊÃiÕ]ÊÕÃÊVÊ>ÃÊiÊÕÌÀÃÊVÊiÃ]ʵÕ>ÃiÊÌ`ÃʺÃi«ÀiÊ>Ê>LÀÀ»Ê«>À>ʵÕiÊ>ÊviÃÌ>Ê vÃÃiÊ iÊ }À>`ioi>oÌ>Ê V Õ«>oÊ Ê >Ê i>Ê «ÀiÀÊ V Õ«>ÊiÊ`i«ÃÊ«iÀ}ÕÌ>o KÊ«ÀÌ>oÊV>ÃÊjÊÀÊ>ÊV«>ÃÃÊ `ÊÀiÃÌ]ÊÊ«ÀÌ>ÌiÊÊjÊʵÕiÊiÌiÃÊ«>À>ÊÊVÀ«]Ê>ÃÊÃÊ iÃÌ>ÀÊ>Ê>ÌÕÀ>Ê`>ÊviÃÌ>o Anónima KÊiÃÌ>ÃÊÛÀiÃÊ`iÊ>`>]ÊKÊiÃÌ>ÃÊÛÀiÃÊ`iÊÛÛiÀÊÃÌÕ>XªiÃÊ >ÊÛ`>ʵÕiÊÌiÊ`iÃÌÀiÊ>Ê>>]Ê>ÃÊKÊÌiÊÀiÃÌ>ÊÕÌÀ>ÊVÃ>ÊÃiÊV>ÀiÃ]ÊiÛ>Ì>ÀÊiÊ>«Ài`iÀÊ>ÊXK]ÊÃ>VÕ`ÀÊÊ«ÊiÊÛÌ>ÀÊ>ÊViX>Ào «`iÀ>ÊiÃVÀiÛiÀÊÕÌÃÊiÌÃÊÃʵÕ>ÃÊ`iÃiiÊÀÀiÀÊ«>À>Ê KÊÃvÀiÀÊ>ÃoÊÕÌÀÃÊiÌÃÊ«iÃ>Û>ʵÕiÊiÃÌ>Û>ÊÕV>o XXXVIII Congresso Nacional Federação de Alcoólicas Reabilitados de Espanha 4E4=C> 0_aT]STaPeXeTa\T[W^a Como vem sendo habitual, a Federação de alcoólicas Reabilitados de Espanha (FARE), realizou nos dias 9 a 12 de Outubro, o XXXVIII Congresso Nacional. Esta federação, já com uma longa história abrange muitas associações distribuídas em toda a geografia espanhola. E todos têm um objectivo comum. Conseguir que as pessoas com dependência de álcool continuem num processo de reabilitação e voltar à vida normal. Na verdade, este processo é muito eficaz, já que 80% das pessoas que vêm procurar ajuda terapêutica conseguem manter a abstinência do álcool. Mireia Pascual Este foi um congresso altamente profissional, pois permitiu a todos os participantes escolher o tema que mais lhes interessava e aprender mais sobre qualquer um deles. E isto é certamente muito importante para conseguir responder e enfrentar as dificuldades que possam surgir no futuro, tanto profissionalmente, para aqueles que trabalham directamente com os alcoólicos em recuperação, como para os alcoólicos recuperados e seus familiares. ÃÌiÊ>ÊÊiÛiÌÊÌiÛiÊÕ}>ÀÊ>ÊÛ>Ê`iÊ*ÕÌ>Ê1LÀ>]Ê>Ê«ÀÛV>Ê>`>Õâ>Ê`iÊÕiÛ>]>ÊÃÕÊ`>Ê«iÃÕ>°Ê ÕÌÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ«>ÀÌV«>À>Ê>ÊVviÀkV>ÊÃLÀiÊÊÌi>Ê`>ÃÊÌÝV`i«i`kV>Ã]ÊÀi>LÌ>`ÃÊVÊ ÃÕ>ÃÊv>>Ã]ÊÛÕÌ?ÀÃ]ÊvÕV?ÀÃÊiÊiÃÊ`iÊVÕV>XK°ÊiÃ`iÊiÌK]ÊÊV>ÊKÊ«`iÀ>ÊÃiÀÊ i À°Ê *ÕÌ>Ê 1LÀ>Ê viÀiViÊ >Ê Liiâ>Ê `iÊ ÃÕ>ÃÊ iÝÌiÃ>ÃÊ `Õ>ÃÊ iÊ ?ÀÛÀiÃÊ iÛ>`Ê >Ê Õ>Ê Li>Ê «À>>Ê L> >`>Ê «iÊ "Vi>Ê Ì@ÌV]Ê VÕ}>`Ê Ê «À>âiÀÊ `>Ê >ÌÕÀiâ>Ê VÊ Ê ÌÀ>L> ]Ê `>ÃÊ ViÌi>ÃÊ `iÊ V}ÀiÃÃÃÌ>Ã°Ê ÊVviÀkV>Ê}À>Û>ÊiÊÌÀÊ`iÊÌi>ÃÊÛ>À>`ðÊ>ÕÃiÊ`>Ê«ÀiÛiXKÊiÊ`>Êv>>Ê`>Ê«ÀÌ@V>Ê`>Ê >Õ`>ÊÖÌÕ>ÊÊÌÀ>Ì>iÌÊ`Ê>VÃ]Ê`iÊiÝ«iÀkV>ÃÊÀi>Ã]Ê`>ÊiViÃÃ`>`iÊ`iÊÛ>ÃÊ>ÃÃV>XªiÃÊ ÃiÊ>`>«Ì>ÀiÊ>ÊÕ`ÊÀi>Ê`iÊÊ«VÃÕÊ`iÊÕÌÀ>ÃÊÃÕLÃÌ@V>ÃʵÕiÊÃKÊVL>`ÃÊVÊ?V]Ê iÊ>Ê«ÀÌ@V>Ê`>ÊÌiÀÛiXKÊ`ÊV«> iÀÊÕÊ`>ÊV«> iÀ>ÊiÊÌ`ÊÊ«ÀViÃÃÊ`iÊÀiVÕ«iÀ>XK]Ê iÊ>ÌjÊ`>ÃÊÀi>XªiÃÊ`iÃÌiÃÊ>ÊÃÕ>ÊÛ`>ÊÃiÝÕ>° ÊÌ>À`iÊ`Ê`>Ê££]ÊvÊ`i`V>`Ê>ÊÕ>ÊÃjÀiÊ`iÊÜÀà «Ã°ÊÊV>`>ÊÕÊ`iiÃÊvÀ>Ê`iL>Ì`ÃÊ`viÀiÌiÃÊ Ìi>Ã\Ê>ÊÀÕ>]Ê>ÃÊÛ>ÃÊÃÕLÃÌ@V>Ã]Ê>ÊÃiÝÕ>`>`iÊiÊÃÊi`V>iÌÃÊÊÌÀ>Ì>iÌÊ`Ê>VðÊÊ iiÃÊ«>ÀÌV«>À>Ê«ÀwÃÃ>ÃÊ`iÊÃ>Ö`iÊiÊÃÊiLÀÃÊ`>ÃÊ`viÀiÌiÃÊ>ÃÃV>XªiÃ°Ê ÃÌiÊvÊÕÊV}ÀiÃÃÊ>Ì>iÌiÊ«ÀwÃÃ>]Ê«ÃÊ«iÀÌÕÊ>ÊÌ`ÃÊÃÊ«>ÀÌV«>ÌiÃÊiÃV iÀÊÊÌi>ʵÕiÊ >ÃÊ iÃÊÌiÀiÃÃ>Û>ÊiÊ>«Ài`iÀÊ>ÃÊÃLÀiʵÕ>µÕiÀÊÕÊ`iiðÊÊÃÌÊjÊViÀÌ>iÌiÊÕÌÊ«ÀÌ>ÌiÊ «>À>ÊVÃi}ÕÀÊÀië`iÀÊiÊivÀiÌ>ÀÊ>ÃÊ`wVÕ`>`iÃʵÕiÊ«ÃÃ>ÊÃÕÀ}ÀÊÊvÕÌÕÀ]ÊÌ>ÌÊ«ÀwÃÃ>iÌi]Ê«>À>Ê>µÕiiÃʵÕiÊÌÀ>L> >Ê`ÀiVÌ>iÌiÊVÊÃÊ>VVÃÊiÊÀiVÕ«iÀ>XK]ÊVÊ«>À>ÊÃÊ>VVÃÊÀiVÕ«iÀ>`ÃÊiÊÃiÕÃÊv>>ÀiÃ°Ê *iÊÃi}Õ`Ê>ÊVÃiVÕÌÛ]Ê«ÀVi`iÕÃiÊDÊViÀ>Ê`ÊVVÕÀÃÊ>V>Ê`iÊ ÃÌÀ>ðÊ"Ê«ÀjÊ`iÊ £äääÊiÕÀÃÊvÊiÌÀi}ÕiÊ>Ê-ÕÃ>>Ê>ÀÌiâ° À>Ê µÕ>ÌÀÊ `>ÃÊ «>À>Ê >«Ài`iÀ]Ê V iViÀÊ Û>ÃÊ «iÃÃ>Ã]Ê iÃÌ>ÀÊ VÊ >Ê v>>]Ê ÀiVÀ`>ÀÊ Ê «>ÃÃ>`Ê iÊ «iÀëiVÌÛ>ÀÊ Ê vÕÌÕÀÊ µÕiÊ >Ê º>}>»Ê `iÊ *ÕÌ>Ê 1LÀ>Ê `iÝÕÊ >Ê Ì`ÃÊ µÕ>ÌÃÊ Ã>LiÊ µÕiÊ ºµÕiÀiÀÊ jÊ *`iÀ»°Ê “80% das pessoas que vem procurar ajuda terapêutica conseguem manter a abstinência total” !4E4=C> XXXVIII Congresso Nacional Federação de Alcoólicas Reabilitados de Espanha À0[\Pb]^PaÁ 7Xbc aXPbSTeXSP oViViÊ«ÀÊVÃÕÀÊ?VÊVÊ£xÊ>ÃÊ`iÊ`>`i]ÊiÊwÊ«ÀµÕiÊiÀ>ÊʵÕiÊÃÊiÕÃÊ>}ÃÊv>â>]Ê `>Ê>ÌjÊ>ÊVÃÕÊ`iÊVV>>ÊvÊÕÌÊÀ?«`ÊiÊiÊÃiÊiÝ«V>ÀÊVÊViViÊ>ÊVÃÕÀÊ>ʺ>`Ì>Ê VV>>»°Ê>>ÀÊ`>Ê >ÊiÝ«iÀiV>ÊVÊ>ÊVV>>ÊjÊÕÌÊ`vV]Ê«ÀµÕiʵÕ>ÃiÊiÕµÕiV]Ê«ÀµÕiÊÕÌÀ>«>ÃÃiÊÃÊÌiÃÊ`ÊiµÕLÀÊiÌ>]Ê«iÀ`Ê>ÊVÃVkV>ÃÊ`ÃÊiÕÃÊ>VÌÃ]Ê>ÌiÊ>ÃÊ >ÃÊiXªiÃ]Ê `iÃÌÀÕÊÌ`ÃÊÃÊiÕÃÊÛ>ÀiÃ]Ê«>À>ÊÊKÊiÝÃÌ>ÊÛiÀ`>`iÃ]ÊÃiÊ«iÃ>iÌÊVÛiÀÌiÊÕÊÃiÀÊ ÀÀiëÃ?Ûi]ÊiʵÕ>ÃiÊwµÕiÊÃÊ>ÊÛ`>oÊiÃÌ>Û>Ê>Ê«>}>ÀÊÕÊ«ÀiXÊÕÌÊV>ÀÊ«ÀÊ`iÃ>w>ÀÊ>ÊVV>>°ÊÊ iÃÊ>ÃÃÊ`â>ʵÕiÊKÊÌ >Êi ÕÊ«ÀLi>ÊVÊ>ÃÊ`À}>ð "Ê iÕÊ >ÀÊ VyÌÊ iÀ>Ê Ê Û>âÊ iÃÊ µÕiÊ ÃiÌ>]Ê iÊ «iÃ>Û>Ê µÕiÊ VÃÕ`Ê >Ê VV>>Ê «ÀiiV >Ê iÃÃiÊÛ>âÊÌiÀÀ°Ê?ÊKÊÌ >ÊXKÊ`iÊ>`>oÊv>â>ÊVÃ>ÃʵÕiÊKʵÕiÀ>Êv>âiÀ]ÊÃÊ>Ê >ÊÛ>ÊiÊ>Ê >Êv>>ÊjʵÕiÊ«iÀViL>ÊÊiÕÊÃvÀiÌ]Ê>ÃÊÌÕ`ÊÌiÊÌiÃ]Ê>ÌjʵÕiÊV i}ÕÊÕÊ`>ÊiʵÕiÊ ÃiÊV>Ã>À>Ê`iÊ°ÊÕÊiÃÌ>Û>ÊÕÌÊ>]Ê?ÊKÊÃ>L>ʵÕiÊiÀ>]ÊiÃÌ>Û>Ê«iÀ``]Ê>Ê >ÊÛ`>ÊKÊÌ >Ê ÃiÌ`]ÊiÃÌ>Û>ÊÕÊL>ÀVÊÃiÊÀiÃÊÃiÊ`ÀiVXKo «i`Ê>ÃÊÕ>Ê«ÀÌÕ`>`iÊiÊ«ÀiÃÃ>`Ê«i>Êv>>Ê«ÀVÕÀiÊ>Õ`>ÊÕÌÊ`>Ê>ÃÃV>XKÊ`iÊVVÃÊ ,i>LÌ>`ÃÊ`iÊL>ViÌi]ʵÕiÊiÊiÃ>À>Ê>ÊV> >ÀÊ`iÊÛÊiÊ>Ê`>ÀÊÕÊÛÊÀÕÊDÊ >ÊÛ`>°Ê i]ÊiÃÌÕÊÀi>iÌiÊviâÊiÃÌÕÊÀ}Õ ÃÊ«ÀµÕiÊÌi ÊÊiÕÊÌÀ>L> ]Ê>Ê >ÊV>Ã>ÊÀiVµÕÃÌiÊ>Ê >Êv>>ÊÃÌiÊÕÊ iÊÀi>â>`]ʵÕiÀ`ÊiÌi``Ê>«>`oiÊʵÕiÊjÊ>ÃÊ«ÀÌ>ÌiÊ iÃÌÊ V}ÊiðÊ-ÌʵÕiÊ>>ÃÊÛÌ>ÀiÊ>ÌÀ?ÃÊ«ÀµÕiÊ iÊÃÌÊÕ>Ê}À>`iÊÛÌ>`iÊ`iÊÛÛiÀ°Ê*ÀÊÃÃÊ `iV`ÊiÃVÀiÛiÀÊiÃÌiÊÛÀʵÕiÊVÌ>Ê>Ê >Ê ÃÌÀ>ÊiÊÊiÕÊ«>ÃÃ>`]ÊiÊ?ʵÕiÊKÊÊ«ÃÃÊ`wV>ÀÊ «ÃÃÊ«iÊiÃÊii}iÀÊÊiÕÊvÕÌÕÀ° º>ÃÊÊ>À»jÊÕÊÛÀʵÕiÊVÌ>Ê>ÃÊ ÃÌÀ>ÃÊÛiÀ`V>ÃÊ`iÊ`iÌiÃÊÀi>LÌ>`Ã]ÊiÊV«> iÀÃʵÕiÊÃvÀiÀ>Ê >ÃÊVÃiµÕkV>Ã]ÊÕÃÊ«iÀviÌ>iÌiÊ`iÌwV>`Ã]ÊiÊÕÌÀÃʵÕiÊ«ÀiviÀÀ>Ê>ÌiÀÊÊ>>Ì]Ê>ÃʵÕiʵÕÃiÀ>Ê«ÕLV>ÀÊ>ÊÃÕ>ÊÛ`>ÊVÊ>ÃÊ`À}>Ã]ÊVÊÛÃÌ>Ê>Ê«`iÀÊ>Õ`>ÀÊ>Ê«ÀiÛiÀÊ>Ê`iX>o,iV«>ÀÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ ÃÌÀ>Ã]ÊiÃVÀiÛiÀÊ>ÃÊVÛiÀÃ>Ã]Ê>Ê>Ãi`>`iÊ`iÊiëiÀ>ÀÊ>Ê«ÕLV>XK]Ê>ÃÊV«> iÀ>ÃÊiÊV«> iÀÃÊ`ÃÊ `iÌiÃʵÕiÊÃvÀiÀ>Ê`>ÃÊV>ÌiÀ>ÃÊVÊ>ÃÊ`À}>Ã]Ê>ÃÊVÃiµÕkV>ÃÊ`iÊÛÛiÀÊ>Ê>`Ê`ÃÊ>`VÌÃ]ÊvÊiÊjÊ >}ʵÕiÊ>>ÃÊ«`iÀiÊiõÕiViÀoÊ>ÃÊÃiÊiÃÌ>ÀÊÛÛÊiÊÀi>LÌ>`ÊjÊ>}ʵÕiÊiÊÌÀ>Êviâ]Ê`>ÀÊ>ÊV iViÀÊ Ì`>ÃÊiÃÌ>ÃÊ ÃÌÀ>ÃÊjÊiiÛ>ÀÊÌ`>Ê>Ê >ÊviV`>`i]ʵÕiÊÃiÊV«iÌ>À?ÊVÊ>Ê«ÕLV>XKÊ`iÃÌiÊÛÀoÊ Paco Serrano López Elisabeth-34 anos iÛÊ nÊ >Ã]Ê xÊ iÃiÃÊ iÊ Ó£Ê `>ÃÊ >LÃÌiÌi]Ê `iÊ ÕÊ «Ê VÃÕÊ iÊ Õ>Ê «iÀÃ>`>`iÊ >`ÌÛ>]ʵÕiʵÕ>ÃiÊiÊVÕÃÌÕÊ>ÊÛ`>ÊiÊÛ?À>ÃÊV>êiðÊ*ÀµÕiÊV>Ê>ÃÊ`À}>ö £*ÀµÕiÊÃÕÊÕ>Ê-°°-°°]ÊÃLÀiÛÛiÌiÊ`iÊ>LÕÃÃÊÃiÝÕ>ÃÊ>Êv@V>®Êo`ÕÀ>ÌiÊÎÊ>ÃÊ iÊÛ>`>Ê`ÕÀ>ÌiÊ>ÃÊÎÊÃiÊÃiµÕi>ÃÊvÃV>îÊoiÊÃi}Õ`Ê>ÃÊÖÌ>ÃÊ«iõÕÃ>ÃÊVÊ>Ê >ÊKi]ÊÌÕ`ÊViXÕÊ>ÃÊ£ÓÊiÃiÃ]ÊiÊÃÕ«Õ >ÊiÕʵÕiÊÃÊiÕÃÊ«>ÃʺVÕ`>Û>»Ê`iÊ oiÊ>V>L>À>ÊVÊnÊ>ÃoV>io ÓÊ*ÀµÕiÊÊiÕÊ«>ÊjÊ>VVÊiʺ«>ÃÌ iÀÊi}>»ÊV«À`îÊ>}ÀiÃÃÛÊÛiÀL>ÊiÊvÃVÊ iʵÕiÊiÊ`iÌiÀ>`ÊiÌÊiÃÕiÊÊV> Ê>ÃÊv?VÊiÊÀ?«`oÊ ÎÊ«ÀµÕiÊÌÕ`ÊÕÌ]Êi`ÊiÊV>Ã>ÊiÊÛiÀ} >ÊvÀ>Ê`i>oiÛÕiÊ>ÊKÊiʵÕiÀiÀ]>ÊKÊ }ÃÌ>ÀÊ`iÊ]Ê>ÌiÀÊÕÌÃÊ«ÀLi>ÃÊ«>À>ÊÀi>V>ÀiÊVÊÃÊiÕÃÊ>}Ã]Ê«ÀµÕiÊ Û>iÊ>Ê>ÃÊvi>Ê`>ÃÊvi>Ã]ÊKÊiÀ>Ê««Õ>ÀÊiʵÕiÀ`>Ê«iÃÊiÕÃÊV«> iÀÃ]ÊiÊ ÃvÀ>ÊÕÌoÛÛ>ÊVÊÛiÀ} >]Êi`ÊiÊVvÕÃKÊiÊÌ >Ê>«i>ÃÊ£äÊ>Ão>`>ʵÕiÊ VÃiÀÛ>`Ê>Ê >ÊV>À>Ê`iÊi>Ê}jÕ>]ÊÃiÃÛiÊiÊviâo Maria José oVÊ ÌÕÊ ViViÊ >Ê VÃÕÀ]Ê V£ÇÊ >Ã]ÊiÊ>ÃÃÊiÃÌÛiÊ`ÕÀ>ÌiʵÕ>ÃiÊxÊ>Ã°Ê "ÃÊiÕÃÊVÃÕÃÊViX>À>Ê«ÀÊÃiÀÊ>Ê wÊ`iÊÃi>>]ÊiÀ>ÊÕ>ÊVÀ>X>ʵÕiÊViXÕÊ>ÊÃ>ÀÊVÊÕÊÛiÊiÊiiÊiÊÊÃiÕÊ}ÀÕ«Ê `iÊ >}ÃÊ ?Ê VÃÕ>°Ê Ê «ÀV«Ê ÌÕ`Ê>µÕÊiÊ«>ÀiV>Ê«iÀ}Ã]Ê>ÃÊ«ÕVÊ Ìi«Ê `i«ÃÊ >Ê >Ê vÀ>Ê `iÊ ÛiÀÊ >ÃÊ VÃ>ÃÊÕ`>À>ÊiÊVÛiÀÌiÀ>ÃiÊiÊ>}]Ê µÕiÊ«>ÀiV>ÊÃiÀÊÕÌÊ`ÛiÀÌ`°ÊÃÃʵÕiÊ V i}ÕÊ>ÊÌiʵÕÃÊ«ÀÛ>ÀÊ«ÀÊVÕÀÃ`>`i]Ê «>À>Ê ÃiÌÀÊ Ê µÕiÊ iiÃÊ ÃiÌ>oiÊ }ÃÌiÊ Ì>ÌÊ µÕiÊ Ài«iÌÊ Ì`ÃÊ ÃÊ wÃÊ `iÊ Ãi>>°Ê Ê «ÀV«Ê ÃÊ VÃÕ>ÃÊ DÊ ÃiÝÌ>viÀ>Ê DÊ ÌiÊ iÊ >ÌjÊ `iÊ >`ÀÕ}>`>]Ê `iÃV>Ã?Û>Ã]Ê v>â>ÃÊ Õ>Ê Û`>Ê À>Ê iÊ DÊ ÌiÊ `iÊÃ?L>`ÊÛÌ?Û>ÃÊ>ÊiÃ°Ê ÃÊVÃÕ>ÃÊ>ÊV>Ã>Ê`ÊiÕÊ>À>`]ÊKÊ Êv>â>ÃÊ«>À>ÊÀÊ«>À>Ê>Ê`ÃVÌiV>]ÊVÊ ÕÌÊ >ÃÊ LiLiÀÊ ÕÃÊ V«ÃoiÀ>Ê ÌÕ`Ê ÕÌÊviV >`ÊiÌÀiÊÃo Anónima iÊ>Ê >Ê ÃÌÀ>ÊiÊVÕÃÌ>iÊiÌi`iÀÊ «ÀµÕiÊ Ãi}ÕÊ VÊ ÃÌÊ `i«ÃÊ `iÊ ÌÕ`Ê Ê µÕiÊ «>ÃÃioÕ>Ê ÛiâÊ >ÃÊ ivÀiÌÊ `iÊ ÛÊ>ÃÊ >ÃÊViÀÌiâ>ÃÊiÊÃÊiÕÃÊi`Ã]Ê>ÃÊiÃ>ÃÊ`ÖÛ`>ÃÊ`iÊÃi«Àio>ÃÊ ÃiÊVÃi}ÕÀʵÕiÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ>ÊiÀiÊiÃÌ>Ê ÃÌÀ>Ê «ÃÃ>Ê iÛÌ>ÀÊ Ì>ÌÊ ÃvÀiÌ]Ê iÌKÊÛ>iÕÊ>Ê«i>o Celia -23 anos ÕÊ V>Ê >ÃÊ `À}>ÃÊ «ÀÊ }À@V>Ê `Ê µÕiÊ iÊ iëiÀ>Û>oKÊ «ÀÊ VÕ«>Ê `ÃÊ µÕiÊ ÌiÊ wâiÀ>Ê >oiiÃÊ ÌiÊ >Ê VÕ«>Ê `>Ê `ÀÊ µÕiÊ ÌiÊ V>ÕÃ>]Ê KÊ `iÊ µÕiÊ ÌiÊ >ÌiÃoÃÃÊ jÊ ÀiëÃ>L`>`iÊ ÌÕ>oÊ -iÊ ÌiÊ i«ÕÀÀ>Ê ÌiÃÊ `Õ>ÃÊ «XªiÃowV>ÀÊ >ÊV À>ÀÊÊV KÊÕÊiÛ>Ì>ÀÌiÊVÊ>Õ`>Ê ÕÊÃiÊi>oVÕ«>ʵÕiÊÌiÊi«ÕÀÀÕ]Ê>ÃÊ KÊVÕ«iÃÊ`iÊKÊÃ>LiÀÊVÕÀ>ÀÌiÊ]ÊKÊ«`iÀÊÕÊKʵÕiÀiÀo Paco Serrano López …Esta é uma historia com final feliz…conheço muitas outras que tiveram um trágico final…muitos amigos não podem já escrever a sua própria história… “O meu passado não o posso modificar, mas tenho a opção de escolher o meu futuro.” XXII Encontro das Taipas Caro congressista O XXII Encontro das Taipas lança um olhar sobre as alterações de fundo que nos últimos anos têm ocorrido nos serviços do IDT bem como sobre as dificuldades e adaptações que daí decorreram. Assim, ao longo dos trabalhos, ouvirá falar de monitorização da actividade clínica, de procura da eficiência, de adaptações dos modelos de tratamento e das alterações decorrentes do novo tipo de utentes que nos procura. Serão também debatidas a importância do afecto na relação terapêutica, as vicissitudes das intervenções psicoterapeuticas e as mudanças estruturais da personalidade ao longo do tratamento. A área biológica terá o seu lugar nas exposições sobre intervenção farmacológica e Estimulação Cerebral Profunda. Haverá ainda espaço para duas áreas que acarinhamos em especial: a investigação clínica e o esforço de formação dos nossos profissionais. Cada uma delas terá direito a uma mesa – na mesa da Investigação serão publicitados alguns dos trabalhos mais recentes da nossa casa; na mesa da Formação será dado o devido reconhecimento a duas colaboradoras do IDT que apresentarão as suas teses de mestrado, recentemente concluídas. Para além de tudo isto, por dois momentos poderemos ouvir debater o consumo de substâncias de uma perspectiva transcultural e, mesmo a fechar o Encontro, através das mesas de debate, tentaremos perceber para onde estamos a ir e a utilidade do trabalho que temos feito. Trata-se de um programa ambicioso mas esperamos, com ele, contribuir para melhorar a compreensão daquilo que todos estamos a criar. A Comissão Organizadora Comissão Organizadora: António Costa e Maria João Venceslau Comissão Científica: Ana Paula Moita, Domingos Duran, Esther Casado, Graça Vilar, Luís Patrício, Luísa Mendes, Maria João Venceslau, Miguel Vasconcelos e Sandra Simões Secretariado: Ana Sofia Esteves e Maria Salgado Comissão Executiva: António Fortes, Carlos D’Almeida, Carlos Fernandes, Fátima Brás, José Carlos Graça, Manuel Seoane e Rui Gonçalinho. Serviços de apoio: Ana Henriques, António Fortes, Carlos D’Almeida, Célia Santos, Duarte Cabaça, Fátima Brás, Isabel Vivas, Paula Coelho, Rebeca van der Keller e Susana Cintra 4E4=C> " 2^\_aTT]STa_PaP8]cTaeXa 18 a 20 de Novembro de 2009 Programa Auditório da Faculdade de Medicina Dentária da Universidade de Lisboa 4ª feira, 18 de Novembro de 2009 9:30h – 11:00h A investigação científica na UD Centro das Taipas }ÃÊÕÀ>ÊqÊ/À>Ì>iÌÊÌi}À>`Ê`iÊ /ÝV`i«i`iÌiÃÊVÊ?À>VÃÊ"«`iÃÊqÊ Õ>ÊÀiÛÃKÊ`iÊÀiÃÕÌ>`à }ÕiÊ6>ÃVViÃÊqÊ`i`>`iÊ`ÊÕÌÀi>ÌÊÃLÀiÊ VÃÕÃÊiÊÕÌiÌiÃÊ`>Ê1 iÌÀÊ`>ÃÊ/>«>ÃÊ ->`À>Ê*ÀiÃÊqÊ>ÕÃÊÌÀ>ÌÃÊv>ÌÃÊiÊ*iÀVÕÀÃÃÊ >Ê/ÝV`i«i`iV>Ê 11:30h – 12:45h Monitorização das actividades clínicas iÃÕÃÊ >ÀÌiiÊiÊ*>Õ>Ê-LÀ Ê 12:45h – 13:00h Cerimónia de abertura 15:00h – 16:30h Intervenção psicoterapêutica em dependências - actualizações ii>Ê>Ã]ÊÃ>LiÊ*À>Ì>ÊiÊÃjÊ ÀÀi>Ê 17:00h – 18:00h De Centro de Dia a Área de Dia – a procura da eficiência >Ê*>Õ>ÊÌ>ÊiÊV>LÀ>`ÀiÃÊ 5ª feira, 19 de Novembro de 2009 9:30h – 10:30h Pensar o corpo, sentir a mente (a vivência do corpo e o consumo de substâncias psicoactivas) >ÊÃ>LiÊ6iÀ>]ÊiÀÊ>`ÕÀiÀ>ÊiÊ->`À>Ê -ªià 11:00h – 13:00h Da coca à cocaína ÕÃÊ*>ÌÀV]`vÀi`Ê,iViÊiÊ ÀÃÌ>ÊÀVi 15:00h – 16:30h A importância do afecto na relação terapêutica >Ê6>ÃVViÃ]Ê ÀÃÌ>Ê>}ÊiÊ*>ÌÀV>ÊKÊ Ì 17:00h – 18:30h Novas soluções para realidades novas – a evolução nas unidades de desabituação Û>ÀÊ*iÀiÀ>]ÊÀ>X>Ê6>À]ÊKÊ ÕÀÌÊiÊiÀ}>Ê ->V UD Centro das Taipas 6ª feira, 20 de Novembro 9:30h às 11:00h Psicoterapia de longa duração em toxicodependência – apresentação de caso clínico j>Ê6iÃÊViÌ>`À\ÊÀ}iÊ @>À>®Ê Mudança estrutural da personalidade ao longo da psicoterapia >À>ÊKÊ6iViÃ>ÕÊViÌ>`À>\Ê>Õi>Ê *iÀiÀ>® Terapêutica de meio de orientação grupanalítica >Ê*>Õ>ÊÌ>ÊiÊ/iÀiÃ>ÊV@Ì>À> 11:30h às 13:00h A evolução do uso de metadona na UD-Centro das Taipas ÃÌ iÀÊ >Ã>`ÊiÊÃ>LiÊÀ>V Tratamento de manutenção para a dependência opiácea: buprenorfina+naloxona vs metadona }ÕiÊ6>ÃVVià 14:30h às 17:30h Mesa 1 Dependências ou opções por estilos de vida? >Ê,>> ]Ê}ÃÊÕÀ>]Êii>Ê>Ã]Ê ÃjÊ` ]ÊÃjÊ*?`Õ>ÊiÊÕÃÊiÀ>`ià Mesa 2 O novo paradigma de intervenção e o Modelo Integrado – será possível a coexistência? >Ê,>> ]ÊiÀ>`>ÊÀÕ]ÊÃjÊâ>iâ]Ê >ÕiÊ >À`ÃÊiÊ ÕÊ}Õi°Ê Mesa 3 A adaptação dos serviços face à mudança do paradigma de intervenção – que balanço se pode fazer? j>Ê->ÌÃ]Ê ViXKÊ->>ÛiÃÃ>]ÊiÊ*>`Ài ->Ì]Ê*>Õ>Ê i ]Ê,Ã>Ê>ÌiÕÃÊiÊ,ÕÌiÊià 17:30 Encerramento dos trabalhos #4=CA4E8BC0 Carlos Brito <PXbST $WXbc aXPb R^\Ì]P[·UT[Xi -iÊjʵÕ>ÃiÊi}?ÛiÊ>Ê«ÃÃL`>`iÊ`iÊ>}ÕjÊ>ÃÃV>ÀÊ>ÃÊ`iÊ£xääÊiÃÊ>ÊÕÌÀ>ÃÊÌ>Ì>ÃÊV>À>Ã]Ê>Ê iÝÃÌkV>Ê`iÊ«iÊiÃÊÕÊVÀ>XKÊV>«>âÊ`iÊ}Õ>À`>ÀÊiÊv>âiÀÊ«iÀ`ÕÀ>ÀÊ>ÃÊ`iÊ£xääÊÛ`>ÃÊjÊÕÊ`>`Ê >`µÕÀ`Ê«iÊÃÃÊÌiÃÌiÕ °Ê >>ÃiÊ >ÀÃÊÀÌÊÊÃiÕʺ«À«ÀiÌ?À»]ÊjÊÕÊ>VVÊÀiVÕ«iÀ>`Ê ?ʵÕ>ÃiÊÎäÊ>ÃÊÓÊ«>À>ÊÃiÀÊ >ÃÊ«ÀiVî°Ê/À>Ì>ÃiÊ`iÊÕÊ iʵÕiÊ`iV`ÕÊ`>ÀÊ>ÊV>À>ÊiÊ`i`V>ÀÊ>ÊÃÕ>ÊÛ`>ÊiÊ«ÀÊ`iÊÕÌÀÃʵÕi]Ê VÊii]ÊÃvÀiÀ>Ê>Ê«iiÊiÊwâiÀ>ÊÃvÀiÀÊ`iÛ`Ê>ÃÊ>iÃÊ«ÀÛV>`ÃÊ«i>Ê`i«i`kV>Ê`Ê?V°Ê?Ê ÓÊ>Ã]Ê >ÀÃÊÀÌ]Ê iÊÕ>Ê«iÀÃ>}iÊVÌÀ?ÛiÊÊ`ÃÌÀÌÊ`>ÊÕ>À`>]Ê`iV`ÕÊVÃÌÀÕÀÊÕ>Ê «Ìi\ÊÕ>Ê`>ÃÊ>À}iÃ]Ê>ÊÕ>À`>]ÊÕÊÛ>ÃÌÊÌiÀÀÌÀÊ`iÊÃ>â>Ê«iÃÃ>ÃÊVÊ«ÀLi>ÃÊ>ÃÃV>`ÃÊ>Ê>LÕÃÊ`iÊ?VÊiÊÃÊÃiÃLâ>ÊiÊiV> >Ê«>À>ÊÌÀ>Ì>iÌoÊ>ÊÕÌÀ>]Ê LÀ>]ÊÕÊ>ÃÊVVÀiÌ>iÌiÊÊ iÌÀÊ`iÊV}>Ê`iÊ LÀ>ÊÊ>À>ÊÕV>ÊiÀVkÃÊ`iÊi]ÊÊÃiÀÛXÊ`iÊÌÀ>Ì>iÌÊ «>À>Ê >VVÃÊ `i]Ê >`>Ê i]Ê v>âÊ V i}>ÀÊ `iâi>ÃÊ `iÊ ÕÌiÌiÃÊ «ÀÊ >]Ê Ì>ÌÊ «>À>Ê VÃÕÌ>ÃÊ VÊ «>À>ÊÌiÀ>iÌÊiÊÌÀ>Ì>iÌ°Ê ÊÌÌ>]Ê`iÃ`iʵÕiÊVÕÊiÃÌiÊÕÛ?ÛiÊiÊiwV>âÊÌÀ>L> ÊqÊiLÀ>ÊÃi>Ê iÝÌÀi>iÌiÊ>ÃÌ>ÊÀi`ÕâÊDÊvÀiâ>Ê`ÃÊÖiÀÃÊqÊÃKÊ>ÃÊ`iÊ£xääÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊ>Õ`Õ° ÊÊÃiÕÊÃ>LiÀÊ`iÊ>ÕÌ``>VÌ>]ÊÕÊÃ>LiÀʵÕiÊÃÊ>ÊÛ`>Ê«`iÊÌÀ>âiÀÊ«i>ÊÛÛkV>]ÊVÌÀ>À>ÊÕ>Ê?Ý>Ê «ÀÊÕÌÃÊ`ivi``>\Ê>Ê`iʵÕiÊjÊ`ëiÃ?ÛiÊÕ>ÊvÀ>XKÊ>V>`jV>]ÊÕʺV>Õ`»ÊÕ>ʵÕ>µÕiÀÊ ÕÛiÀÃ`>`ioÊ«>À>ÊÃiÊÃiÀÊ`iÌiÌÀÊ`iÊÃ>LiÀ°Ê,iV iViÊÃÊ«ÀLi>ÃÊ`Ê>VÃÊÕÊëiÃÊ >À]Ê ÌiÀ«ÀiÌ>`ÊÃ>ÃÊVÊÊV> >À]Ê>Êv>Vi]Ê>ÃÊKÃÊÌÀjÕ>ÃÊÕÊÕâ`>ÃoÊÊÌi]Ê>ÊÃ`>Ài`>`iÊ >`>ÊiÝÃÌiÌiÊÊÃiÕÊ`ÃÌÀÌ]ÊÕ>ÊÀi`iÊ`iÊÀiviÀiV>XK°Ê-K]ÊÕÌ>ÃÊÛiâiÃ]ÊÃÊv>>ÀiÃ]ÊÃÊÛâ Ã]Ê ÃÊ>}Ã]ÊÃÊV iV`ÃÊÕ]ÊëiÃiÌi]Ê>ÃÊÛÌ>ÃÊ`iʵÕiÊ iÊ«i`iÊ>Õ`>°Ê ,>À>iÌiÊ>`Ìi]ÊÃiÊv>Ã>Ê`jÃÌ>ÊiÊVÊ>ÊvÀÌ>`>`iʵÕiÊÊV>À>VÌiÀâ>]ʵÕiÊiÝÃÌ>Ê>}ÕjʵÕiÊ Ã>L>Ê>ÃÊÃLÀiÊÌiÀÛiXKÊiÊ>V}>Ê`ʵÕiÊiiÊ«À«À\Ê«ÀiÀÊ«ÀµÕiÊÌ>LjÊiiÊÛÛiÕÊÊ«ÀLi>Ê`>Ê«ÀÊvÀ>]ÊÃiÌ`ÊiÊÃvÀi`Ê>Ê«iiÊiÊVÊiiÊv>âi`ÊÃvÀiÀÊÃÊÃiÕÃÊiÌiʵÕiÀ`ðÊÊ ÕÊ>ÕÌkÌVÊv>ÀÀ>«Ê Õ>]ÊiÊKÊÊiõÕiViÆÊ`i«Ã]Ê«ÀµÕiÊjÊÕÊ>ÕÌ``>VÌ>°Ê>ÃÊÃ>LiÊÌ>LjʵÕiÊ «ÀiVÃ>Ê`iÊÃiÊ>ÌiÀÊ>VÌÕ>â>`ÊiÊjÊÌ>LjÊÃÃʵÕiÊÊiÛ>Ê>Ê>ÃÃÃÌÀÊiÊ>ÊÌiÀÛÀÊiÊÛ?À>ÃÊ`iâi>ÃÊ`iÊ ÜÀà «ÃÊiÊÕÌÀ>ÃÊ>VXªiÃÊ`iÊvÀ>XKÊiʵÕiÊ«>ÀÌV«>]ʵÕiÊ«ÀÛiÊiÊÃÌÀ>° ?ÊÓxÊ>ÃÊ>ÃV>Ê>µÕiiʵÕiÊiiÊ}ÃÌ>Ê`iÊ>«i`>ÀÊ`ʺÃiÕÊx§Êw »]ÊÊ iÌÀÊ`iÊVVÃÊ,iVÕ«iÀ>`ÃÊ `ÊÃÌÀÌÊ`>ÊÕ>À`>]ÊÕ>Ê*--ʵÕiÊ«iÀÃi}ÕiÊÌÀkÃÊLiVÌÛÃÊvÕ`>iÌ>Ã\Ê«ÀÛiÀÊ>Ê«ÀiÛiXKÊ`Ê >VÃÊiÊ`ÃÊ«ÀLi>ÃÊ}>`ÃÊ>Ê?VÆÊ`>â>ÀÊiÊÃiÃLâ>ÀÊÊÌÀ>Ì>iÌÊ`iÊ>VVÃÊiÊ >ÀÌVÕ>XKÊVÊÃÊÃiÀÛXÃÊ`iÊÃ>Ö`iÊwV>ÃÊiÊ>Ê1`>`iÊ`iÊV}>Ê`iÊ LÀ>Ê>À>ÊÕV>ÊiÀVkÃÊ `iÊi]ÊiÊ>V«> >ÀÊiÊ>«>À>ÀÊÃÊ>VVÃÊÌÀ>Ì>`ÃÊiÊÃÊÃiÕÃÊv>>ÀiÃ°Ê />Ê VÊ Õ>Ê iµÕ«>Ê `iÊ ÀÕ>]Ê ÃÊ ÌÀkÃÊ iLÀÃÊ µÕiÊ V«ªiÊ Ê VÀ«Ê ÌjVVÊ `Ê ,Ê «iÀVÀÀiÊ ÃÊV> ÃÊ>ÃÊÀiV`ÌÃÊ«>À>]Ê«ÀÊÛiâiÃ]Ê«ÀVÕÀ>ÀiÊiÊ>Õ`>ÀiÊ>}ÕjÊVÊ«ÀLi>ðÊiÃÊ Ã>Li`ʵÕi]ÊÕÌ>ÃÊÛiâiÃ]ÊÌ>Ê>V>ÀÀiÌ>Ê«iÀ}ÃÊ«>À>Ê>ÃÊÃÕ>ÃÊ«À«À>ÃÊÛ`>ÃoÊ-KÊÖiÀ>ÃÊ>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`iÃiÛÛ`>ÃÊ«i>ÊÃÌÌÕXK]ʵÕiÊÛÛiÊVÊ«ÀiV?ÀÃÊÀiVÕÀÃÃÊw>ViÀÃ\Ê`iÃ`iÊÊ>Ìi`iÌÊ>Ê «ÖLVÊ>ÊÃÕ>ÊÃi`iÊDÊV>LÀ>XKÊiÊ>ÀÌVÕ>XKÊVÊÛ?À>ÃÊiÌ`>`iÃÊV>ÃÊiÊÀi}>Ã]Ê«>ÃÃ>`Ê«i>Ê ÃiÃLâ>XKÊiÊÌÛ>XKÊ«>À>Ê>jÊ`ÊiV> >iÌÊiÊÌÀ>ëÀÌiÊ«>À>ÊVÃÕÌ>ÃÊÕÊÌiÀ>iÌÊ iÊÃiÀÛXÃÊ`iÊÌÀ>Ì>iÌÊiÊ LÀ>ÊÕÊ>ÊÕ>À`>®Ê`iÊ`Û`ÕÃÊVÊ«ÀLi>ÃÊ}>`ÃÊ>Ê?V]Ê «iÊ>«Ê>Ê>VVÊiÊ>ÃÊÃiÕÃÊv>>ÀiÃÊ>ÌiÃÊiÊ>«ÃÊÊÌÀ>Ì>iÌ]ÊÕÌ>ÃÊÛiâiÃÊ>ÃÃÃÌ`ÃÊiÊ >Õ`>`Ê>Êi À>ÀÊ>ÃÊÃÕ>ÃÊV`XªiÃÊL?ÃV>ÃÊ`iÊÛ`>ÊiÊiÛÌ>`Êi«Ã`ÃÊ`iÊÀiV>`>]Ê«i>ÊÀiÃiÀXKÊ ÃV>Ê iÊ >LÀ>Ê `Ê `Û`Õ]Ê iÊ >ÀÌVÕ>XKÊ VÊ Ê *Ê iÊ iÃÌ>LiiVi`Ê «ÌiÃÊ VÊ iÌ`>`iÃÊ «>ÌÀ>Ã]Ê«i>Ê«ÀiÛiXKÊ«À?À>ÊÕÊ«i>Ê«>ÀÌV«>XKÊiÊ>VXªiÃÊ`iÊvÀ>XK]Ê`iÊvÀ>XKÊiÊ`iÊ ÃiÃLâ>XKo ʵÕiÊi ÀÊÌiÃÌiÕ Ê«>À>ÊÊÀi«ÀÌiÀÊ`iÊi«i`kV>ÃÊ`ʵÕi]ÊDÊ«ÀÌ>Ê`>Ê1`>`iÊ`iÊV}>Ê >À>ÊÕV>ÊiÀVkÃÊ`iÊi]ÊÌiÀÊÕÛ`Ê`>ÊLV>Ê`iÊ>}ÕÃÊÕÌiÌiÃÊiÊÌÀ>Ì>iÌÊ>ÊviV`>`iÊ«À]ÊiÊ `iÌiÀ>`>Ê>ÌÕÀ>]ÊÌiÀiÊÃ`ÊVÌ>VÌ>`ÃÊ«iÊ-i ÀÊ >ÀÃoÊÀ>ÊÌÀkÃ]Ê`iÊÀi>VioÊ*>>ÛÀ>ÃÊVÕöʺ-ÊÌi Ê«i>Ê`iÊKÊÌiÀÊÛ`Ê>ÃÊVi`o»Ê"Õ\ʺÃÌÕÊLi]ÊÃÌiÊV«iÌ>iÌiÊ`viÀiÌi]Ê i ÀÊwÃV>iÌi]ÊVÊÛÌ>`iÊ`iÊÛÛiÀÊiÊ`iÊÛÌ>ÀÊ«>À>Ê>Êv>>ÊiÊ«>À>ÊÊÌÀ>L> o»Ê/ÀkÃÊÃi>>ÃoÊ "ÊÌi«Ê`iÊ`ÕÀ>XKÊ`iÊÕÊÌiÀ>iÌʵÕiÊ«`iÊv>âiÀÊ>Ê`viÀiX>oÊiÊ`>ÀÊÕÊw>ÊviâÊ>Ê>ÃÊÕ>Ê ÃÌÀ>°ÊÊiÌÀiÛÃÌ>]Ê >ÀÃÊÀÌÊiÝ«V>Ê>ÃÊiÌÀiÃÊ`iÊi«i`kV>ÃÊÊ}Ê«iÀVÕÀÃÊÌÀ>X>`Ê>Ê ÃiÀÛXÊ`iÊÕ>ÊV>ÕÃ>° >_TaRdab^ º"Ê ,ÊjÊÕ>ÊÃÌÌÕXKÊvÕ`>`>Ê«ÀÊÊ>«ÃÊÊiÕÊÌÀ>Ì>iÌ°Êi«ÃÊ`iÊÌiÀÊ>`>`Ê>ÊÌÀ>L> >ÀÊ Ãâ ÊiÊÃiʵÕ>µÕiÀÊ>«ÊÃÌÌÕV>Ê`ÕÀ>ÌiÊÌÀkÃÊ>Ã]ÊV i}ÕÊ>ÊÕÊ«ÌÊiʵÕiÊÃÊv>>ÀiÃÊ >ÃÊ`ÀiVÌÃʵÕiÊÛÛ>ÊÊ`À>>Ê`Ê`iÌiÊ>VVÊiëiÀ>Û>ÊDÊ«ÀÌ>Ê`iÊ >ÊV>Ã>Ê>Ê«>ÀÌÀÊ`>ÃÊÃiÌiÊ À>ÃÊ`>Ê> KÊ«>À>ÊiÊ«i`ÀiÊ>Õ`>]Ê«>À>ʵÕiÊÀi>â>ÃÃiÊÕ>ÊÌiÀÛiXKÊ`ÀiVÌ>ÊÕÌÊ`ÊLiLi`ÀÊiÝViÃÃÛ°Ê"ÊiÕÊV«ÀÃÃÊiÃÌ>LiiV>ÃiÊVÊÃÊv>>ÀiÃ]ʵÕiÊ«ÀÊÛiâiÃÊVÛiV>Ê>ÊiV> >ÀiÊ ÃÊ`iÌiÃoÊ iViÊ>Êv>âiÀÊ>ÊÌÛ>XKÊ`iÃÃiÃÊ`iÌiÃ°Ê Ãi}ÕÊiÃÌ>LiiViÀÊÕÊ>VÀ`ÊVÊ>ÊÀ>°Ê >À>ÊÕV>ÊiÀVkÃÊ`iÊi]ʵÕiÊ >Û>ÊÃ`Ê>Ê >Êj`V>Ê`iÊÌÀ>Ì>iÌÊiʵÕiÊÌ`>ÃÊ>ÃÊÃi}Õ`>à viÀ>ÃÊiÊ`ëLâ>Û>Ê`Õ>ÃÊÛ>}>ÃÊ«>À>ÊÌÀ>Ì>iÌ°Ê"Ê`iÌiÊÛ >ÊDÊVÃÕÌ>Ê>Ê LÀ>ÊiÊwV>Û>Ê}Ê ÌiÀ>`°ÊÊÕÊV«ÀÃÃʵÕiÊ>ÃÃÕÊiÊÕÊÛVÕʵÕiÊVÕ«ÀÊ`ÕÀ>ÌiÊÕÌÃÊ>Ã°Ê ÌÀiÌ>Ì]ÊvÕ`iÊÊ iÌÀÊ`iÊVVÃÊ,iVÕ«iÀ>`ÃÊiÊ>Õ`>Ê>ÃÊVVÃÊ`ÊÃÌÀÌÊ`>ÊÕ>À`>]ÊVÊ ÕÊ>«Ê`>Ê @>À>ÊÕV«>Ê`>ÊÕ>À`>Ê`iÊ{äÊÊiÃVÕ`ÃʵÕiÊV i}>Û>Ê>«i>ÃÊ«>À>Ê«>}>ÀÊ`ÃÊiÃiÃÊ `iÊÀi`>Ê`iÊÕÊië>XÊ>Õ}>`\Ê>ÊÃÃ>Ê«ÀiÀ>ÊÃi`i°Ê/ >ÃÊ>«i>ÃÊÃÃ\ÊÕ>ÊÃi`i]Ê>}ÕÃÊ«>ÀVÃÊ ÛiÃÊiÊÕÌ>ÊL>ÊÛÌ>`i°ÊÕÌÊÌÛiÀ>Êi`°ÊÀ>ÊÕÊiÀiÊÀÃV]Ê>ÃÊiÕÊKÊ`iÃÃÌ°ÊiÊ`>ÊÌ >ÊÊ iÕÊi«Ài}]ÊDÊÌiÊÕÌâ>Û>ÊiÃÃiÊië>XÊ«>À>Êv>âiÀÊÊ>Ìi`iÌÊ`>ÃÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊ«ÀVÕÀ>Û>Ê>Õ`>Ê Õ]ÊëiÃiÌi]Ê«>À>ÊviÌ>ÀÊÕÊVÛÛÊiÌÀiÊÃÊ`iÌiÃÊ>VVÃÊÌÀ>Ì>`ðÊ+Õ>`ÊvÕ`iÊ>ÊÃÌÌÕXKÊiÊ£nή]Ê?Ê >Û>ÊÇÈÊ`iÌiÃÊÀiVÕ«iÀ>`ÃoÊ*ÀÊÛiâiÃ]ʵÕ>`ÊÊ`iÌiÊ?ÊiÃÌ>Û>ÊÌÛ>`]ÊVÃi}Õ>ÃʵÕiÊwV>ÃÃiÊiÃÃiÊië>XÊ>ÌjÊDÃÊÌÀkÃÊ À>ÃÊ`>Ê> K]Ê`À`Ê«ÀÊ>ÊÕÊÃv?]ÊiÕÊiÛ>Ì>Û>iÊ `>Ê >ÊV>>Ê>ÊiÃÃ>Ê À>]ÊiÌ>ÃÊÊiÕÊV>ÀÀ]ÊiÛ>Û>ÃÊDÊiÃÌ>XKÊ`iÊVLÃ]Ê`>Û> iÃÊ` iÀÊ «>À>ÊÊL iÌiÊi]Ê«>ÃÃ>`>ÃʵÕ>ÌÀÊ À>Ã]ÊiiÃÊV i}>Û>ÊDÊ1`>`iÊ`iÊV}>Ê>Ê LÀ>° Carlos Brito Depois de ter andado a trabalhar sozinho e sem qualquer apoio institucional durante três anos, chegou a um ponto em que os familiares mais directos que viviam o drama do doente alcoólico esperavam à porta de minha casa a partir das sete horas da manhã para me pedirem ajuda, para que realizasse uma intervenção directa junto do bebedor excessivo. Carlos Brito 4=CA4E8BC0 $ ÌÀiÌ>Ì]Ê V>`>Ê ÛiâÊ >ÃÊ V>ÃÃÊ iÀ>Ê Ã>â>`Ã]Ê Ê ÃÕViÃÃÊ `ÃÊ iV> >iÌÃÊ «>À>Ê ÌÀ>Ì>iÌÊ Ì>LjÊiÀ>Êv>>`ÊiÊiÀ>ÊV>`>ÊÛiâÊ>ÃÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊwV>Û>ÊLi]Ê`iÝ>Û>Ê`iÊ>ÌÀ>Ì>ÀÊ>Êv>>Ê vÃV>Ê iÊ «ÃV}V>iÌi]Ê ViX>Û>Ê >Ê ÌÀ>L> >À]Ê Õ`>Û>Ê `iÊ Û`>°Ê *>ÃÃ>À>Ê >Ê ÌiÀÊ Õ>Ê 6`>]Ê w>iÌi°ÊÊwÊ`iÊ£ÎÊ>ÃÊ`iÊÛÕÌ>À>`]ÊiÌi`ʵÕi]ÊÃâ ]Ê?ÊKÊVÃi}Õ>ÊÀië`iÀÊ>ÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ ÃVÌ>XªiÃ]Ê«ÀiVÃ>Û>Ê`iÊ>ÃÊ>Õ`>Ã]Ê`iÊÕÌÀ>ÃÊV`XªiÃÊ`iÊÌÀ>L> Ê»° 0PRcdP[XSPSTS^20A36 Eu tenho uma experiência de vida enorme em termos de alcoolismo: Foram 13 anos a sofrer com o alcoolismo do meu pai; foi o meu próprio alcoolismo dos 17 aos 27 anos; a acrescentar a 30 de alcoólico recuperado e a ajudar outros alcoólicos…. ºi]ÊÃÃÊÌÀkÃÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ>ÊÃiÀÛXÊ`>ÊÃÌÌÕXK°Ê/iÃÊÕ>Ê«iÃÃ>Ê>ÊÌi«ÊÌiÀÊ>ÊÃÌÌÕXK]Ê Ê µÕiÊ ÃÊ «iÀÌiÊ ÌiÀÃÊ >Ê -i`iÊ >LiÀÌ>Ê iÊ ÀiViLiÀÃÊ `>À>iÌiÊ ÖiÀ>ÃÊ V >>`>ÃÊ ÌiivV>Ã°Ê /iÃÊÃVÌ>XªiÃÊ`iÊ`viÀiÌiÃÊÌjVVÃ]Ê`iÃ`iÊ>Ê-i}ÕÀ>X>Ê-V>Ê>Êj`VÊ`iÊv>>]Ê`>ÊiëÃ>Ê >Êw ÊÕÊ>Ê>}]Ê`>ÊiÌ`>`iÊ«>ÌÀ>oÊiÕV>ÃÊÃÊV>ÃÃÊiÊÃÊÛ>ÃÊ>ÊÌiÀÀi]Êv>>ÃÊ VÊ iÃÃiÊ LiLi`ÀÊ iÝViÃÃÛÊ µÕi]Ê >ÌjÊ >Ê ÃÃÊ VÌ>VÌ]Ê ÕÌÊ À>À>iÌiÊ ÃiÊ VÃ`iÀ>Ê ÕÊ `iÌiÊ >VV»° 0U^a\P{y^· º"ÃÊ ºV>Õ`û]Ê «ÀÊ ÛiâiÃ]Ê KÊ ÃKÊ ÌÕ`oÊ ÕÊ Ìi Ê Õ>Ê iÝ«iÀkV>Ê `iÊ Û`>Ê iÀiÊ iÊ ÌiÀÃÊ `iÊ >VÃ\ÊÀ>Ê£ÎÊ>ÃÊ>ÊÃvÀiÀÊVÊÊ>VÃÊ`ÊiÕÊ«>ÆÊvÊÊiÕÊ«À«ÀÊ>VÃÊ`ÃÊ£ÇÊ >ÃÊÓÇÊ>ÃÆÊ>Ê>VÀiÃViÌ>ÀÊ>ÊÎäÊ`iÊ>VVÊÀiVÕ«iÀ>`ÊiÊ>Ê>Õ`>ÀÊÕÌÀÃÊ>VVÃo°Ê-KÊÕÌÃÊ >Ã]Ê ÕÌÊ ÃvÀiÌ]Ê >ÃÊ ÕÌ>Ê iÝ«iÀkV>Ê Ì>Lj°Ê +Õ>`Ê v>Ê `Ê ÕÊ VÊ Ê `iÌiÊ >VV]Ê V iXÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ`iÃVÕ«>Ã]ÊÃiÊ>ÌiV«>`>iÌiʵÕ>ÃÊÃiÀKÊÌ`ÃÊÃÊÃiÕÃÊ}iÃÌÃ]ÊÀiV iXÊÌ`ÃÊ ÃÊÃ>ðÊÃÌ]Ê«>À>Ê]ÊKÊjÊi Õ>ÊÛ`>`i°ÊÊ>Ê«ÀÛ>ÊjʵÕi]Ê«ÀÊÛiâiÃ]Ê>Ìi`Ê`iÌiÃʵÕiÊÛkÊ iV> >`ÃÊ«ÀÊ«ÃV}Ã]Ê«ÀʫõÕ>ÌÀ>Ã]Ê«ÀÊj`VÃÊ`iÊv>>]Ê«ÀÊ>ÃÃÃÌiÌiÃÊÃV>Ã]Êv>>ÀiÃÊ ÕÊ>}Ã]ÊiwoÊ«ÀÊÌ`ÊÕÊVÕÌÊ`iÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊV iViÊiÊ>VÀi`Ì>ÊÊÌÀ>L> ʵÕiÊiÃÌ?Ê>Ê ÃiÀÊ`iÃiÛÛ`Ê>ÊÕ>À`>»° 0\^cXeP{y^ º/iÃʵÕiÊÌiÀÊ«ÀiÃiÌiʵÕiÊÕÊ`iÌiÊ>VVÊÕV>Ê>ÃÃÕiÊÊÃiÕÊiÃÌ>`Ê`iÊ`iX>°ÊiÊÕV>ÊLiLiÊ `i>Ã]Ê>`>ÊÃ>LiÊʵÕiÊ`âÊiÊʵÕiÊv>â]Ê>`>ÊKÊ«iÀ`iÕÊÊÕâ°Ê>âiÀÊ>`ÌÀʵÕiÊÃiÊjÊ>VV]ʵÕiÊ ÃiÊ«ÀiVÃ>Ê`iÊ>Õ`>]ʵÕiÊÊ>VÃÊjÊÕ>Ê`iX>ÊVÀV>]ÊjÊÊ>ÃÊ`vVÊ`iÊv>âiÀÊ>`ÌÀÊ>Ê>}ÕjÊ µÕiÊ ÌiÊ ÕÊ «ÀLi>Ê `iÊ }iÃÌKÊ >LÕÃÛ>°Ê /iÃÊ `iÊ Ã>LiÀÊ v>>ÀÊ >Ê `iÌiÊ >VV]Ê V iViÀÊ Õ>Ê }Õ>}iÊÕÌÊ«À«À>]ÊÃ>LiÀÊÌV?ʺÊvÕ`»Ê`iÊiiÊ«À«À°Ê-iÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊVÕÌÃÃiÊ>ÊÃÊ«À«À>ÃÊ >µÕʵÕiÊÃvÀiÀ>ÊiÊʵÕiÊ`ÃÃiÀ>Ê>ÊÕÌÀ>ÃʵÕ>`ÊLiL>]ÊÌiÀ>ÊÌ`>Ê>Ê>«Ài`â>}iÊ`ÃÊÛÀÃoÊÊ vÊÃÃʵÕiÊVµÕiÊiÊ«À?ÌV>\ÊiÕÊ`}Ê>Ê`iÌiÊÌÕ`Ê>µÕʵÕiÊÃiÊiÃÌ?Ê>Ê«>ÃÃ>ÀÊVÊiiÊÃiʵÕiÊiiÊ iÊ`}>Ê«ÀiÛ>iÌiʵÕ>µÕiÀÊ«>>ÛÀ>\Ê`>ÃÊÌÀiÕÀ>ÃÊiÊÛÌÃÊ>Ì>Ã]ÊDÃÊÃ>ÃÊÃiÊKÊÌÛiÀÊLiL`]Ê >ÊVÖi]ÊDÊ>}ÀiÃÃÛ`>`i]ÊDÃÊv>Ì>ÃÊ>ÊÌÀ>L> Ê«ÀV«>iÌiÊDÊÃi}Õ`>viÀ>]ÊDÊÌiÌ>ÌÛ>Ê`iÊÃÕV`oÊ Ì`ÃÊÃÊÃ>ÃÊV>À>VÌiÀÃÌVÃʵÕiÊÊ`iÌiÊ>VVÊÛÛiV>oÊʵÕi]ÊiviVÌÛ>iÌi]ÊKÊ>ÌÀLÕÊDÊ`iX>Ê`iʵÕiÊ«>`iVi°Ê?ÊÕ>ÊViÀÌ>Ê}Õ>}iʵÕiÊjÊ>ÊÃÃ>]ʵÕiÊ>ÊÃiÀÊÌÀ>ÃÌ`>Ê>Ê`iÌi]ÊVviÀiÊ VÀi`L`>`i]Êv?ÊVw>ÀÊiÊÃÊÊiÊÊ>Õ`>Ê>Ê>`ÌÀÊ>}ʵÕiÊjÊvÕVÀ>Ê«>À>Ê >>Ê>ÊÃiÃLâ>XKÊiÊ>Ê ÌÛ>XKÊ«>À>Ê>ÊiViÃÃ`>`iÊ`iÊÕÊÌÀ>Ì>iÌ»° =\Ta^b`dTUP[P\_^abX ºÀ>Ê>ÃÊ`iÊ£xääÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊ«>ÃÃ>À>Ê«ÀÊ°Ê>Ê`iÊ`iÌiÃÊ>«i>Ã]ÊÃiÊ>VÀiÃViÌ>ÃÃiÊ >µÕÊÃÊÖiÀÃÊ`iÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊLiiwV>ÊVÊÊÌÀ>Ì>iÌÊ`iÊÕÊ`iÌi]ÊiëiV>iÌiÊÃÊ v>>ÀiÃoÊ>}>ÊÃÊÖiÀöÊ/>Ý>Ê`iÊÃÕViÃöÊ,`>ÊÃÊÇxÊ>ÊnäÊ«ÀÊViÌ°ÊÊÀiV>`>ÊKÊjÊ>ÃÃÊ ÌKÊvÀiµÕiÌiÊVÊÕÌ>Ê}iÌiÊ«iÃ>tÊÊÌi Ê>ÊViÀÌiâ>Ê`iʵÕiÊÃÕÊ>Ê«ÀiÀ>Ê«iÃÃ>Ê>ÊÃ>LiÀʵÕ>`Ê Ê `Û`ÕÊ ÛÌÕÊ >Ê LiLiÀ°Ê ?Ê Ãi«ÀiÊ Ê >Ê «ÃÃL`>`iÊ `iÊ Õ>Ê Ãi}Õ`>Ê «ÀÌÕ`>`i°Ê Ê `ÃÃi]Ê Ê >VÃÊjÊÕ>Ê`iX>ÊVÀV>°Ê/iÃÊÊ>VÃÊ>}Õ`]ʵÕiÊjÊ>µÕi>ÊLiLi`iÀ>ÊiëÀ?`V>]Ê>µÕi>Ê ÌÝV>XKÊ>}Õ`>ʵÕiÊÃiÊv>âÊ`iÊÛiâÊiʵÕ>`ÆÊiÊÌiÃÊÊ>VÃÊVÀV]ʵÕiÊKÊÌiÊVÕÀ>]Ê>«i>ÃÊ ÕÊÌÀ>Ì>iÌÊiÊÕʺKÊDÊLiL`>»Ê«>À>ÊÌ`>Ê>ÊÛ`>°Ê+Õ>`]Ê«ÀÊÛiâiÃ]Ê>VÌiViÊÕ>ÊÀiV>`>ÊÕ>Ê viÃÌ>]ÊÕ>Ê«>ÃÃ>}iÊ`iÊ>]ÊÕÊiÃÊÃiÊÌÛÊ>«>ÀiÌi®]ÊoÊKÊ ?ÊÀiÌÀ\ʵÕ>`ÊÊ`Û`ÕÊ `i«i`iÌiÊLiLiÊÊ«ÀiÀÊV«]Ê?ÊiÃÌ?Ê>Ê«iÃ>ÀÊʵÕÌÊiÊÕV>Ê>ÃÊVÃi}ÕiÊ«>À>À»° Aquando da projecção do Plano Nacional para a Redução dos Problemas Ligados ao Álcool, o IDT organizou e constituiu um Fórum com representação de várias entidades da sociedade civil, entre as quais, a indústria e o comércio mas também instituições que lidam diariamente com a problemática. Uma delas foi o CARDG. Perguntámos a Carlos Brito o que pensa acerca do Plano e o que resultará da definição de três eixos prioritários: as restrições ao consumo por parte de jovens menores e de grávidas e a intervenção em meio laboral… Carlos Brito – V ÊÕÌÊLiʵÕiÊÃiÊ`iw>ÊÀiÃÌÀXªiÃÊ«>À>ÊÃÊiÀiÃÊ`iÊ£nÊ>ðÊ"ʵÕiÊKÊ«`iÊ>VÌiViÀÊjÊÕ>ÊiÊ`kÌV>ÊDÊ`ÊÌ>L>VÊ«ÀµÕi]Ê >«iÃ>ÀÊ`>Ê«ÀLXKÊVÌÕ>ÃÊ>ÊÛiÀÊiÊV>`>ÊiõÕ>ÊÊÖ`ÊVÊ£ÓÊ>ÃÊ`iÊV}>ÀÀÊ>ÊK]ÊiÊ`iʵÕiÊÃiÀÛiÊ>Êi¶Ê/>LjÊKÊ«`iÊÃiÀÊ>ÊiÊ`ÃÊ £ÈÊ>Ã]ʵÕiÊjÊÕ>ÊiÊ`>ÊÌÀiÌ>oÊ*ÀL`>Ê>Ê«iÀ>kV>ÊiÊiÃÌ>LiiViÌÃÊ`iÊ`ÛiÀÃKÊVÌÕÀ>Ê>ÊiÀiÃÊ`iÊ£ÈÊ>Ã]Ê«ÀL`>Ê>ÊÛi`>Ê`iÊLiL`>ÃÊ >VVÃÊ>Ê`Û`ÕÃʵÕiÊiÃÌi>ÊiLÀ>}>`ÃÊÕÊ«iÀÌÕÀL>`ÃÊiÌ>iÌioÊ"ÃÊ«À«ÀiÌ?ÀÃÊ«iÀ}ÕÌ>ʵÕiÊÃKÊ«>À>Ê«i`ÀiÊÊ°°Ê>ÊÕÊÛioÊ KÊ ÃKÊ>ÕÌÀ`>`iÊÀ>oÊÊ«>À>ÊÃ>LiÀiÊÃiÊ>}ÕjÊÌiÊ«iÀÌÕÀL>XªiÃʫõÕV>ÃÊÕÊiÌ>Ã¶Ê KÊÃKÊj`VÃoÊ KÊ«`iÊÃiÀÊiÃÊ`iÊ«ÀLXKÊVÊV>ÃÃÊ ÃÃÃ]ʵÕiÊ«iÀÌiʵÕiÊ>Ê«À?ÌV>ÊV>`>ÊÕÊv>X>ÊʵÕiÀ°Ê/iÊ`iÊÃiÀÊÕ>ÊiÊÀ}ÀÃ>ÊiÊ`iÊiviVÌÛ>ÊÌiÀÛiXK°ÊÊÌiÊ`iÊÃiÊ«ÕÀʵÕiÊÛi`iÊÕÊ>Õ`>Ê ÕÊÛiÊ>Ê>`µÕÀÀÊLiL`>ÃÊ>VV>Ã°Ê Ê«ÀiVÃÊÃ>LiÀÊÊÌÛÊ«iʵÕ>Ê>VÌiViÊÕÊV>Ê>VVÊ>ÊÕÊÛiÊ`iÊ£ÈÊ>ÃoÊ?ÊÌ`>ÊÕ>Ê«ÀLi?ÌV>]ÊjÊÕ>ʵÕiÃÌKÊ`iÊV`>`>>]Ê`iÊÀiëÃ>L`>`iÊiÊ`iÊViÀkV>°ÊÊÃÊ«>ÃÊÃK]ÊÕÌ>ÃÊÛiâiÃ]Ê`i>Ã>`>iÌiÊ«iÀÃÃÛÃÊiÊÌiÀ>ÌiÃÊiÊÀi>XKÊ>ÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ðÊ/iÊ`iÊ >ÛiÀÊ>ÀÊÀiëiÌ]Ê>ÀÊVÃViV>â>XKÊiÊÌÕ`ÊÃÃÊViX>ÊiÊV>Ã>]Ê>ÌiÊ`iÊ>Ã]ÊÌiÃÊ`iÊ`>ÀÊÊiÝi«Ê«>À>Ê>ÃÃÊÌiÀÃÊ>ÕÌÀ`>`iÊÀ>Ê«>À>Ê >iÀÌ>ÀÊiÊ«ÀLÀÊÊVÃÕÊ>ÃÊÃÃÃÊw ]Ê«>À>ÊÃÃÊÌ>LjÊÃiÀÛiÊÃÊ«>Ã]ÊÕÊK¶Ê *>À>Ê>jÊ`ÃÃ]ÊiÊ«i>ÊÃÃ>Ê«À«À>ÊiÝ«iÀkV>Ê>ÊÕ>À`>]Ê«iÃʵÕiÊÃÊ}ÀÕ«ÃÊ`iÊÌiÀ>Õ`>ÊÃKÊ`iÊiÝÌÀi>Ê«ÀÌ@V>]ÊÃKÊ>µÕiiÃʵÕiÊ«i>ÊÃÕ>Ê«À«À>Ê iÝ«iÀkV>Ê>ÃÊv>ViÌiÊV i}>Ê>Ê`Û`ÕÊVÊ«ÀLi>ÃÊ}>`Ê>Ê?V]Ê>ÃÊÌiÊ`iÊ >ÛiÀÊ>ÃÊ>«°Ê-iÊÃÃʺÕÀ«>»Ê«>À>Ê>}Õ>ÃÊVÃ>Ã]Ê `iÛiÀ>ÃÊÃkÊiÊÌÕ`tÊÊ>ÊiÃÌiÊÛiÊ ?Ê«>ÃiÃÊ`>Ê1KÊÕÀ«i>ʵÕiÊÌkÊÕÊ>«Ê`ÊÃÌ>`ÊiÝÌÀ>À`?À]Êë> >ÊjÊÕÊLÊiÝi«Ê`ÃÃ°Ê KÊjÊ >`>ÊÊÃÃÊV>ÃoÊÃÊ«ÀÊV?ÊÌiÃÊ`iÊVÌÕ>ÀÊ>ÊÀi>ÀÊVÌÀ>Ê>Ê>Àj°Ê>ÃÊKÊ`iÃÃÌÃt %4E4=C> 52nd International - ICAA Conference on Dependencies ?^acdVP[PR^[WT 2^]UTa~]RXPS^8200 O Instituto da Droga e da Toxicodependência, I.P. (IDT,IP) foi o organizador local da 52ª Conferência do ICAA (International Council on Alcohol and Addictions), uma ONG internacional, centenária e muito prestigiada, que juntou no Centro de Congressos do Estoril, entre 11 e 16 de Outubro, cerca de 300 participantes, entre os quais se contavam alguns dos mais reputados especialistas do mundo em matéria de Dependências. Dos EUA e Canadá à Austrália, do México ao Egipto e a quase todos os países europeus, incluindo a presidência em exercício da UE – Suécia -, e ainda da Organização Mundial de Saúde e do Observatório Europeu da Droga e da Toxicodependência, foram inúmeras as referências internacionais, que aproveitaram o momento para discutir políticas, estratégias, programas, acções e técnicas em matéria de dependências, com um destaque particular para a área do álcool. Dependências esteve presente na conferência subordinada ao tema Moldando o futuro – um desafio multi-sectorial, durante a qual o IDT, I.P. foi distinguido com “Dr. Vincent Bakeman Memorial Award”, em reconhecimento dos “serviços relevantes prestados à comunidade.” 52nd International - ICAA Conference on Dependencies 4E4=C> & <P]dT[?XiPaa^BTRaTcuaX^ST4bcPS^SPBPST Manuel Pizarro Portugal acredita firmemente na troca de conhecimento baseado em evidências científicas e em abordagens inovadoras. Realizações na área das drogas e do álcool requerem fortes compromissos políticos e soluções pragmáticas baseadas nas evidências científicas disponíveis. ºÃÌ>À>Ê`iÊ`>ÀÊ>ÃÊL>ÃÊÛ`>ÃÊ>ÊÌ`ÃÊÃÊ«>ÀÌV«>ÌiÃÊiÃÌ>Ê viÀkV>ÊiÊiÊ`ÊÛiÀÊ*ÀÌÕ}ÕkÃÊiÊ>wÀ>ÀʵÕiÊiÃÌ>ÃÊÕÌÊ À>`ÃÊ«ÀÊÀiViLiÀÃÊ>ÊxÓ§Ê viÀkV>ÊÌiÀ>V>Ê`>Ê Ê ÃLÀiÊi«i`kV>ðÊÃÌ>À>Ê}Õ>iÌiÊ`iÊ>}À>`iViÀÊ>ÊÌ`ÃÊÃÊÃÃÃÊÕÃÌÀiÃÊVÛ`>`ÃÊ«ÀÊiÃÌ>ÀiÊ>µÕÊiÊÌiÃÌiÕ >ÀÊÊÃÃÊ«À>âiÀÊiÊÌiÀÃÊÕ>ÊÌKÊ>À}>Ê«>ÀÌV«>XKÊ`>ÊiÃviÀ>Ê>V>`jV>ÊiÊ `iÊ" ° iX>À>Ê«ÀÊ>«ÀiÃiÌ>ÀÊ>ÃÊÀ>âªiÃʵÕiÊiÛ>À>Ê*ÀÌÕ}>Ê>Ê>ÃÃV>ÀÃiÊ>ÊiÃÌ>ÊV>ÌÛ>°ÊÌiÃÊ`iÊ>Ã]Ê >ÊÃÃKÊ`>Ê Ê`iÊ«ÀÛiÀÊ>ÊÃ>Ö`iÊ«ÖLV>ÊiÊ`iÊ`ivi`iÀÊ>ÊÌ>`>Ê`iÊ`iVêiÃÊ«ÌV>ÃÊvÀ>`>ÃÊ ÊV>«Ê`>ÃÊ`i«i`kV>ðÊiÊv>VÌ]ÊVVÀ`>ÃÊ>LÃÕÌ>iÌiʵÕiÊ>ÊV«iÝ`>`iÊ`>ÊÌiÀÛiXKÊ iÃÌ>Ê?Ài>ÊÀiµÕiÀʵÕiÊ«ÀÛ>ÃÊÊ`?}ÊiÊ>ÊÌÀV>Ê`iÊiÝ«iÀkV>ÃÊiÊL>ÃÊ«À?ÌV>ð *ÀÌÕ}>Ê>VÀi`Ì>ÊwÀiiÌiÊ>ÊÌÀV>Ê`iÊV iViÌÊL>Ãi>`ÊiÊiÛ`kV>ÃÊViÌwV>ÃÊiÊiÊ>LÀ`>}iÃÊÛ>`À>ðÊ,i>â>XªiÃÊ>Ê?Ài>Ê`>ÃÊ`À}>ÃÊiÊ`Ê?VÊÀiµÕiÀiÊvÀÌiÃÊV«ÀÃÃÃÊ«ÌVÃÊiÊ ÃÕXªiÃÊ«À>}?ÌV>ÃÊL>Ãi>`>ÃÊ>ÃÊiÛ`kV>ÃÊViÌwV>ÃÊ`ëÛið Ê viÀkV>ÊÓää]ÊÀ}>â>`>ÊÃLÊÊi>ʺ`>`ÊÊvÕÌÕÀÊqÊÕÊ`iÃ>wÊÕÌÃiVÌÀ>»Ê`>ÀÃ?Ê>Ê «ÀÌÕ`>`iÊ`iÊ`iÌwV>ÀÊ`iÃ>wÃÊÀi>V>`ÃÊVÊ>ÃÊÌi`kV>ÃÊvÕÌÕÀ>ÃÊiÊ«ÀiÛiXK]ÊÌÀ>Ì>iÌÊiÊ Ì>`>Ê`iÊ`iVêiÃÊ«ÌV>Ã]ÊLiÊVÊ>ÊvÀ>ÊVÊÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ«`iÀKÊÀië`iÀÊDÃÊiÃ>Ã°Ê "ÊVÌiÖ`ÊvÊ`iÃiÛÛ`ÊVÊÊÌÕÌÊ`iÊëÀ>ÀÊ>ÊÀiyiÝKÊʵÕiÊÀiëiÌ>ÊDÊ«ÌV>]ÊÌiÀ>ÊiÊ«À?ÌV>°Ê Ê>ÊÌÀV>Ê`iÊiÝ«iÀkV>ÃÊÀ?Ê«iÀÌÀÃÊÕ>Êi ÀÊV«ÀiiÃKÊ`>ÊÃÌÕ>XKÊiÊ>Ê>`«XKÊ`iÊvÕÌÕÀ>ÃÊ i``>ÃÊiwV>âið ÊÌ`ÃÊÃ>LiÃ]ÊÃÊ`iÃ>wÃʵÕiÊ>ÃÊÃÃ>ÃÊÃVi`>`iÃÊivÀiÌ>ÊÃKÊÛÃÊiÊV«iÝðÊ*ÀÌÕ}>ÊVÃ`iÀ>Ê«ÀÌ>ÌiÊÊ`iÃiÛÛiÌÊ`iÊÛ>ÃÊ>VXªiÃ]ʵÕ>`ÊiÊ`iÊiViÃÃ?À]ÊLiÊVÊ >«ÀvÕ`>ÀÊ>ÃÊÌiÀÛiXªiÃʵÕiÊÃiÊ«ÀÛ>À>ÊiwV>âiÃÊiÊiwViÌið *iÀÌ>iÊ«>ÀÌ >ÀÊVÛÃVÊ>}ÕÃÊ`iÃiÛÛiÌÃÊÀiiÛ>ÌiÃÊiÊÌi`kV>ÃÊ`>Ê«ÌV>Ê«ÀÌÕ}ÕiÃ>Ê ÃLÀiÊ`À}>Ã°Ê Ê`iÛiÊÃ>LiÀ]ÊiÊ£]ÊÊÛiÀÊ*ÀÌÕ}ÕkÃÊ>«ÀÛÕÊ>Ê«ÀiÀ>ÊÃÌÀ>Ìj}>Ê >V>ÊÃLÀiÊÀ}>Ã]ÊÕÊ«ÌÊ`iÊÛÀ>}iÊ ÃÌÀVÊ>ÊiÃÌÀÕÌÕÀ>XKÊ`iÊÕ>Ê«ÌV>Ê}L>ÊÃLÀiÊ`À}>Ã]Ê>Ê i À>ÀÊ>ʵÕ>`>`iÊiÊiwVkV>Ê`>ÃÊÀiëÃÌ>ÃÊ>ÊÃjÀÊ«ÀLi>Ê`>ÃÊ`À}>ÃÊiÊ`>ÃÊ`i«i`kV>ðÊÃÌ>Ê iÃÌÀ>Ìj}>ÊÃi}ÕiÊÕ>Ê>LÀ`>}iÊÕÌ`ÃV«>ÀÊiÊiµÕLÀ>`>]Ê>ʵÕ>Ê>ÊÀi`ÕXKÊ`>Ê«ÀVÕÀ>Ê`iÃi«i >ÊÕÊ«>«iÊVÀÕV>°Ê1>Ê`>ÃÊi``>ÃÊ«À«ÃÌ>ÃÊ«i>ÊÃÌÀ>Ìj}>ÊiÀ>Ê>Ê`iÃVÀ>â>XKÊ`ÊVÃÕÊ iÊ«ÃÃiÊ«>À>ÊÕÃÊ«À«ÀÊ`iÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ`À}>ÃÊÕ>ʵÕ>Ì`>`iʵÕiÊKÊ«`iÊiÝVi`iÀÊÊiViÃÃ?ÀÊ«>À>Ê Õ>Êj`>Ê`iÊVÃÕÊ`Û`Õ>ÊÕÊ«iÀ`Ê`iÊ`iâÊ`>ð ÊÓää£]ÊÕ>ÊÛ>ÊiÊiÌÀÕÊiÊÛ}À]Ê`iÌiÀ>`ʵÕiÊ>Ê`iÃVÀ>â>XKÊ`ÊVÃÕÊiÊ«ÃÃiÊ«>À>Ê ÕÃÊ«À«ÀÊ`iÊÃÕLÃÌ@V>ÃÊ`iÝ>Û>Ê`iÊVÃÌÌÕÀÊVÀi]Ê«>ÃÃ>`Ê>ÊÀi«ÀiÃiÌ>ÀÊ>«i>ÃÊÕ>ÊVÌÀ>À`i>XKÊ>`ÃÌÀ>ÌÛ>]ÊKÊ>ÃÊÃiÌiV>`>ÊVÊ«i>Ê`iÊ«ÀÃK°Ê"Ê«ÀV«>ÊLiVÌÛÊ`iÃÌ>ÊiÊVÃÃÌiÊ iÊ«ÀiÛiÀÊiÊÀi`ÕâÀÊÊÕÃÊ`iÊ`À}>ÃÊiÊ«ÀÛiÀÊiÊ«ÀÌi}iÀÊ>ÊÃ>Ö`iÊ`ÃÊÕÌâ>`ÀiÃÊ`iÊ`À}>ÃÊiÊÊÃiÕÊ LiiÃÌ>ÀÊÃV>]ÊiVÀ>>`ÊÊÌÀ>Ì>iÌ° +Õ>`Ê>ÊÛ>ÊiÊiÌÀÕÊiÊÛ}ÀÊÕ Ê`iÊÓä䣮Ê>ÊVÕ`>`iÊÌiÀ>V>ÊiÊÃÌÌÕXªiÃÊiÃÌ>Û>Ê VÕÀÃ>ÃÊ>ViÀV>Ê`iÃÌ>Ê>LÀ`>}iÊÛ>`À>Ê>Ã]Ê`iÊv>VÌ]Ê«ÀÊiÃÃ>Ê>ÌÕÀ>]ÊKÊ`Ã«Ö >ÃÊ>`>Ê`iÊ ÀiÃÕÌ>`ÃÊ«>À>Ê«>ÀÌ >À°Ê"ÌÊ>ÃÊ`i«Ã]ÊÊÌiÀiÃÃiÊ`>ÊVÕ`>`iÊÌiÀ>V>ÊiÊ`>Ê«ÀiÃ>ÊÛÌÕ]Ê i>`>iÌiÊ`iÛ`Ê>ÊÀi>ÌÀÊ`Ê /"ÊÃÌÌÕÌi]Ê>«ÀiÃiÌ>`Ê«ÀÊiÊÀiiÜ>`]Ê>ÃÊ>}À>ÊÃ]Ê ÌiÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ«>À>Ê«>ÀÌ >ÀÊVÛÃV° ÌiÃÊ`iÊ>«ÀiÃiÌ>ÀÊÕÊÀiÃÕÊ`iÃÃiÃÊÀiÃÕÌ>`Ã]Ê}ÃÌ>À>Ê`iÊÀi>X>ÀʵÕiÊKÊ«ÀiÃÕÃÊÕ>Ê}>XKÊ`ÀiVÌ>ÊiÌÀiÊiÃÃiÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊiÊ>Ê`iÃVÀ>â>XKÊ«ÀÊÃÊiÃ>°ÊÊ`iÃVÀ>â>XKÊvÊÕÊ`ÃÊ iiiÌÃÊ `iÊ Õ>Ê iÃÌÀ>Ìj}>Ê >LÀ>}iÌiÊ `iÃÌ>`>Ê >Ê «ÀiÛiÀÊ Ê ÕÃÊ `iÊ `À}>Ã]Ê v>VÌ>ÀÊ Ê >ViÃÃÊ >Ê >VÃi >iÌ]Ê>ÃÃÃÌkV>]ÊÌÀ>Ì>iÌÊ`>Ê`i«i`kV>ÊiÊÀi>LÌ>XKÊiÊiÃÌ>LiiViÀÊi``>ÃÊiwV>âiÃÊ «>À>ÊÀi`ÕâÀÊÃÊiviÌÃÊ>`ÛiÀÃÃÊ`iÊÃ>Ö`iÊiÊÃV>ÃÊVÃiµÕiÌiÃÊ`Ê>LÕÃÊ`iÊ`À}>ð *iÀÌ>iÊÀi>X>ÀÊ>}À>Ê`ÃÊ«ÀV«>ÃÊ`iÃiÛÛiÌÃÊ«ÃÌÛÃ\ iÊ>VÀ`ÊVÊÕÊÀiViÌiʵÕjÀÌÊ>V>ÊÀi>â>`ÊiÊiÃV>Ã]ÊÊÕÃÊ`iÊ`À}>Ã]ʵÕiÊÛ >Ê>ÊVÀiÃViÀÊ `iÃ`iÊÃÊ>ÃÊä]Ê`ÕÀ>Ê«i>Ê«ÀiÀ>ÊÛiâÊiÊÓääÈ°Ê"ÃÊiÃÌÕ`ÃÊ`V>ÊiÌÀiÊÓää£ÊiÊÓääÈÊÕÊ `iVÀjÃVÊ}iÀ>Ê`ÊÕÃÊ`iÊÌ`>ÃÊ>ÃÊÃÕLÃÌ@V>ÃÊVÌ>ÃÊiÌÀiÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`ÃÊ£ÓÊ>ÃÊ£Ê>ð "ÊÃi}Õ`Ê>ëiVÌÊÌiÊ>ÊÛiÀÊVÊÊ`iVÀjÃVÊ`>Ê«iÀViÌ>}iÊ`iÊÕÌâ>`ÀiÃÊ`iÊ`À}>ÃÊiÌÀiÊÊÖiÀÊÌÌ>Ê`iÊÌwV>XªiÃÊ`iÊ6É-`>°Ê ʵÕiÊÀiëiÌ>ÊDÃÊviVXªiÃÊ6ÊiÊ6 ÊiÊÊVÌiÝÌÊ`iÊÌÀ>Ì>iÌ]Ê ÛiÀwV>ÃiÊ}Õ>iÌiÊÕ>ÊÌi`kV>Ê`iÊ}iÀ>Ê`iÃV`>ÊÊÖiÀÊ`iÊV>ÃÃÊ«ÃÌÛð ÃÌiÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊiVÀ>>`ÀiÃʵÕiÊiViÊiÃÌKÊ>ÃÃV>`Ã]ÊiÌÀiÊÕÌÀÃÊv>VÌÀiÃ]ÊDÊ«iiÌ>XKÊ `iÊi``>ÃÊ`iÊÀi`ÕXKÊ`iÊÀÃVÃ]Êi>`>iÌiÊÃÊ«À}À>>ÃÊ`iÊÌÀV>Ê`iÊÃiÀ}>ÃʵÕiÊÛÃ>Ê>Ê«ÀiÛiXKÊ`Ê6É-`>ÊiÊÕÌÀ>ÃÊ`iX>ÃÊviVVÃ>Ã]ÊÌÀ>Ì>iÌÃÊ`iÊÃÕLÃÌÌÕXKÊiÊÌÀ>L> Ê`iÊ«ÀÝ`>`i° "ÕÌÀÊ>ëiVÌÊ«ÀÌ>ÌiÊ>ÊiV>ÀÊjÊÊv>VÌÊ`i]Ê`i«ÃÊ`>Ê`iÃVÀ>â>XKÊ`ÊÕÃÊiÊ«ÃÃiÊKÊÃiÊ ÌiÀÊÛiÀwV>`ÊÕÊ>ÕiÌÊ`ÊÌÕÀÃÊ`iÊ`À}>Ã]ÊVÊ>}ÕÃÊÌi>° +ÕiÀ`ÃÊ«>ÀÌV«>ÌiÃ] ÊÃÌÕ>XKÊ}L>Ê`iÊ*ÀÌÕ}>ÊÊV>«Ê`>ÃÊ`À}>ÃÊ«>ÀiViÊiÛ`iV>ÀÊÕ>ÊiÛÕXKÊ«ÃÌÛ>ÊiÊÌ`ÃÊ ÃÊ`V>`ÀiÃÊ`ëÛiÃÊiÊwV>ÃÊÕÌÊviâiÃÊ«ÀÊ«`iÀÃÊ«>ÀÌ >ÀÊ>ÊÃÃ>ÊiÝ«iÀkV>ÊiÊL>ÃÊ «À?ÌV>ÃÊVÛÃV»° '4E4=C> 52nd International - ICAA Conference on Dependencies ?TcTaEP\^b?aTbXST]cTSP8200 Quais são os principais objectivos da ICAA? Peter Vamos (PV) –ÊÊ ÊiÝÃÌiÊ ?Ê£äÓÊ>ÃÊiÊÊ«ÀV«>ÊLiVÌÛÊ`iÃÌ>ÊÀ}>â>XKÊVÃÃÌiÊiÊ >ÃÃi}ÕÀ>ÀÊ µÕiÊ >ÃÊ «À?ÌV>ÃÊ `iÊ Ài`ÕXKÊ `>Ê «ÀVÕÀ>Ê iÊ >Ê Õ>â>XKÊ iÊ >Ê V«>ÝKÊ `Ê ÌÀ>Ì>iÌÊ `iÊ `i«i`iÌiÃÊÃi>ÊÕ>Ê«ÀÀ`>`iÊ«>À>ÊÌ`ÃÊÃÊ}ÛiÀð Como desenvolvem esse trabalho de lobbying? PV –Ê*>ÀÌV«>ÃÊiÊÀ}>â>XªiÃÊÌiÀ>V>Ã]Ê`ivi`iÃ]ÊiÃ>Ã]ÊÌiÌ>ÃÊ«ÀÛiÀÊVÃVkV>ÃÊiÊÕ>Ê>LÀ`>}iÊ`iÊÃ>Ö`iÊ«ÖLV>Ê>ÃÊ«ÀLi>ÃÊÀi>V>`ÃÊVÊ`i«i`kV>ð E como tem sido o feed-back dos governos face a esse trabalho desenvolvido ao longo de mais de um século? PV – Ê}Ê`iÊÌ>ÌÃÊ>Ã]ÊÌkÊ >Û`]ÊLÛ>iÌi]Êv>ÃiÃÊ`ÃÌÌ>ðÊ/À>Û?ÃÊL>Ì> >Ã]ÊÌÛiÃʵÕiÊ `>ÀÊVÊ>ÃÊ«ÌV>ÃÊ«ÀLVÃÌ>ÃÊiÊVÊÌ`ÃÊÃÊ«ÀLi>ÃÊVÀ>`ÃÊ«ÀÊiÃÃ>ÊÛ>]ÊÌÛiÃʵÕiÊ`>ÀÊ VÊÀi«ÀiÃÃKÊiÊVÊÕÌÃÊ`iÃ>wðÊ>ÃÊÌiÃÊ>`«Ì>`ÊÃi«ÀiÊ>ÊiÃ>Ê«ÃÌÕÀ>\ÊKÊ«`iÃÊiõÕiViÀÊÕV>ÊÊ`Û`ÕÊ>`VÌÊiÊ>ÊÃÕ>Êv>>ÊiÊ`iÛiÃÊ`ivi`iÃÊiÊÕÌ>ÀÊ«>À>ʵÕiÊ>ÃÊiÃÊiÊVÕ`>`ÃÊ Ãi>ÊÃi«ÀiÊÃÊ>ÃÊ}Õ>Ì?Àð Quais são as suas principais preocupações, actualmente? PV – viÃÃʵÕiÊiÃÌÕÊ«>ÀÌVÕ>ÀiÌiÊ«ÀiVÕ«>`ÊVÊ>Ê«ÃÃL`>`iÊ`iÊ«iÀ`iÀÃÊ>ÊXKÊ`iʵÕiÊ iÃÌ>ÃÊ>Ê`>ÀÊVÊ«ÀLi>ÃÊ Õ>ðÊ"Ê?VÊjÊLÛ>iÌiÊÕ>Ê}À>`iÊ«ÀiVÕ«>XK]ÊÌ>ÊVÊ>ÃÊ ÕÌÀ>ÃÊ`i«i`kV>ðÊ-iʵÕiÊ>ʵÕiÃÌKÊÃ>Ì?À>ÊiÊ>ÊÛiÀÌiÌiÊj`V>ÊÃKÊÀi>ÃÊiʵÕiÊ`iÛiÃÊvV>â>ÀÊ >Ê}À>`iÊ«>ÀÌiÊ`ÃÊÃÃÃÊiÃvÀXÃÊ>ÃÊKÊ«`iÃÊÕV>ÊiõÕiViÀÊ>ʵÕiÃÌKÊ Õ>Ì?À>]Ê>ʵÕiÃÌKÊ `ÊÀiëiÌÊiÊ`ÊiVÀ>>iÌÊ`Ê`Û`Õ]ʵÕiÊjÊ>LÃÕÌ>iÌiÊiÃÃiV>Ê«>À>ʵÕiÊÊiÃÊÃiÊ«ÃÃ>Ê VÕÀ>À°Ê -iÊ iõÕiViÀÃÊ Ê `Û`ÕÊ iÊ Ã]Ê >Ê µÕiÃÌKÊ j`V>]Ê «ÀÊ ÃÊ Ã]Ê >`>Ê «`iÀ?Ê v>âiÀoÊ -iÊ µÕiÊ *ÀÌÕ}>ÊiÃÌ?Ê>Ê`iÃiÛÛiÀÊÕ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>Ê>Ê?Ài>Ê`Ê?VʵÕiÊÃiÊ«ÀiÌi`iÊ>LÀ>}iÌi]Ê Õ>Ì?À>ÊiÊ Ìi}À>`À>ÊiÊwVÊviâÊ«ÀÊÃÃÊ«ÀÊiÃÌ>ÀÊ>Ê>VÌiViÀ° Ainda existem muitos países, no entanto, que se recusam, por exemplo, a implementar estratégias de redução de riscos… PV – viâiÌi]ÊiÃÃiÊÌ«Ê`iÊ`iVêiÃÊÃKÊi`>`ÃÊ«ÀÊÕ}>iÌÃÊÀ>ÃÊiÊÛiâÊ`iÊ>ÃÃiÌ>ÀiÊ iÊVÃVkV>ÃÊÃV>ÃÊÕÊViÌwV>ðÊÃÃiÊÌ«Ê`iÊ>LÀ`>}iÃ]ÊiʵÕiÊÃiÊ«ÀiÌi`iÊV>ÃÌ}>À]Ê«ÕÀ]Ê`wVÕÌ>ÀÊ>ÃÊÛ`>ÃÊiÊ«>ÃÊiÊÀÃVÊKÊÃiÊV>`Õ>ÊVÊ>Ê >Ê`iwXKÊ`iÊÕ>ÊÃVi`>`iÊ Õ>Ì?À>Ê iÊVÊV«>ÝK°ÊÊÃÃ>Ê«ÀiVÕ«>XKÊ`iÛiÊViÌÀ>ÀÃiÊÊLiiÃÌ>ÀÊ`Ê`Û`ÕÊi]Ê«>À>ÊÃÃ]ÊÌiÃÊ µÕiÊ«ÀÛiÀÊÊÃÕ«ÀÌiÊiÊ>ÃÃÃÌkV>ÊiViÃÃ?À>ÃÊ>Ê`Û`ÕÊiÊDÊÃÕ>Êv>>°ÊʵÕiÊÌ«Ê`iÊÃVi`>`iÊ ÛÛiÃÊ`iÊÊ>ÃÊvÀ>VÊiÊiViÃÃÌ>`ÊjÊ>ÃÊÕ}>`Ê`ʵÕiÊ>Õ`>`¶ Como surgiu a escolha Portugal para a organização desta Conferência? PV – 6iÃÊÃLÀiÌÕ`Ê«i>ÊiÝVikV>Ê`Ê/]Ê«i>ÊÀi«ÕÌ>XKÊ`iÊ*ÀÌÕ}>ÊVÊÕÊ>LiÌiÊ«À}ÀiÃÃÛÊiÊv>ViÊDÃÊ«ÌV>Ã]ÊiÃÌÀ>Ìj}>ÃÊiÊ>LÀ`>}iÃÊÌi}À>`À>ÃÊÃLÀiÊ`À}>Ã]ʵÕiÊÃKÊ«ÀiVÃ>iÌiÊ>ÃÊ µÕiÊ}ÃÌ>À>ÃÊ`iÊÛiÀÊiÃÌi``>ÃÊ>ÊÌ`ÊÊÕ`° Que avaliação faz desta Conferência? PV – Ê Õ>Ê iÝViiÌiÊ VviÀkV>]Ê ÕÌÊ LiÊ >ÕÝ>`>Ê «ÀÊ ÕÊ >À>Û ÃÊ ÃÌ>vv°Ê Ê ÃiÊ Ì>Ê KÊ L>ÃÌ>ÃÃi]Ê>`>ÊvÃÊÀiViL`ÃÊVÊÕÊV>Ê>}wV° Que pontos altos destacaria? PV – iÃÌ>iÌi]Ê ÃÊ «ÃÃÊ `âiÀÊ µÕiÊ V>`>Ê `>Ê VÀÀië`iÕÊ >Ê ÕÊ «ÌÊ >Ì°Ê ÕÛiÊ £äÊ ÃiÃêiÃÊ «i?À>ÃÊiÝViiÌiÃ]ÊVÊ>«ÀiÃiÌ>XªiÃÊiÝÌÀ>À`?À>ÃÊiÊÕ>Ê«>ÀÌV«>XKÊÕÌÊiÌÕÃ?ÃÌV>°ÊÊ}iiÀÃ`>`iÊ`ÃÊ«ÀÌÕ}ÕiÃiÃÊviâÊ>Ê`viÀiX>Ê«i>Ê«ÃÌÛ>° Peter Vamos Confesso que estou particularmente preocupado com a possibilidade de perdermos a noção de que estamos a lidar com problemas humanos. 52nd International - ICAA Conference on Dependencies 4E4=C> ( E[PSX\Xa?^i]hPZ2^^aST]PS^aS^3T_PacP\T]c^STBPST<T]cP[ T0Qdb^STBdQbcw]RXPbSP>aVP]XiP{y^<d]SXP[STBPST Qual é a verdadeira importância que a OMS está a atribuir actualmente aos problemas relacionados com o consumo de álcool? Vladimir Poznyak (VP) – ÌiÃÊ`iÊ>Ã]Ê`iÝiiÊiv>Ìâ>ÀʵÕiÊ>Ê"À}>â>XKÊÕ`>Ê`iÊ->Ö`iÊKÊ VÀÀië`iÊ>«i>ÃÊ>ÊÕÊÃiVÀiÌ>À>`°Ê-KÊÌ`ÃÊÃÊÃiÕÃÊiÃÌ>`ÃiLÀÃÊiÊÃÊ}ÛiÀÃÊÀi«ÀiÃiÌ>`ðÊÊ>Ê}Ê`ÃÊÖÌÃÊ>Ã]ÊÃÊÃiÕÃÊiÃÌ>`ÃiLÀÃÊÌkÊÛ`Ê>Ê«ÀiÃÌ>ÀÊÕ>Ê>ÌiXKÊÃ}wV>ÌÛ>Ê>ÊÌi>Ê`ÃÊ`>ÃÊiÊÀÃVÃÊ>ÃÃV>`ÃÊ>ÊVÃÕÊ`iÊ?V]Ê`ÃVÕÌ`ÊiÊÓääx]ÊÓääÇÊiÊÓään°Ê ]ÊviâiÌi]Ê>Ê`ÃVÕÃÃKÊ`ÊÌi>ÊÃÕÀ}À?ÊÛ>iÌiÊ>Ê«ÀÝ>Ê>ÃÃiLi>ÊÕ`>Ê`iÊÃ>Ö`i]ÊiÊ>Ê `iÊÓä£ä]ÊiʵÕiÊÃÊiÃÌ>`ÃiLÀÃÊ`ÃVÕÌÀKÊÕÊ«ÀiVÌÊ`iÊiÃÌÀ>Ìj}>Ê}L>Ê«>À>ÊÀi`ÕâÀÊÃÊiviÌÃÊ VÛÃÊ`Ê?V°ÊÌÀiÌ>Ì]ÊÃÃÊÃiÀ?Ê«ÀiVi``Ê«ÀÊÕ>Ê`ÃVÕÃÃKÊÊVÌjÊiÝiVÕÌÛÊiÊ>iÀÊ`iÊ Óä£äÊiÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊÃiÀKÊÕÌÊ«ÀÌ>ÌiÃÊ«>À>ÊÊvÕÌÕÀ° Estarão os estados-membros da OMS interessados na construção de uma estratégia comum? VP – -iÊ`ÖÛ`>°Ê?Ã]Ê?Ê>V>X>À>ÊiÃÊVÃiÃÃÊiÊÓäänÊ«>À>Ê>«>ÀÊiÊV«iiÌ>ÀÊ>VXªiÃÊ >V>ÃÊ«>À>ÊÀi`ÕâÀÊÊVÃÕÊVÛÊ`iÊ?V°Ê1>ÊiÃÌÀ>Ìj}>Ê}L>ÊjÊiViÃÃ?À>Êi]Ê>VÌÕ>iÌi]Ê iÃÌ>ÃÊÕÊ«ÀViÃÃÊ`iÊ`iÃiÛÛiÌÊ`Ê«ÀiVÌÊ`iÃÃ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>Ê}L>° Quais são os principais vectores dessa estratégia? VP – -KÊVVÊÃÊLiVÌÛÃÊvÕ`>iÌ>ðÊ1ÊVÃÃÌiÊiÊ>ÕiÌ>ÀÊ>ÊÃiÃLâ>XKÊiÊÃÊV«ÀÃÃÃÊ «ÌVÃÊ iÌÀiÊ ÃÊ `viÀiÌiÃÊ }ÛiÀÃÊ «>À>Ê ÀiÃÛiÀÊ iÃÌiÃÊ «ÀLi>ÃÊ µÕ>`Ê ÃÊ iÃÃÊ ÃiÊ ÛiÀwV>ÀiÊÃÊ«>ÃiðÊ"ÕÌÀÊVÃÃÌiÊiÊV«ÀiÌiÀÊ`viÀiÌiÃÊ>VÌÀiÃÊiÊ«>ÀViÀÃÊ>Ê«iiÌ>ÀiÊ >VXªiÃÊÃÊÌiÃÊ`>ÃÊÃÕ>ÃÊvÕXªiÃ]Ê«>«jÃÊiÊÀiëÃ>L`>`iÃʵÕiÊÛÃiÊ>ÊÀi`ÕXKÊ`Ê>ÕÊÕÃÊ`iÊ ?V°Ê"ÕÌÀÊLiVÌÛÊVÃÃÌiÊiÊi À>ÀÊÕ>ÊL>ÃiÊi}>ʵÕiÊÃÕ«ÀÌiÊ>VXªiÃÊiwV>âiÃÊVÊÛÃÌ>ÊDÊ `ÕXKÊ`ÊÕÃÊVÛÊ`iÊ?V°Ê*ÀÊw]ÊÕÊLÊÃÃÌi>Ê`iÊvÀ>XKÊiÊÌÀâ>XKʵÕiÊ«iÀÌ>Ê >ÃÊiÃÌ>`ÃiLÀÃÊÌÀâ>ÀiÊ«À}ÀiÃÃÃÊiÊ>`iµÕ>ÀiÊ«À?ÌV>ð Vladimir Poznyak Existem muitas diferenças sociais, culturais e económicas entre os diversos estados-membros da OMS… Haverá realmente um terreno comum que justifique a construção de uma estratégia global? VP – ÝÃÌiÊvÕ`>iÌÃÊVÕðÊÊVkV>Ê`iÀ>ÊKÊV iViÊÌiÃÊ}i}À?wVÃÊ>Ã]Ê>ÊiÃÊ Ìi«]ÊÃ>LiÃʵÕiÊiÝÃÌiÊ«>ÃiÃÊVÊ`viÀiÌiÃÊVÌiÝÌÃÊ>V>Ã]ÊiÃÊÊÃiÕÊÌiÀÀoÊÌjÊ i]ÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ`iLiÀ>XªiÃÊ`>Ê>ÃÃiLi>ÊÕ`>Ê`iÊÃ>Ö`iÊiv>Ìâ>À>ÊV>À>iÌiÊÊ«>«iÊ`ÃÊVÌiÝÌÃÊ>V>ð O desenvolvimento da investigação nesta área está a acompanhar as necessidades evidenciadas? VP – *ÀÊÕÊ>`]ÊðÊ/iÃÊiÛ`kV>ÃÊÕÌÊVÃÃÌiÌiÃÊLÌ`>ÃÊ`iÊÛiÃÌ}>XªiÃÊÌiÀ>V>Ã]Ê Ài>â>`>ÃÊiÊÛ?ÀÃÊ«>ÃiÃ]Ê>Ê«>ÀÌÀÊ`iÊ`viÀiÌiÃÊ«XªiÃÊ«ÌV>ðÊ/>LjÊÌiÃÊLÃÊV iViÌÃÊ LÌ`ÃÊiÊ>}ÕÃÊ«>ÃiÃÊ>ViÀV>Ê`ÊÕÃÊ`iÊ?VÊiÊÊÀÃVÊ>ÃÃV>`°Ê ÊiÌ>Ì]ÊÌ>LjÊ`iÛiÃÊ «ÀiVÕ«>ÀÃÊVÊÊv>VÌÊ`iÊiÊÕÌÃÊ«>ÃiÃ]Ê«>ÀÌVÕ>ÀiÌiÊ>µÕiiÃÊVÊiÀiÃÊÀiVÕÀÃÃ]ÊÃÊ «ÀLi>ÃÊiÃÌ>ÀiÊ>ÊVÀiÃViÀÊiÊ`iÊÌiÀÃÊÕÌÊ«ÕV>ÊvÀ>XKÊiÊÕ>ÊV«ÀiiÃKÊÕÌÊÌ>`>Ê ÃLÀiÊÊViÀiÊ`Ê«ÀLi>ÊiÊ`>ÃÊi``>ÃʵÕiÊÃiÀ>Ê>ÃÊiwV>âið Como classifica o súbito crescimento dos consumos na última década? Estaremos perante um verdadeiro problema de saúde pública? !4E4=C> 52nd International - ICAA Conference on Dependencies VP –ÊÊÕÊÛiÀ`>`iÀÊ«ÀLi>Ê`iÊÃ>Ö`iÊ«ÖLV>ÊÃÊÌiÀÃÊiÊÛiÃÊ>VÌÕ>ðÊÊÕÌÃÊV>ÃÊ`ÊÕ`]Êi>`>iÌiÊÊiÃÌiÊiÕÀ«iÕ]ÊVÊÀi}ªiÃÊÌÀ>`V>iÌiÊVÃÕ`À>ÃÊ`iÊ?V]ÊÌiÃÊÛiÃÊiÃÌ>Lâ>`ÃÊÕÊiÃÊVÊ>}ÕÃÊ`iVÀjÃVðÊ>Ã]Ê>ÊiÃÊÌi«]ÊiÃÃiÃÊÛiÃÊÃKÊL>ÃÌ>ÌiÊ >ÌÃoÊÊ>ÃÊVÃiµÕkV>ÃÊVÛ>ÃÊÃKÊ>`>ÊÃÕLÃÌ>V>ÃÊiÊÌÀ>`ÕâiÃiÊiÊÀL`>`iÊiÊÀÌ>`>`i°Ê *ÀÊÕÌÀÊ>`]ÊiÊ«>ÃiÃÊiÊiÃÌ>`Ê`iÊ`iÃiÛÛiÌ]ÊVÕ>Ê««Õ>XKÊÛkÊ>ÊÃÕ>ÊV>«>V`>`iÊiVV>ÊVÀiÃViÀ]ÊÛiÀwV>ÃiÊÕÊVÀiÃViÌÊ>ViÌÕ>`ÊÃÊVÃÕÃÊ`iÊ?V]ÊÕÌ>ÃÊÛiâiÃÊÃiʵÕiÊÌ>Ê iÃÌi>Ê>ÊÃiÀÊ>V«> >`Ê`>ÃÊ`iÛ`>ÃÊ«ÌV>Ã]ÊÃi>Ê>ÊÛiÊ«ÀiÛiÌÛ]ÊÃi>Ê>ÊÛiÊ`ÊÌÀ>Ì>iÌ]Ê iÃÌÀ>Ìj}>ÃÊiÊÕÌÀ>ÃÊ«XªiÃÊ«>À>ÊVÌÀ>ÀÊÊvii° Existem hoje estratégias de prevenção relativamente ao uso do álcool mais baseadas em evidências? VP – -]ÊiÝÃÌiÊÕ>ÊiÛ`kV>ÊViÌwV>ÊL>ÃÌ>ÌiÊvÀÌiÊʵÕiÊVViÀiÊDÊiwV?V>Ê`>ÃÊiÃÌÀ>Ìj}>ÃÊ`iÃÌ>`>ÃÊ>ÊÀi`ÕâÀÊÃÊiviÌÃÊVÛÃÊ`ÊVÃÕÊ`iÊ?V°ÊÊiÃÊiÃÃ>ÃÊiÃÌÀ>Ìj}>ÃÊÃKÊ iÊL>ÃÌ>ÌiÊ `ÛiÀÃwV>`>ðÊ/>LjÊiÝÃÌiÊ>LÀ`>}iÃÊiwV>âiÃÊ>ÊÛiÊ`ÊÌÀ>Ì>iÌÊ`>Ê`i«i`kV>Ê>VV>ÊiÊ >VÌÛ`>`iÃÊ`iÊ«ÀiÛiXKÊÃiVÕ`?À>ÊiwV>âiÃ]ÊVÊÌiÀÛiXªiÃÊLÀiÛiðÊ>ÃÊÌ>LjÊiÝÃÌiÊiÛ`kV>ÃÊÕÌÊvÀÌiÃÊ«>À>Ê`iÌiÀ>`>ÃÊ««Õ>XªiÃÊiëiVwV>Ã]ÊVÊ>ÊÕÌâ>XKÊ`iÊiV>ÃÃÊÀi>V>`ÃÊVÊÃÊ«ÀiXÃÊ«>À>Ê`ÕÀÊ>Ê«ÀVÕÀ>ÊÕÊ>ÊÀiÃÌÀXKÊ`>Ê`ëL`>`iÊiÊ`iÌiÀ>`ÃÊV>Ã]Ê «>À>Ê`iÌiÀ>`>ÃÊ`>`iÃÊÕÊ«>À>ʵÕiÊV`Õâ° Não se correrá o risco de criar um certo fundamentalismo, tal como sucede com algumas políticas relativas ao tabaco? VP –Ê"ʵÕiÊÃÊ`âiÃÊjʵÕiÊiÝÃÌiÊiÛ`kV>ÃÊ«>À>ÊÌiÀÛiXªiÃÊiwV>âiðÊ>ÃÊ>Ê«iiÌ>XKÊ`iÊ `viÀiÌiÃÊ«XªiÃÊ«ÌV>ÃÊjÊ>}ʵÕiÊV«iÌiÊ>ÃÊ}ÛiÀÃÊ>V>Ã]Ê`iÊ>VÀ`ÊVÊÃÊVÌiÝÌÃÊ >V>ðÊviVÌÛ>iÌi]Ê>Ê`ÛiÀÃ`>`iÊÕ`>ÊÀi>ÌÛ>iÌiÊ>ÊVÃÕÊ`iÊ?VÊjÊÌKÊ}À>`iʵÕiÊ KÊ«`iÃÊiVÌÀ>ÀÊÕÊ`iÊÌÌ>iÌiÊÕÛiÀÃ>°Ê>ÃÊ}À>ÀÊV«iÌ>iÌiÊʵÕiÊ>ÊVkV>ÊÃÊ `â]ÊL>Ãi>`ÃÊÊv>VÌÊ`iÊ>ÃÊÀi>`>`iÃÊ`iÊV>`>Ê«>ÃÊÃiÀiÊÌKÊ`ÛiÀÃ>Ã]ÊÌ>LjÊ«`iÀ>ÊÀiÃÕÌ>ÀÊ Õ>Ê«XKÊiwV>âÊiÊ}Õ>iÌiÊiÝÌÀiÃÌ>° Algo que parece ainda não existir é um conhecimento pragmático acerca de políticas de redução de riscos associadas ao consumo de álcool. Concorda que existe ainda um longo caminho a percorrer neste campo? VP –Ê-]ÊjÊÕÊv>VÌ°ÊÊ«>ÀÌÀÊ`iÊÌ`ÃÊÃÊ«ÌÃÊ`iÊÛÃÌ>ÊÌiÀVÃ]ÊVVÕÃʵÕiÊ>ÃÊi``>ÃÊ`iÊÀi`ÕXKÊ`iÊÀÃVÃÊ«`iÀ>ÊÃiÀÊ«iiÌ>`>ÃÊÕÌ>iÌiÊVÊÕÌÀ>ÃÊi``>ÃÊ«>À>ÊÀi`ÕâÀÊÊÕÃÊVÛÊ `iÊ?V°Ê>Ã]Ê>ÊV?ÃÃV>ÊV«ÀiiÃKÊ`>ÊÀi`ÕXKÊ`iÊÀÃVÃ]Ê>ÃÊiÃÌÀ>Ìj}>ÃÊ`iÊÌiÀÛiXKʵÕiÊÌiÃÊ Û`Ê>ÊÛiÃÌ}>ÀÊiÊÌiÃÌ>À]ÊKÊ«>ÀiViÊÌiÀÊÕ>Ê}À>`iÊiÛ`kV>ʵÕ>ÌÊDÊÃÕ>ÊiwV?V>°Ê ÊiÌ>Ì]ÊVÀiÊ µÕiÊ`iÛiÀ>ÊÃiÀÊÌiÃÌ>`>Ã]Ê>`>«Ì>`>ÃÊiÊ«iiÌ>`>ÃÊiÃÌÀ>Ìj}>ÃÊ`iÊÀi`ÕXKÊ`iÊÀÃVÃÊiÃÌiÊV>«° Entende que o abuso de álcool deveria ser considerado uma patologia e que, como tal, deveria constituir objecto de tratamento? VP – ÀiʵÕiÊ`iÛiÀ>ÃÊÕ`>ÀÊ>}Õ>ÃÊVÃ>ÃÊÀi>ÌÛ>iÌiÊDÊÌiÀ}>Ê>`«Ì>`>°ÊLÕÃÊjÊÕÊ VViÌÊ «LÀiiÌiÊ `iw`Ê ÃÊ `viÀiÌiÃÊ ÃÃÌi>ÃÊ `iÊ V>ÃÃwV>XKoÊ -i]Ê «ÀÊ ÕÌÀÊ >`]Ê µÕiÃÌ>ÀÃÊÃiÊ>Ê`i«i`kV>Ê`iÊ?VÊjÊÕ>Ê`iÃÀ`iʵÕiÊ«`iÊÃiÀÊÌÀ>Ì>`>]Ê>]Ê`iwÌÛ>iÌi]ÊÌiÃÊ µÕiÊÀië`iÀʵÕiÊÃ°Ê ÀiʵÕiÊÃÃÊjÊÊ>ÃÊ«ÀÌ>Ìi\Ê>Ê`i«i`kV>Ê`iÊ?VÊj]Ê`iÊv>VÌ]ÊÕ>Ê `iÃÀ`iÊiÊ«`iÊÃiÀÊÌÀ>Ì>`>° Com que impressão ficou relativamente à lei e estratégia portuguesas? VP –Ê*iʵÕiÊ«Õ`iÊVÃÌ>Ì>ÀÊ>Ê«>ÀÌÀÊ`>Ê>«ÀiÃiÌ>XKÊÀi>â>`>Ê«i>ÊÀ>°Ê ÀÃÌ>Ê,LiÀÊiÊ«i>ÊvÀ>XKʵÕiÊÃÊÛ>ÊV i}>`Ê`iÊ*ÀÌÕ}>]ÊwVÊÕÌÊÃ>ÌÃviÌÊ«ÀÊVÃÌ>Ì>ÀʵÕiÊiÝÃÌiÊÕÊ«>ÊÕÌÊ VVÀiÌ]Ê VÊ LiVÌÛÃÊ V>À>iÌiÊ `iw`ÃÊ iÊ `viÀiÌiÃÊ iV>ÃÃÊ `iÊ «iiÌ>XKÊ µÕiÊ ÃKÊ >VV>`ÃÊ>ÊiÃÊÌi«ÊµÕi]ÊViÀÌ>iÌi]ÊÃÕÀÌÀKÊÀiÃÕÌ>`ÃÊÕÌÊ«ÃÌÛð E o que lhe parece o facto de o IDT acumular agora as competências relacionadas com o álcool, juntando-as às relacionadas com as outras drogas? VP – /À>Ì>Ãi]Ê`iwÌÛ>iÌi]Ê`iÊÕÊiÝViiÌiÊÃ>°Ê?Ã]ÊiÌi`ʵÕi]ÊiʵÕ>µÕiÀÊ«>Ã]Ê`iÛiÀ>ÊÃiÀÊÊ À}>ÃʵÕiÊÌiÊÃ}wV>ÌÛ>ÃÊV«iÌkV>ÃÊiÊ>ÌjÀ>ÃÊ`iÊÃ>Ö`iÊVÊ>ÃÊ`i«i`kV>ÃÊ>Ê>}Ài}>ÀÊ iÊVÀ`i>ÀÊ>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃÊÀi>V>`>ÃÊVÊ>ÃÊ`viÀiÌiÃÊÃÕLÃÌ@V>ÃÊ`iÊ>LÕðÊÕ`>Êið A Organização Mundial de Saúde não corresponde apenas a um secretariado. São todos os seus estadosmembros e os governos representados. E ao longo dos últimos anos, os seus estadosmembros têm vindo a prestar uma atenção significativa ao tema dos danos e riscos associados ao consumo de álcool, discutindo-o em 2005, 2007 e 2008. 52nd International - ICAA Conference on Dependencies 4E4=C>! <PaXPAT]bca\<X]Xbc|aX^SPBPSTTS^b0bbd]c^bB^RXPXbBd|RXP Quais são os principais vectores da política sueca sobre álcool? Maria Renström (MR) – "Ê>ÃÊ«ÀÌ>ÌiÊ>ÊvÀÃ>ÀÊjʵÕiÊÃiÊÌÀ>Ì>Ê`iÊÕ>Ê«ÀÀ`>`iÊ>ÊÛiÊ`>ÊÃ>Ö`iÊ «ÖLV>ÊiÊÌiÃÊÌÀ>L> >`ÊiÃÊ«>À>ÊLÌiÀÃÊÕ>Ê«ÌV>ÊÌi}À>`>°Ê"ÊLiVÌÛÊjʵÕiÊÃi>Ê}L>]Ê µÕiÊ>LÀ>>ÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ««Õ>XªiÃ]ʵÕiÊ«ÀÌi>Ê«>ÀÌVÕ>ÀiÌiÊÃÊLiLjÃÊw ÃÊ`iÊÕ iÀiÃÊ}À?Û`>ÃÊiʵÕiÊ >ÃÃÃÌ>ÊÌ`>Ê>Ê}iÌiÊVÊ«ÀLi>ÃÊÀi>V>`ÃÊVÊÊ?V°ÊÃÊ«iÃÃ>ÃÊ`iÊvÀ>Ê`>Ê-ÕjV>Ê«iÃ>Ê µÕiÊ>«i>ÃÊÌiÃÊÀiÃÌÀXªiÃ]ÊVÊÃÊ«ÃÌÃÊiiÛ>`ÃÊ>Ã]Ê>ÊÛiÀ`>`i]ÊÌiÃÊÕ>ÊÃjÀiÊ`iÊi``>ÃÊ LiÊ`ÛiÀÃwV>`>Ã]Ê`iÃ`iÊ>Êi`ÕV>XKÊDÊi}Ã>XK° Como descreve os padrões de consumo suecos? MR – /kÃiÊÛiÀwV>`Ê>}Õ>ÃÊ>ÌiÀ>XªiÃoÊ?ÊÎäÊÕÊ{äÊ>Ã]ÊÃÊÃÕiVÃÊLiL>ÊLiL`>ÃÊiëÀÌÕ>ÃÊ >ÃÊwÃ`iÃi>>°Êi]ÊLiLiÊ>ÃÊÛ Ê`ʵÕiÊÃÊië> ÃoÊiÊ>`>ÊViÀÛi>°Ê ÀiʵÕiÊÃÊ«>`ÀªiÃÊ `iÊVÃÕÊÃiÊÌkÊ>«ÀÝ>`ÊV>`>ÊÛiâÊ>ÃÊiÌÀiÊÃÊ`viÀiÌiÃÊ«>ÃiÃÊ`>Ê1° … É por isso que defende a criação de uma estratégia comum entre os estados-membros da UE… MR – -oÊÌi`ʵÕiÊ`iÛiÃÊÌiÀÊ>VXªiÃÊV>ÃÊiÊ>VXªiÃÊ>V>ÃÊ>Ã]Ê iÊiÊ`>]ÊÊ>ÀiÌ}]Ê «ÀÊiÝi«]ÊKÊiÃÌ>LiiViÊvÀÌiÀ>Ã]ÊÌ>ÊVÊÊVjÀV°ÊÊ>ÃÊVÕÌÕÀ>ÃÊÕÛiÃÊiÊ>ÃÊÌi`kV>ÃÊ`iÊ VÃÕÃÊiÌÀiÊÃÊ>ÃÊÛiÃÊÃKÊV>`>ÊÛiâÊ>ÃÊ}L>ðÊ*ÀÌ>Ì]ÊVÀiʵÕiÊ`iÛ>ÃÊ>VÀiÃViÌ>ÀÊ Û>À]ÊV«iÀ>`Ê>ÊÛiÊ`>Ê1°Ê KÊÃiÊÌÀ>Ì>Ê`iÊÀiÌÀ>ÀÊ«`iÀÊ>ÃÊiÃÌ>`ÃiLÀÃ]Ê>ÌjÊ«ÀµÕiÊiÝÃÌiÊ ÕÌ>ÃÊ`viÀiX>ÃÊVÕÌÕÀ>ÃÊiÊ`iÊ«>`ÀªiÃÊiÌÀiÊiÃÌiÃÊ«>ÃiðÊ>ÃÊ ?ÊÕÌÊ>Ê}> >ÀÊiÊ*ÀÌÕ}>ÊiÊ>Ê-ÕjV>Ê VÃÌÌÕiÊÕÊLÊiÝi«Ê`ʵÕiÊjÊÌÀ>L> >ÀÊiÃÊiÊVÕÌÊ>ÊÛiÊ`>Ê1° Maria Renströn Entendo que devemos ter acções locais e acções nacionais mas, hoje em dia, o marketing, por exemplo, não estabelece fronteiras, tal como o comércio. Como se encontra organizada a intervenção pública em dependências na Suécia? Existe, como em Portugal, alguma instituição que actue nas áreas do álcool e das outras drogas? MR – ÃÊÌiÃÊÕ>Ê«ÌV>Ê`iÊÃ>Ö`iÊ«ÖLV>ʵÕiÊVÕÊÛiÀÌiÌiÃÊVÊ>ÃÊ`À}>Ã]Ê>ÊÕÌÀXK]Ê>VÌÛ`>`iÊvÃV>ÊiÊ«ÀÊ>ÊvÀ>oÊÀ}>Ã]Ê?VÊiÊÌ>L>VÊÃKÊ«>ÀÌiÃÊ`iÊÕ>Ê«ÌV>Ê«ÖLV>Ê`iÊÃ>Ö`iʵÕiÊVÕÊ ÕÌÀ>ÃÊÛiÀÌiÌiðÊ>ÃÊÌ>LjÊÌiÃÊ«>ÃÊ>V>ÃÊiëiVwVÃÊ«>À>ÊÊ?V]Ê`À}>ÃÊiÊÌ>L>V°ÊÕÊ «ÀiÃ`ÊÊÀ}KÊ`iÊVÀ`i>XKÊ«>À>ÊÊ?V]Ê`À}>Ã]ÊÌ>L>VÊiÊ`«}]ÊÕ>ÊÕ`>`iʵÕiÊÃiÊÃiÀiÊ>Ê Õ`>`iÊ>ÃÊÛ>ÃÌ>Ê`iÊÃ>Ö`iÊ«ÖLV>° E como são desenvolvidos os programas de prevenção? São hoje mais baseados em evidências científicas? MR –Ê-]Ê>LÃÕÌ>iÌi°ÊÕÊÌÀ>L> ÊiÃÌ>Ê?Ài>Ê ?ÊÎxÊ>ÃÊiʵÕ>`ÊViViÊKÊ >Û>ʵÕ>ÃiÊ>`>°Ê i]Ê>Ê«ÀiÛiXKÊKÊÃiÊ`ÃÃV>Ê`iÊ>Û>>XKÊiÊ`>ÊVÃÌÀÕXKÊV>`>ÊÛiâÊ>ÃÊi>LÀ>`>Ê`iÊÕ>Ê L>ÃiÊ`iÊV iViÌÃÊÀiÌ>`>Ê«>À>Ê>ÊVVÀiÌâ>XKÊ`iÊLiVÌÛÃÊiÊ«>À>Ê>ÊÀiÃÕXKÊ`iÊ«ÀLi>Ã°Ê ÃÊi``>ÃÊiÊ>ÃÊviÀÀ>iÌ>ÃÊÃKÊ«>i>`>ÃÊiÊ>Û>>`>ÃÊÊÃiÌ`Ê`iÊ«À`ÕâÀiÊ«>VÌÃÊiÃÕÀ?ÛiÃ]Ê `iÊ Ài`ÕâÀÊ iviÌÃÊ VÛÃoÊ Ê ÃÃÊ ÌiÊ >VÌiV`Ê >Ê }À>`iÊ >À>Ê `ÃÊ «>ÃiÃ°Ê /iÃÊ «À}À>>ÃÊ ÀiÌ>`ÃÊiëiVwV>iÌiÊ«>À>ÊVÀ>X>ÃÊiÊv>>Ã]ÊÌ>ÊVÊÛ>ÊÃÕVi`i`ÊiÊ*ÀÌÕ}>o *ÀÊ ÕÌÀÊ >`]Ê >ÃÊ V >>`>ÃÊ ÌiÀÛiXªiÃÊ LÀiÛiÃÊ ÌkÃiÊ ÀiÛi>`Ê ÕÌÊ ÖÌiÃ]Ê Ãi>Ê ÃÊ VÕ`>`ÃÊ `iÊ Ã>Ö`iÊ«À?ÀÃ]ÊÃi>Ê>ÃÊiÃV>ÃÊiʵÕiÊiÝÃÌiÊVÕ`>`ÃÊ`iÊÃ>Ö`i°Ê«Ài`iÃiÊ>ÊÃ>â>À]Ê>Ê`iÌwV>ÀÊ «ÀLi>Ã]Ê>Ê«ÀVÕÀ>ÀÊ>Õ`>°Ê->LiÃʵÕiÊjÊÕÌÊ`vVÊ>ÌiÀ>ÀÊV«ÀÌ>iÌÃÊ>ÃÊÃ>LiÃÊ iÊ ÕÌÊ>ÃÊÃLÀiÊʵÕiÊjÊiViÃÃ?ÀÊ«>À>Ê>Õ`>ÀÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ>Êv>âiÀiÊ>ÃÊÃÕ>ÃÊ«À«À>ÃÊiÃV >ÃÊiÊ>Ê `iÝ>ÀiÊ`iÊLiLiÀ° O tratamento de dependências é gratuito na Suécia? MR – ÃÊ V >>`>ÃÊ ÌiÀÛiXªiÃÊ LÀiÛiÃ]Ê ÃÊ VÕ`>`ÃÊ `iÊ Ã>Ö`iÊ «À?ÀÃ]Ê ÃKÊ }À>ÌÕÌ>Ã°Ê >Ê -ÕjV>Ê iÝÃÌiÊÃÊÃi}ÕÀÃÊiÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ«>}>Ê«iµÕi>ÃʵÕ>Ì>Ã]ÊVÊ£äÊiÕÀÃ°Ê >ÃÊiÃV>ÃÊÌ>LjÊjÊ }À>ÌÕÌ]ÊÌ>ÊVÊÃÊV>ÃÊ`iÊÌÀ>L> o E se a pessoa tiver que ser tratada? MR –Ê]ÊÊÌÀ>Ì>iÌÊÌ>LjÊjÊVLiÀÌÊ«iÊÃi}ÕÀ°Ê>ÃÊÃiÊ>Ê«iÃÃ>ÊÌÛiÀʵÕiÊ}ÀiÃÃ>ÀÊÕÊÌÀ>Ì>iÌÊL>ÃÌ>ÌiÊiëiV>]ÊVÊÕ>ÊVV>Ê«ÀÛ>`>]ÊÌiʵÕiÊ«>}>À°Ê>Ã]ÊÊ}iÀ>]ÊKÊÃiÊ«>}>Ê>ÃÊ µÕiÊÕ>ÊÃ>ÊÃLV>]ÊÌ>ÊVÊ>VÌiViÊVÊÕÌÀÃÊ«ÀLi>ÃÊ`iÊÃ>Ö`i°Ê«i>ÃÊÃiʵÕÃiÀiÊLÌiÀÊ VÕ`>`ÃÊ«ÀÛ>`ÃʵÕ>wV>`ð !!4E4=C> 52nd International - ICAA Conference on Dependencies 2aXbcX]PAXQTXa^ I - Enquadramento comunitário Ê"ÕÌÕLÀÊ`iÊÓääÈ]Ê>Ê ÃÃKÊÕÀ«i>Ê>`«ÌÕÊÕ>ÊÃÌÀ>Ìj}>Ê`>Ê1Ê«>À>Ê>«>ÀÊÃÊÃÌ>`ÃiLÀÃÊ >Êâ>XKÊ`ÃÊiviÌÃÊVÛÃÊ`Ê?V°ÊÃÌ>ÊÃÌÀ>Ìj}>ÊVViÌÀ>ÃiÊ>Ê«ÀiÛiXKÊiÊ>ÊÀi`ÕXKÊ`ÃÊ «>`ÀªiÃÊ`iÀ>`ÃÊiÊiÝÌÀiÃÊ`iÊVÃÕÊiÊÊVÃÕÊ`iÊ?VÊ«iÃÊÛiÃÊiÀiÃ]ÊLiÊVÊiÊ >}Õ>ÃÊ`>ÃÊÃÕ>ÃÊVÃiµÕkV>ÃÊ>ÃÊiv>ÃÌ>Ã]ÊÌ>ÃÊVÊÃÊ>V`iÌiÃÊ`iÊÛ>XKÊ«ÀÛV>`ÃÊ«iÊ?VÊiÊ >ÊÃ`ÀiÊ>VV>ÊviÌ>°Ê Ê>Ê>`«XKÊ`iÃÌ>ÊÃÌÀ>Ìj}>ÊKÊÃiÊ«ÀiÌi`iʵÕiÊ>Ê>VXKÊVÕÌ?À>ÊÛi >Ê ÃÕLÃÌÌÕÀÊ>ÃÊ«ÌV>ÃÊ>V>ÃʵÕiÊ?ÊÛ}À>Ê>Ê>À>Ê`ÃÊÃÌ>`ÃiLÀÃÊiÊ>ÃÃiÌ>ÊiÊV«iÌkV>ÃÊ >V>Ã]ÊÕ>ÊÛiâʵÕiÊÃiÊÀiV iViÊ>ÊiÝÃÌkV>Ê`iÊ ?LÌÃÊVÕÌÕÀ>ÃÊ`viÀiÌiÃÊʵÕiÊÀiëiÌ>Ê>ÊVÃÕÊ `iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊÃÊÛ?ÀÃÊÃÌ>`ÃiLÀÃÊ`>Ê1°Ê Ê ÃÃKÊÕÀ«i>Ê«ÀVi`iÕÊ>ÊiÛ>Ì>iÌÊ`>ÃÊ>VXªiÃÊ?Êi«Àii``>ÃÊ«ÀÊi>Ê«À«À>ÊiÊ«iÃÊÃÌ>`à iLÀÃÊ iÊ `iÌwV>Ê >Ê ÃÌÀ>Ìj}>Ê >ÃÊ L>ÃÊ «À?ÌV>Ã]Ê LiÊ VÊ ÃÊ `ÃÊ ÀiiÛ>ÌiÃÊ `Ê «ÌÊ `iÊ ÛÃÌ>Ê ÃViVVÊiÊVÕÌ?ÀÊÃʵÕ>ÃÊjÊ«ÃÃÛiÊ«À}Ài`À°Ê >ÊÃÌÀ>Ìj}>Ê>«ÀiÃiÌ>ÃiÊ>ÃÊ`>`>`iÃÊ Ãi}Õ`Ê>ÃʵÕ>ÃÊ>Ê ÃÃKÊ«`iÊVÌÕ>ÀÊ>Ê>«>ÀÊiÊV«iiÌ>ÀÊ>ÃÊ«ÌV>ÃÊ`iÊÃ>Ö`iÊ«ÖLV>Ê>V>Ã]Ê iÊV«iÀ>XKÊVÊ>ÃÊ«>ÀÌiÃÊÌiÀiÃÃ>`>ÃÊiÊÌi`ÊiÊVÌ>Ê>Ê iÌiÀ}ii`>`iÊ`>ÃÊVÕÌÕÀ>ÃÊiÊ`ÃÊ«>`ÀªiÃÊ `iÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊ>Ê1°ÊÃÌiÊV«ÀÃÃÊ`>Ê ÃÃKÊÀi>ÌÛÊDÊVÌÕ>XKÊiÊ>Ê`iÃiÛÛiÌÊ`iÊ>VXªiÃÊÊ@LÌÊ`>ÃÊÃÕ>ÃÊV«iÌkV>Ã]ÊiÊVÕÌÊVÊ>Êi>LÀ>XKÊ`iÊÕ>ÊÃÌ>Ê`iÊL>ÃÊ «À?ÌV>ÃÊ>«V>`>ÃÊiÊÛ?ÀÃÊÃÌ>`ÃiLÀÃÊiÊ>ÊVÀ>XKÊ`ÊÀÕÊÕÀ«iÕÊÃLÀiÊVÊiÊ->Ö`i]ʵÕiÊÀ?Ê VÌÀLÕÀÊ«>À>Ê>ÃÊ`ÛÕ}>À]ÊVÃÌÌÕiÊ>ÊÌÀ>ÛiiÃÌÀ>Ê`iÊÕ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>Ê>LÀ>}iÌiÊVÊÛÃÌ>Ê>Êâ>ÀÊÃÊ iviÌÃÊVÛÃÊ`Ê?VÊ>ÊÕÀ«>° ÊÃÌÀ>Ìj}>Ê`iÌwV>ÊxÊ«ÀÀ`>`iÃÊ`iÊÌiÀÛiXK\Ê£°Ê*ÀÌi}iÀÊÛiÃ]ÊVÀ>X>ÃÊiÊVÀ>X>ÃÊ«ÀÊ>ÃViÀÆÊÓ°Ê,i`ÕâÀÊÊÖiÀÊ`iÊviÀ`ÃÊiÊÀÌÃÊ`iÛ`ÃÊ>Ê>V`iÌiÃÊ`iÊÛ>XKÊ«ÀÛV>`ÃÊ«iÊ?VÆÊΰÊ*ÀiÛiÀÊÃÊiviÌÃÊ VÛÃÊ`Ê?VÊÃÊ>`ÕÌÃÊiÊÀi`ÕâÀÊ>ÃÊÀi«iÀVÕÃêiÃÊi}>ÌÛ>ÃÊÊV>Ê`iÊÌÀ>L> ÆÊ{°ÊvÀ>À]Êi`ÕV>ÀÊiÊ ÃiÃLâ>ÀÊ«>À>Ê>ÃÊVÃiµÕkV>ÃÊ`ÃÊ«>`ÀªiÃÊ`iÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊVÛÃÊiÊ«iÀ}ÃÃ]ÊLiÊ VÊ«>À>ÊÃÊ«>`ÀªiÃÊ`iÊVÃÕÊ>ViÌ?ÛiÃÆÊx°ÊiÃiÛÛiÀ]Ê>«>ÀÊiÊ>ÌiÀÊÕ>ÊL>ÃiÊ`iÊ`>`ÃÊVÕ° ÃÌ>ÊÃÌÀ>Ìj}>ÊiÃÌ?Ê>ÊÃiÀÊ«iiÌ>`>Ê>ÌÀ>ÛjÃÊ`Ê ÌjÊ`iÊVXKÊiÊ*ÌV>Ê >V>ÊiÊ`]Ê?ÊÀiviÀ`]ÊÀÕÊ ÕÀ«iÕÊÃLÀiÊVÊiÊ->Ö`i°Ê"Ê ÌjÊ`iÊVXKÊiÊ*ÌV>Ê >V>]ÊʵÕ>ÊiÃÌKÊÀi«ÀiÃiÌ>`ÃÊÌ`ÃÊÃÊ ÃÌ>`ÃiLÀÃÊ`>Ê1]ÊÌiÊ«ÀÊLiVÌÛÊVÀ`i>ÀÊ>ÃÊ«ÌV>ÃÊ`iÃiÛÛ`>ÃÊ«>À>ÊÀi`ÕâÀÊÃÊiviÌÃÊVÛÃÊ`Ê?VÊ>ÊÛiÊ>V>ÊiÊV>]ÊVÊL>ÃiÊ>ÃÊL>ëÀ?ÌV>ÃÊ`iÌwV>`>ÃÊ>ÊÃÌÀ>Ìj}>Ê`>Ê1°Ê"ÊÀÕÊ ÕÀ«iÕÊÃLÀiÊVÊiÊ->Ö`i]Ê>X>`ÊiÊÇÊ`iÊÕ Ê`iÊÓääÇ]ÊÀiÖiÊ«iÀ>`ÀiÃÊiVVÃÊiÊ" ½ÃÊÃÊ ÃÌ>`ÃiLÀÃÊ`>Ê1]Ê>ÃÊÃÌÌÕXªiÃÊiÕÀ«i>Ã]Ê>Ê"-ÊiÊ>Ê"À}>â>XKÊÌiÀ>V>Ê`Ê6 Ê«>ÀÌV«>Ê VÊLÃiÀÛ>`ÀiîÊiÊVÃÌÌÕÊÕ>Ê«>Ì>vÀ>ÊVÕÊ«>À>Ê>VXK°Ê"ÊÃiÕÊ«ÀV«>ÊLiVÌÛÊjÊ«ÀÛiÀÊÊ `iÃiÛÛiÌÊ`iÊ>VXªiÃÊVVÀiÌ>ÃÊ`iÊ«ÀÌiVXKÊ`>ÃÊVÀ>X>ÃÊiÊÛiÃÊiÊ«ÀiÛiÀÊ>ÊViÀV>â>XKÊÀÀiëÃ?ÛiÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ð II – Conferência sobre Álcool da Presidência Sueca Expert Meeting on Alcohol and Health 21 e 22 de Setembro 2009, Estocolmo Ê viÀkV>ʵÕiÊÃiÊÀi>âÕÊÃÊ«>ÃÃ>`ÃÊ`>ÃÊÓ£ÊiÊÓÓÊ`iÊ-iÌiLÀ]ÊiÊÃÌV]ÊvÊÀ}>â>`>Ê«i>Ê *ÀiÃ`kV>Ê-ÕiV>Ê`Ê Ãi Ê`>Ê1KÊÕÀ«i>°Ê*ÀÌÕ}>ÊiÃÌiÛiÊÀi«ÀiÃiÌ>`Ê>Ê viÀkV>Ê«iÊÀ°Ê>ÕiÊ >À`ÃÊqÊÛ}>Ê`Ê Ãi ÊÀiVÌÛÊ`Ê/]Ê*ÊiÊ«i>ÊÀ>°Ê ÀÃÌ>Ê,LiÀ]ÊÃÃiÃÃÀ>Ê`Ê/]Ê*Ê«>À>ÊÃÊ ÃÃÕÌÃÊ`ÊV°ÊÊ viÀkV>ÊÌiÛiÊVÊ«ÀV«>ÊÌi>ÊÊÀivÀXÊ`>ÃÊ«ÌV>ÃÊiÊ«À}À>>ÃÊ>ÊÛiÊiÕÀ«iÕÊ iÊ>V>]Ê`iÊvÀ>Ê>ÊÛiÃÌÀÊ>ÃÊ>ÊÃ>Ö`iÊ`ÃÊV`>`KÃÊiÕÀ«iÕðÊÊiÃÌÀÕÌÕÀ>`>Ê`iÊ>VÀ`ÊVÊÕÊ«À}À>>ʵÕiÊVÌi«ÕÊÛ?ÀÃÊVÌiÖ`Ã]Êi>`>iÌiÊÃÊ`>ÊÃÌÀ>Ìj}>Ê`>Ê1]Ê`>`ÊÕÊiëiV>ÊivµÕiÊ?ÃÊ }À?Û`>ÃÊiÊVÀ>X>ÃÊ«ÀÊ>ÃViÀ]ÊÛiÃÊiÊÊiviÌÊ`>Ê«ÕLV`>`iÊiÊ`Ê>ÀiÌ}Ê>ÃÃV>`Ê>Ê?V]ÊiÃÌÀ>Ìj}>ÃÊ `iÊ>LÀ`>}iÊÊiÊ>LÀ>ÊiÊ>`>Ê`>ÃÊ>ÊÛiÊÊ`>ÊÌiÀViÀ>Ê`>`i°Ê/>LjÊvÀ>Ê>LÀ`>`ÃÊÌi>ÃÊÀi>V>`ÃÊVÊ>ëiVÌÃÊiVVÃÊiÊ?V]Ê>ÃÃÊVÊ>ÃÊ«ÌV>ÃÊ`iÊ«ÀiXÃÊ`>ÃÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊ>ÊÛiÊ ÕÀ«iÕ°ÊÊÀi>â>XKÊ`>Ê viÀkV>Ê«iÀÌÕÊÊÌiÀV@LÊ`iÊiÝ«iÀkV>ÃÊiÊL>ÃÊ«À?ÌV>ÃÊiÌÀiÊÃÊ«>ÃiÃÊiÊ >ÃÊÀi}ªiÃÊÀi«ÀiÃiÌ>`>Ã]ÊLiÊVÊiÌÀiÊÃÊ`iVÃÀiÃÊ«ÌVÃ]ÊÃÊ«iÀÌÃ]ÊÃÊÀi«ÀiÃiÌ>ÌiÃÊ`>ÊÃVi`>`iÊ VÛÊiÊ`ÊÃiVÌÀÊ«ÀÛ>`]Êi>`>iÌiÊ«iÀ>`ÀiÃÊiVVÃ]Ê`Ê>ÊiVÌÀÊ`ʵÕiÊiÊÀi>XKÊ>ÊiÃÌ>Ê >ÌjÀ>ÊÌiÊÃ`Ê`iÃiÛÛ`Ê>ÊÛiÊ`>ÊÃÌÀ>Ìj}>ÊÕÀ«i>° III – Intervenção Nacional em matéria de álcool /i`ÊÃi«ÀiÊVÊÀiviÀkV>]ʵÕiÀÊ>ÊÃÌÀ>Ìj}>ÊÕÀ«i>]ʵÕiÀÊÊ*>Ê >V>Ê`iÊ->Ö`i]Ê>ÃÊ>VXªiÃÊ`iÃiÛÛ`>Ê«>À>Ê`>ÀÊVÕ«ÀiÌÊV>L>Ê>ÊiÃÌ>ÃÊÛ>ÃÊV«iÌkV>ÃÊiÊDÃÊÃVÌ>XªiÃÊVV>`>ÃÊÊÌiÀÀiÊÃLÀiÊ iÃÌ>Ê>ÌjÀ>]ÊL>Ãi>ÃiÊiʵÕ>ÌÀÊ«>ÀiÃÊvÕ`>iÌ>Ã\ Diagnóstico/ponto de situaçãoÊqÊ«ÀiÃiÌ>XKÊ`iÊÕÊ`>}ÃÌVÊ`>ÊÃÌÕ>XKÊÌKÊV«iÌʵÕ>ÌÊ«ÃÃÛi]Ê >VÌÕ>ÊiʵÕiÊÃÕ«ÀÌiÊ>ÃÊi``>ÃÊ>ÊÃiÀiÊ«À«ÃÌ>ÃÊÃÊ*>ÃÊ >V>ÊiÊ`iÊVXKÊ«>À>ÊÃÊ«ÀÝÃÊ>ð Plano Nacional para a redução dos Problemas ligados ao ÁlcoolÊqÊ Ê`iVÕÀÃÊ`ÊVÀÀiÌiÊ>]ÊÊ/]Ê *Ê>«ÀiÃiÌÕÊ?ÊÌÕÌi>ÊÕ>Ê«À«ÃÌ>Ê`iÊ*>Ê >V>Ê«>À>ÊÊV]ʵÕiÊÛ?Ê>ÊiVÌÀÊ`>ÃÊ«ÀÀ`>`iÃÊ`iw`>ÃÊ>ÊÃÌÀ>Ìj}>Ê`>Ê1Ê«>À>Ê>Êâ>XKÊ`ÃÊiviÌÃÊVÛÊ`Ê?V]ÊLiÊVÊ`>ÃÊÀiVi`>XªiÃÊ `>Ê viÀkV>ÊÕÀ«i>ÊÃLÀiÊ>Ê*ÌV>Ê`ÊV]Ê>L>ÃÊÀiviÀ`>ÃÊ>ÌiÀÀiÌi°ÊÃÌiÊ*>Ê >V>Ê«>À>ÊÊ V]ÊÌiÀ?ÊVÊÀâÌiÊÓä£Ó° Rede de Referenciação para os Problemas ligados ao ÁlcoolÊqÊ Ê`iVÕÀÃÊ`ÊVÀÀiÌiÊ>]ÊÊ/]Ê*Ê >«ÀiÃiÌÕÊÌ>LjÊ?ÊÌÕÌi>ÊÕ>Ê«À«ÃÌ>Ê`iÊ>ÀµÕÌiVÌÕÀ>Ê`iÊÕ>ÊÀi`iʵÕiÊ«iÀÌ>Ê}>À>ÌÀÊ>Ê`iÌiVXK]Ê>LÀ`>}i]ÊÌÀ>Ì>iÌ]ÊÀi>LÌ>XKÊiÊ>ÊÀiÃiÀXKÊ>`iµÕ>`ÃÊ«>À>ÊÃÊ`Û`ÕÃÊVÊVÃÕÊ`iÊÀÃVÊiÊVÛÊ `iÊ?VÊiÊ«>À>ÊÃÊ`iÌiÃÊ>VVÃ]Ê>ÃÃÊVÊ«>À>ÊÃÊ*° Fórum Álcool qÊÊÃii >X>Ê`ʵÕiÊiÃÌ?Ê>Ê>VÌiViÀÊ>Ê ÃÃKÊÌiÃiÊÛ`Ê>Ê«iiÌ>ÀÊÕÊvÀÕÊ `iÊ`ÃVÕÃÃKÊ`iÊÃiÊ«ÀiÌi`iʵÕiÊÃi>Ê`iL>Ì`Ã]Ê«iÃÊÛ?ÀÃÊÌiÀiÃÃ>`ÃÊÃÌ>`]Ê>ÌÀ>ÛjÃÊ`iÊÌ`ÃÊÃÊ ÃÌjÀÃÊVÊÌiÀÛiXKÊiÃÌ>ÃÊ>ÌjÀ>ÃÆÊ" ½Ã]Ê«iÀ>`ÀiÃÊiVVÃÊ>ÊÌÌÕÊ`iÊiÝi«®Ê>ëiVÌÃÊ Ài>V>`ÃÊ VÊ Ê `iÃiÛÛiÌÊ `iÊ L>ÃÊ «À?ÌV>ÃÊ `iÊ `Ê >Ê iÛÌ>ÀÊ ÃÊ *ÀLi>ÃÊ }>`ÃÊ >Ê V]Ê >ÃÃÊVÊ`iÌwV>ÀÊiÊâ>ÀÊÌ`>ÃÊ>ÃÊÃÌÕ>XªiÃʵÕiÊ«`iÀKÊV`V>ÀÊ`>ÃÊ}>`ÃÊ>Ê?VÊÕÌÊ `>Ê««Õ>XK° Cristina Ribeiro A Estratégia identifica 5 prioridades de intervenção: 1. Proteger jovens, crianças e crianças por nascer; 2. Reduzir o número de feridos e mortos devidos a acidentes de viação provocados pelo álcool; 3. Prevenir os efeitos nocivos do álcool nos adultos e reduzir as repercussões negativas no local de trabalho; 4. Informar, educar e sensibilizar para as consequências dos padrões de consumo de bebidas alcoólicas nocivos e perigosos, bem como para os padrões de consumo aceitáveis; 5. Desenvolver, apoiar e manter uma base de dados comum. Antes que te queimes A4?>AC064<!" =^XcTbT][PcPSPbT\2^X\QaP «Antes que te queimes» é um projecto de intervenção para promoção da diversão sem risco e redução nos consumos de álcool e, que utiliza a metodologia de educação por pares, uma metodologia pedagógica na qual se treinam jovens estudantes, para que eles eduquem, instruam e informem os seus pares, também eles estudantes. >Ê>ÊÌiÊ>ÃÊVi`]Ê>ÃÊÊL>vÊ`iÊ?VÊ?ÊKÊ`iÝ>ÊÛiÀÊVÊV>Àiâ>oÊÊ>ÊiÃVÕÀ`KÊ«>ÀiViÊ>ÃÊ ÌiÃ>oÊ ÌÀiÊ }>À}> >`>ÃÊ `iÃV«iÃ>`>ÃÊ iÊ «> >X>`>ÃÊ µÕiÊ ÕÌÀ>«>ÃÃ>Ê Ê ÃÕÀÀi>Ã]Ê VÀÕâ>ÃiÊ ÊÀ}Õ Ê`iÊ«ÃiÕ`ÊiÃÌÕ`>ÌiÊVÊÊ`iÊ«ÃiÕ`Ê>`ÕÌÊVÊ>ʵÕiÃÌK\ʵÕ>`ÊÛÀKÊ>ÊÃiÀÊÌÕ`ÊÃÌÊ iviVÌÛ>iÌi¶Ê LÀ>]ÊV`>`iÊiÌiÀ>Ê`iÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊjÊVÖ«ViÊ`>ÃÊÛÌ>`iÃÊjÌV>ÃoʵÕiÊv>âiÊ iLÀ>ÀÊÃÊÌi«ÃÊ?ÕÀiÃÊ`>Ê`ÕÃÌÀ>â>XKÊiÊ`>ÊVÃiµÕiÌiÊ«À`ÕXKÊiÊÃjÀioÊÕÌkÌVÃÊ«iÀÃ>}iÃÊÃ>`ÃÊ`ÃÊwiÃÊ`iÊ >ÀiÊ >«]Ê>ÃÊ`jV>`>ÃÊ`iÊÓäÊiÊÎä]ÊÃʵÕiÊiÊ«ÕÀ>Ê`iV«ÃXKo *>À>ÊÊLiÊ`iÊÌ`ÃÊKÊÛ>ÃÊÀi`ÕâÀÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊÕÛiÀÃÌ?ÀÃÊ>ÊÕ>ÊiÀ>ÊÃj`µÕioÊ*ÀiÃÕ`Ê>ÊiÝÃÌkV>Ê`iÊ>}ÕjʵÕiÊÃ>ÛiÊ>Ê À>Ê`ÊVÛiÌo®Ê-iÊLiʵÕiÊÊvÕ`ÊVÃ`iÀiʵÕiÊÃÊ µÕiÊiÃÌ?Ê`iÊvÀ>]Ê>ÃÊLiÊ`iÊ«iÀÌ]ÊÃiÊ>«iÀViLioÊiÝÊ>Ê«iÀ}ÕÌ>\ʵÕ>`ÊjʵÕiÊiÃÌ>ÊL>Ê}iÌiÊÃiÊ Û>Ê`>ÀÊVÌ>ʵÕiÊÊÀi}Ê`ÊÌi«ÊKÊ«?À>¶ÊÊÀiÛÃÌ>ʺi«i`kV>ûÊ>V«> ÕÊÕ>Ê`iÃÃ>ÃÊÌiÃÊ V«À`>Ã]ÊÕÌÊ`Ê«ÀiVÌÊ`iÊÌiÀÛiXKÊÌiÃʵÕiÊÌiÊ+ÕiiÃÊ>ÃÊÌiÃÊ`iÊ>Ì>`>Ê`>Ê LÀ>Ê 1ÛiÀÃÌ?À>ÊiÊ«ÀiÃiVÕÊÌiÃÊ`iʼÃÃK½ÊVÕ«À`>tÊÀÕ«ÃÊ`iÊÛiÃÊVÛiÀÃ>Û>ÊVÊÕÌÀÃÊÛiÃÊ ÃLÀiÊÃÊVÃÕÃÊiÊiÝViÃÃÊiÊÃÕ>ÃÊVÃiµÕkV>ð ÌiÃʵÕiÊÌiʵÕiiÃÊjÊÕÊ«ÀiVÌÊ`iÊÌiÀÛiXKÊ«>À>Ê«ÀXKÊ`>Ê`ÛiÀÃKÊÃiÊÀÃVÊiÊÀi`ÕXKÊ ÃÊVÃÕÃÊ`iÊ?VÊi]ʵÕiÊÕÌâ>Ê>ÊiÌ`}>Ê`iÊi`ÕV>XKÊ«ÀÊ«>ÀiÃ]ÊÕ>ÊiÌ`}>Ê«i`>}}V>Ê>ʵÕ>ÊÃiÊÌÀi>ÊÛiÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃ]Ê«>À>ʵÕiÊiiÃÊi`ÕµÕi]ÊÃÌÀÕ>ÊiÊvÀiÊÃÊÃiÕÃÊ«>ÀiÃ]Ê Ì>LjÊiiÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃ°Ê iÃÌ>ÊÌiÀÛiXKÊ>Ê`iVÀÀiÀÊ`ÕÀ>ÌiÊ>ʺ>Ì>`>»ÊiÊ LÀ>ÊiÃÌKÊiÛÛ`ÃÊ ViÀV>Ê`iÊÇäÊ>ÕÃ]ʵÕiÊ«ÀiÛ>iÌiÊ«>ÀÌV«>À>Ê>ÃÊvÀ>XªiÃʵÕiÊvÀ>Ê`>`>ðÊÕÀ>ÌiÊ>ÃÊÌiÃÊ`>Ê º>Ì>`>»]ÊÓäÊ>ÊÓÓÊ>ÕÃÊÃKÊiÃV>>`Ã]Ê«>À>ÊÌÀ>L> >ÀiÊiÊÌÀkÃÊÌiÃÊ`>ÊÃi>>]Ê«>À>ÊKÊÃiÊÌÀ>ÀÊ V>Ã>ÌÛ°Ê*ÀʵÕiÃ̪iÃÊ`iÊÃi}ÕÀ>X>]ÊÃÊÛÕÌ?ÀÃÊiÃÌKÊÃi«ÀiÊ>ÃÊ«>ÀiÃ]ÊÕ>Êi``>ÊÌ>`>ÊÊ ÃiÌ`Ê`>ÊÌiÀÛiXKÊVÕÌ?À>ÊiÃÌ>ÀÊÃi«ÀiÊÃÕ«iÀÛÃ>`>ÊiÊKÊiÃÊ>V«> >`>°ÊÊ"ʼÌÀ>L> ½Ê VÃÃÌiÊÊ>VÃi >iÌ]Ê>Ê«>ÀÌÀÊ`iÊÕʵÕiÃÌ?À]ʵÕiÊjÊviÌÊ>ÃÊ>ÕÃ]ÊÊ}ÀÕ«>Û]ʵÕiÊjÊ>`>Ê >Ã]Ê>`>ÊiÃʵÕiÊÕ>ÊÀiyiÝKÊÃLÀiÊÃÊÃiÕÃÊV«ÀÌ>iÌÃÊ`iÊVÃÕÊiÊÕÌÀÃÊ>ÃÃV>`ÃÊ>Ê VÃÕ]Êi>`>iÌiÊÊ`>ÊÃiÝÕ>`>`iÊÕÊÊ`>ÊV`ÕXKÊ`iÊÛiVÕðÊ>ÃÊÊÌÀ>L> ÊKÊwV>Ê«ÀÊ >\ʺ>«ÀÛiÌ>ÃÊ«>À>ÊiÃ>ÀÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ>Ê>Û>>ÀÊÊ}À>ÕÊ`>ÊÃÕ>Ê>Vj>]ÊLiÊVÊÕÌÀ>ÊÛiÀÌiÌiÊ µÕiÊÌiÃÊiʵÕiÊ`iÀÛ>ÊiÝ>VÌ>iÌiÊ`>Ê?Ài>Ê`>ÊÃ>Ö`i]Ê«ÀiÃÌ>ÃÊÃÊ«ÀiÀÃÊÃVÀÀÃ]ÊÃÌÊj]Ê>jÊ`Ê >VÃi >iÌÊ«ÀiÃÌ>ÃÊÃÊ«ÀiÀÃÊÃVÀÀÃÊ>ÃÊÛiÃʵÕiÊiÃÌi>ÊÌÝV>`û]Ê`iÃVÀiÛiÊÀ>Ê ÀÌ]ÊÀiëÃ?ÛiÊ«iÊ«ÀiVÌÊ`iÊÌiÀÛiXK°ÊÊÀiVi«ÌÛ`>`iÊ>ÊiÃÌiÊ«ÀiVÌÊÌiÊÌ`ʺÕ>ÊÀi>VXKÊ «ÃÌÛ>]ÊiiÃÊ«ÀVÕÀ>û]Ê>`>Ì>°Ê*>ÃÃ>ÃiÊ`iÊÕ>Ê>VÌÛ`>`iÊ>VÌÛ>Ê>ÊÕ>Ê>VÌÛ`>`iÊ«>ÃÃÛ>]Ê«ÃÊ ÊVÊ`>ÊÌiÊÃÊÛiÃÊ`ÊÌiÃʵÕiÊÌiÊ+ÕiiÃÊÛKÊÌiÀÊVÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃ]ÊÃi`ʵÕiÊÊw>Ê `>ÊÌiÊ>VÌiViÊÊÛiÀÃ]ÊVÕÃÛiÊv>âiÃiÊw>ÃÊ«>À>ÊÃiÀiÊ>Ìi``ÃÊ«iÃÊÛiÃÊÛÕÌ?ÀðÊÃÌ>Ê «ÀVÕÀ>ʼ>ÃÊÌ>À`>½Ê`iÛiÃiÊiÃÃiV>iÌiÊ>ÊViÌÀ]Ê`>`>Ê>ÊVÕÀÃ`>`iÊiÊÃ>LiÀʵÕ>ÊÊ}À>ÕÊ `iÊ>Vj>]Ê>ÃÊVÊiÃÌ>ÊÌiÀÛiXKÊKÊÃiÊÌ>Ê>Ê>Û>>ÀÊÊ}À>ÕÊ`iÊ>Vj>]ÊÃÊÛiÃÊ>V>L>Ê «ÀÊÃiÊ>VÃi >ÀÊÕÊ«ÕVÊ>Ã]Ê>`iÀ`Êv>ÛÀ>ÛiiÌiÊDÊ>VXK°Êʺ«ÃÊÌÀkÃÊiÃiÃÊ`iÊÌiÀÛiXKÊ ÌiÃÊviÌÊ>}Õ>ÃÊ>Û>>XªiÃ]ʵÕiÊVÃÃÌiÊÕʵÕiÃÌ?ÀʵÕiÊjÊiÛ>`Ê«ÀÊi>ÊqÊiÃÌ>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊÃÊÛiÃÊVÃiÌiÊv>VÕÌ>ÀÃÊÊVÌ>VÌÊqÊÃʵÕ>ÃÊÌkÊÃ`ÊÕÌÊÀiÛi>`ÀiðÊÃÃÃÌÃÊ >ÊÕ>Ê>ÌÌÕ`iÊÕÌÊ«ÃÌÛ>]Ê`iÊiiÛ>`>ÊÃ>ÌÃv>XK]Ê`iÊÀiV iViÌÊ«iÊÌÀ>L> ʵÕiÊjÊviÌÊiÊ«i>Ê vÀ>XKʵÕiÊLÌkʵÕiÊ«>À>ÊiiÃÊjÊÛ>°ÊÊÌiÀÃÊ`iÊÕ`>X>Ê`iÊV«ÀÌ>iÌÃ]ÊÛiÀwV>ÃÊ iÃÃiV>iÌi]ÊiLÀ>Ê>}ÕÃÊ`}>ʵÕiÊ«>ÃÃ>À>Ê>ÊÀi`ÕâÀÊÊVÃÕ]ʵÕiÊ>«Ài`iÀ>Ê>ÊKÊwV>ÀÊ LkL>`Ã]ÊiwÊiÝÃÌiÊ>}ÕÃʵÕiÊ`âiÊÃÃ]Ê>ÃÊKÊÃKÊÖiÀÃÊÕÌÊiÝ«ÀiÃÃÛÃ]ÊÃÊ>ÃÊiÝ«ÀiÃÃÛÃÊÃKÊ>µÕiiÃʵÕiÊ`âiÊÌiÀÊÌ>`ÊVÃVkV>]Ê«ÀµÕiÊVÊÌ >ÊÛ>ÀiÃÊiiÛ>`ÃÃÃÊ`iÊ >Vj>]Ê`iÝ>À>Ê`iÊÌÀ>âiÀÊÊV>ÀÀÊ«>À>Ê>ÊviÃÌ>°ÊÊV>ÀʵÕiÊÃÌÊjÊÕ>ÊL>Ê`iÊiÛi]Ê«ÀµÕiÊ>`ÌiÊ µÕiÊÌkÊÕÊÛ>ÀÊiiÛ>`ÃÃÊ`iÊ?VÊiʵÕiÊKÊiÀ>Ê`iÊ>`À>ÀÊÕ>ÊV>Ê>VV>]Ê>ÃÊ«ÀÊÕÌÀÊ >`]ÊÌ>ÊVÃVkV>ʵÕiÊiÛ>À>Ê>ÃÊ`iÊÓäÊ À>ÃÊ>Ê`iÃÌ>ÀÊ>ʵÕ>Ì`>`iÊ`iÊ?VÊ}iÀ`>]ÊvÀ>Ê ÊÛ>ÀÊ>Ê«>}>ÀÊ«i>Ê>«ÀiiÃKÊ`>ÊV>ÀÌ>ÊiÊVÃiµÕiÌiÊV>Ê>«V>`>oÊiÊv>VÌÊjÊ«i>ʵÕiÊ`iÝiÊ `iÊÌÀ>âiÀÊÊV>ÀÀÊÃÊ«i>ʵÕiÃÌKÊ`iÊKÊwV>ÀiÊÃiÊV>ÀÌ>]ÊiÊK]Ê«i>ʵÕiÃÌKÊ`iʼÃÊ«À«À½]ÊiÃÊ >ÃÃÊ?ÊÃiÊÌ>Ê>}Õ>ÊÌ>`>Ê`iÊVÃVkV>»]Ê>`Ìi° !#4=CA4E8BC0 Fernando Mendes 0|cXRP]P _aTeT]{y^ Dependências - Quando falamos de prevenção, estamos a falar de quê? Fernando Mendes (F.M.) - À>ʵÕiÊ>Ê«ÀiÛiXKÊjÊÕ»ÊiÃÌ>`Ê`iÊiëÀÌ»ÊÕ>ʺÊ>ÌÌÕ`i»ÊiÊÕʺV«ÀÌ>iÌʺµÕiÊÃiÊ«`i]Ê>«Ài`iÀ]Ê`iÃiÛÛiÀÊiÊvÀÌwV>À°Ê Õ>Ê>ÌÕÀ>ÊiʵÕiÊÃÊ`iÃÊi`ÕV>ÌÛÃÊ ÃKÊ«ÕVÊV>ÀÃÊiÊÃÊÛ>ÀiÃÊiÝÃÌiÌiÃÊ«ÕVÊÛÃÛiÃÊVÊ>Ê>}À>Û>ÌiÊ`iÊVÊjÊ`vVÊÌÀ>ÃÌÃ]Ê>Ê «ÀiÛiXKÊ`?ÊÕ>Ê>Õ`>Ê«ÀÌ>ÌiÊÊÀivÀXÊ`>ÃÊL>ÃÊ«À?ÌV>ÃÊi`ÕV>ÌÛ>ð >ÃÊ>Ê«>>ÛÀ>ʺ«ÀiÛiXK»ÊVÌÕ>Ê>ÊÃiÀÊ>«Õ>`>ÊiÊÕÌ>ÃʺLV>ûÊ>ÃʺiV i»Ê«ÕVÃÊLÀ>Xð Dep - O que quer dizer com a Prevenção como princípio ético? F.M. - /iÃʵÕiÊv>>ÀÊiÊÓÊ>ÌÌÕ`iÃÊjÌV>ÃÊ`ÃÌÌ>ÃÊ>ÃÊV«iiÌ>ÀiðÊ1>]ʵÕiÊ`iÛiÊiÃÌ>À]Ê«ÀiÃiÌiÊ>Ê>ÌÌÕ`iÊ«ÀwÃÃ>ÊiÊÃjÀ>ÊiÊ iÃÌ>]ÊVʵÕiÊiV>À>ÃÊÊÌÀ>L> Ê`iÊ«ÀiÛiXK°Ê ÊÃÊ «ÀiVÕ«>ÃÊ iÊ ÃiiVV>ÀÊ ÃÊ i ÀiÃÊ «À}À>>ÃÊ iÊ ÕÊ >VÌÛ`>`iÃÊ iÝÃÌiÌiÃÊ Ìi`Ê iÊ VÌ>Ê ÃÊ }ÀÕ«ÃÊ>ÛÃʵÕiʵÕiÀiÃÊ>Ì}À° ÊÕÌÀ>ÊÌiʵÕiÊÛiÀÊVÊÕ>ÊLÀ}>ÌÀi`>`iÊjÌV>Ê`iÊ«iiÌ>ÀÊ>Ê«ÀiÛiXKÊVÊÕÊÃÌÀÕiÌÊ `iÊV«iiÌÊiÊÀivÀXÊi`ÕV>ÌÛÊiÊ>µÕÃXKÊ`iÊ`viÀiÌiÃÊV«iÌkV>ðÊ}À>ÀÊVÃViÌiiÌiÊ ÕÊ«À]Ê`iÊvÀ>ÊVÃViÌiÊiÃÌiÊv>VÌÊjÊÕÊVÀi° Dep - Qual é o papel das famílias e dos educadores na prevenção? F.M. - ->LiÃÊDÊÕÌ]ʵÕiÊÌkÊÊ«>«iÊ>ÃÊ«ÀÌ>Ìi]Ê>ÃÊÃÃÊKÊÌiÊ>Õ`>`ÊÕÊv>VÌ>`ÊÊ ÌÀ>L> Ê`iÊ«iiÌ>ÀÊÀiëÃÌ>ÃÊ«ÀiÛiÌÛ>ÃÊiÊ«ÀÊÛ?À>ÃÊÀ`iÃÊ`iÊÀ>âK°ÊÊViX>ÀÊ«iÃÊ*>ÃÊiÊ i`ÕV>`ÀiÃʵÕiÊ>`>ÊKÊÃiÊ>«iÀViLiÀ>Ê`iʵÕKÊ«ÀÌ>ÌiÃÊÃKÊiÊ`Ê«>«iʵÕiÊ`iÛ>ÊÌiÀÊVÊ >}iÌiÃÊ«ÀiÛiÌÛðʺÊÊÃiÊÃÊ*>ÃÊÕÊÃÊ`ÕV>`ÀiÃÊKÊÃiÊ«ÀiVÕ«>ÀiʵÕiÊÃiÊÛ>Ê«ÀiVÕ«>À¶» "ÃÊÛiÀ`>`iÀÃÊ«À}À>>ÃÊ`iÊ«ÀiÛiXKÊv>>À]ÊKÊÃKÊiVVÃÊiÊ«V>ÊvÀ>XKÊ«iÀ>iÌiÊ `iÊÌjVVÃÊiÊÕ>Ê}ÃÌV>Ê`iÊ>«ÊV«iÝ>°Ê>ÊÃÊ>}ÕÃÊ?Ê«ÀÛ>À>Ê>ÊÃÕ>ÊiwV?V>ÊiÊÃKÊiÃÌiÃʵÕiÊ ÌiÃʵÕiÊ>«ÃÌ>À° Dep - Existem instrumentos para intervir na prevenção, ou ainda vivemos na base do empirismo? F.M. - Ê«ÃÃÛiÊÕÌâ>ÀÊ«À}À>>ÃÊ«ÀiÛiÌÛÃÊiÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ?Ài>ÃÊ>>ÊÊÃV>ÊqÊ Õ`>`i®ÊµÕiÊ?Ê `iÃÌÀ>À>Ê>ÊÃÕ>ÊiwV?V>°ÊÊ«ÃÃÛiÊ`iÃiÛÛiÀÊ«À}À>>ÃÊÕÊ>VÌÛ`>`iÃʵÕiÊ«ÀÛiÊ>ÊÃÕ>ÊiwV?V>Ê >ÌÀ>ÛjÃÊ`iÊÕ>Ê>Û>>XK°ÊviâiÌiÊÛ>ÃÊÛi`ʵÕiÊVÌÕ>Ê>ÊiÝÃÌÀÊÛÕÌ>ÀÃÊ«ÕVÊvÀ>`°Ê >Ê>À>Ê`>ÃÊÛiâiÃÊʵÕiÀiÀÊv>âiÀÊ«ÀÊi«ÀÃÊÕÊÛÕÌ>ÀîÊKÊÃ}wV>Êv>âiÀÊLiÊiÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ>V>L>Ê«ÀÊÃiÀÊ>ÃÊ«ÀiÕ`V>ÃʵÕiÊ«ÃÌÛðÊÊV>`>ÊÛiâÊ>ÃÊ«ÀÌ>ÌiʵÕiÊÃÊV`>`KÃÊÌi >Ê iÊ`iÃiÛÛ>ÊÌ>LjÊ>ÊV>«>V`>`iÊ`iÊÃiÊ«ÀÕV>ÀÊÃLÀiÊÃÊ«À}À>>ÃÊiÊ>VÌÛ`>`iÃÊ«ÀiÛiÌÛ>ÃÊiÊ «ÃÃ>ÊÃiÀÊVÀÌVÃÊÃLÀiÊÃÊiÃð Dep - Pode-se falar de avaliação em prevenção? F.M. - Ê«ÀiÛiXKÊjÊÕ>Ê kV>ÊiÊVÊÌ>ÊjÊ«ÃÃÛiÊ>Û>>>°Ê"ÊÛiÀ`>`iÀÊÌÀ>L> ÊiÃÌ>Ê?Ài>ÊÛkÃiÊiÊ º`ÃÌ}Õi»Ê>µÕiiÃʵÕiÊ>«ÀiÃiÌ>Ê«ÀiVÌÃÊÉ«À}À>>ÃÊÕÊÀiÃÕÌ>`ÃÊL>Ãi>`ÃÊiÊL>ÃÊ«À?ÌV>ÃÊÕÊ Õ>Ê>Û>>XKÊVÃÃÌiÌiÊiÊÃÊÕÌÀðʺâÊÊiʵÕiÊ«À}À>>ÃÊÕÌâ>Ã]Ê`ÀÊÌiiʵÕiÊ«ÀwÃÃ>Êjû° Dep - Tomemos como exemplo o álcool. Prevenir é contrariar culturas e valores? F.M. - *iÊVÌÀ?ÀÊ«ÀiÛiÀÊ`iÛiÀ>ÊÃiÀÊÕ>ÊÌ>Àiv>Ê«>À>Êv>âiÀÊÀiëiÌ>ÀÊiÃÃiÃÊiÃÃÊÛ>ÀiÃÊVÕÌÕÀ>Ã°Ê -LÀiÊÊ?V]ÊÌiÃÊ>`>ÊÕÌʵÕiÊ>«Ài`iÀÊiÊ«iÀViLiÀ°Ê*>ÀiViÊÃiÀÊiÛ`iÌiÊ`i>ÃÊ>}Õ>ÃÊL>>`>`iÃʵÕiÊÃiÊÛKÊÌÀ>ÃÌ`ÊÕÊÛ>ÃÊÕÛ`ÊÃLÀiÊ`iÌiÀ>`ÃÊV«ÀÌ>iÌðÊ>Ì>ÃÊ>ÃÊ iÃÌÕ`ÃÊiÊ>ÃÊV iViÌÃÊ`>ÃÊÀi>`>`iÃÊ`ÃÊVÃÕÃÊiÊ`ÃÊ`viÀiÌiÃÊ}ÀÕ«ÃÊ`iÊVÃÕ`ÀiÃÊ iÊ `ÃÊ VÌiÝÌÃÊ `iÊ VÀÀi]Ê iëiV>iÌiÊ ÃÊ ÀiVÀi>ÌÛÃ°Ê ÃÌiÊ V iViÌ]Ê «`iÊ >Õ`>ÀÃ]Ê >Ê «ÀVÕÀ>ÀÊ>ÃÊÀiëÃÌ>ÃÊ>ÃÊiwV>âiÃÊ«>À>Ê`>ÀÊVÊ>ÃÊÃÌÕ>Xªið Dep - Na prevenção devem existir equipas multidisciplinares? F.M. - Ê ÌÕ`Ê >Ê Û`>Ê KÊ «ÀiVÃ>ÃÊ >«i>ÃÊ `iÊ «>ÀiViÀÊ ÃjÀÃÊ ÌiÃÊ µÕiÊ ÃiÀÊ ÃjÀÃÊ iÊ ÃÌÊ `>Ê «ÀiÛiXKÊ«V>ÊÕÊV iViÌÊ«ÀvÕ`Ê`>ÃÊ«iÃÃ>Ã]ÊVÌiÝÌÃ]Ê`>ÃÊVÕ`>`iÃÊ`ÃÊÛ>ÀiÃ]Ê ?LÌÃ]Ê V«ÀÌ>iÌÃÊ iÊ iÃÌÃÊ `iÊ Û`>Ê iÊ `>ÃÊ ÀiëÃÌ>Ã°Ê "À>Ê iÃÌ>ÃÊ iÌÕÀ>ÃÊ KÊ ÃiÊ v>âiÊ >«i>ÃÊ Õ>ÊÖV>Ê«iÀëiVÌÛ>ÊiʵÕ>ÌÊ>ÃÊ>LÀ>}iÌiÃÊi À°Ê*iÀÌiÃÊ`i«ÃÊi>LÀ>ÀÊÀiëÃÌ>ÃÊ>ÃÊ >ÕÃÌ>`>ÃÊDÊÀi>`>`iÊiÝÃÌiÌi° Ê>µÕÊ>ÊiÕÊÛiÀʵÕiÊÌiÃÊiÌKÊÊÛiÀ`>`iÀÊÌÀ>L> Ê`iÊiµÕ«>° Dep - Como um homem da prevenção sente-se responsável pela situação que se vive hoje em Portugal no que respeita ao comportamento dos jovens? F.M. - ÊV`>`KÊ>ÃÃÕÊ>ÃÊ >ÃÊVÀiëÃ>L`>`iÃÊ«i>ÊÃÌÕ>XKÊ>VÌÕ>°Ê Ê«ÀwÃÃ>Ê`>Ê ?Ài>Ê`>Ê«ÀiÛiXKÊÃÌÊÀ}Õ ÊÊÌÀ>L> ʵÕiÊ`iÃiÛÛÊiÊVÌÕÊ>Ê`iÃiÛÛiÀ]Ê>Ê}Ê`iÃÌiÃÊ µÕ>ÃiÊÎäÊ>ðÊViÌiÊiÊ`iÊ>ÊV>À>Ê«ÀÊÛ?ÀÃÊ`iÃ>wðÊ/iÌiÊÃi«ÀiÊV>ÌÛ>ÀÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ«>À>ÊÊÃÃÊ >`ʺÊ`>Ê«ÀiÛiXK»°ÊvÀi]ÊvÀi]ÊVÀi]Ê>Õ`iÊ>Ê«iiÌ>ÀÊiÊ`iÃiÛÛiÀÊÛ>À>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃÊ«ÀiÛiÌÛ>ðÊ-ÌiÊVÌiÌi]Ê>ÃÊÃ>ÌÃviÌ]Ê«ÀµÕiÊ}ÃÌ>À>Ê`iÊv>âiÀÊ>ÃÊiÊÌiÀÊ>ÃÊ}iÌiÊiÛÛ`>° Fernando Mendes A prevenção é uma Ciência e como tal é possível avalia-la. O verdadeiro trabalho nesta área vê-se e “distingue” aqueles que apresentam projectos / programas ou resultados baseados em boas práticas ou numa avaliação consistente e os outros. “ Diz - me que programas utilizas, dirte-ei que profissional és”. Fernando Mendes Como tudo na vida não precisamos apenas de parecer sérios temos que ser sérios e isto da prevenção implica um conhecimento profundo das pessoas, contextos, das comunidades dos valores, hábitos, comportamentos e estilos de vida e das respostas. 4=CA4E8BC0!$ Dep - Responsável do Irefrea em Portugal. Fale-nos dos projectos que estão a ser desenvolvidos, objectivos e parcerias. E ainda dos projectos para o futuro? F.M. - iÃÌiÊiÌÊÊÀivÀi>Ê*ÀÌÕ}>]ÊiÃÌ?ÊiÛÛ`ÊiÊÛ?ÀÃÊ«ÀiVÌÃÊiÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`iÊÛiÃÌ}>XK°ÊÊÛiÊ >V>ÊiÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`iÊÕÊ«ÀÌVÊVÊ>Ê-iVÀiÌ>À>Ê,i}>Ê`>Ê->Ö`iÊiÊ`>ÊÀiVXKÊ ,i}>Ê`iÊ*ÀiÛiXKÊiÊ L>ÌiÊDÃÊi«i`kV>Ã]ÊÃÊXÀiÃ]ÊiÃÌ>ÃÊ>Ê«iiÌ>ÀÊÊ«À}À>>Ê /ÕÊiV`iÃÊ«À}À>>Ê>ÊÛiÊiÃV>À®ÊÃÊÇÊiÊÊ>ÃÊ`iÊiÃV>À`>`i°ÊÃÌ>Ê>VÌÛ`>`iÊiÛÛiÕÊ>ÊvÀ>XKÊ`iÊ«ÀviÃÃÀiÃÊ`ÃÊÀiëiVÌÛÃÊ>Ã°Ê >ÊV`>`iÊ`iÊ*Ì>Êi}>`>]ÊvÀ>ÃÊiÊÃÕ«iÀÊÛÃ>ÃÊ Õ>ÊiµÕ«iÊ`iÊÀÕ>Ê`>ÊÃÃV>XKÊ,,- ]ÊÕÊ«ÀiVÌÊ`iÃ}>`»Ê8«ÀiÃÃ>Ìiʺ`iÃi >`Ê«>À>ÊÃiÀÊ «iiÌ>`ÊiÊVÌiÝÌÃÊÀiVÀi>ÌÛÃÊiÊiÃV>ÀiðÊÊ >ÊV`>`iÊ`>ÊÀÌ>Ê>ÌÀ>ÛjÃÊ`Ê*>ÊÕV«>Ê`iÊ L>ÌiÊDÃÊ/ÝV`i«i`kV>ÃÊiÊVÊ>ÊVÀ`i>XKÊ`>Ê * ÊV>ÊiÊ`iÊÕÌÀÃÊ«>ÀViÀÃÊiÃÌ>ÃÊ>Ê `iÃiÛÛiÀÊiÊÃÕ«iÀÊÛÃ>ÀÊÊ«À}À>>Ê`iÊÀÌ>iViÌÊ`iÊ>>ÃÊÊ-ÌÀi}Ì i}Ê>iÃÊÊ*À}À>Ê `>Ê*ÀviÃÃÀ>Ê>ÀÊÕ«viÀ°Ê`>Ê>Ê `>`iÊ`>ÊÀÌ>Ê>Õ`>ÃÊ>ÊvÀ>ÀÊÕÊ}ÀÕ«Ê`iÊÛiÃʵÕiÊ«>ÀÌV«ÕÊÕ>ÊV>«> >Ê«ÀiÛiÌÛ>Ê`ÕÀ>ÌiÊ>ÃÊÊiÃÌ>ÃÊ`>Ê-i>>Ê`Ê>À°ÊÊ >LÀ>ÃÊ>ÊÀi`iÊ*,ʵÕiÊ iÛÛiÊÊÀ>ÃÊiÊ >LÊ6iÀ`iÊÕÊ«ÀiVÌÊ`iÊ`ÕV>XKÊ«ÀÊ*>Àið *>ÀÌV«>ÃÊ>VÌÛ>iÌiÊÊÛiÌÊ`>» >ÀÌ>ÊLiÀÌ>ÊDÊ*ÀiÛiXK»° ÊÛiÊÌiÀ>V>ÊiÃÌ>ÃÊiÛÛ`ÃÊ>ÊÀi`iÊ`ÊÀivÀi>ÊiÊ{Ê}À>`iÃÊ«ÀiVÌÃ\ Ê*ÀiVÌʺ/À>ÛiʺÊÓääÓ䣣®ÊµÕiÊiÃÌÕ`>ÊÊÊV«ÀÌ>iÌÃÊ`ÃÊÛiÃÊ>`ÕÌÃÊÊiÊ«iÀ`Ê`iÊvjÀ>ÃÊ iÊVÌiÝÌÃÊÀiVÀi>ÌÛÃ]ÊiÛÛiÊÇÊÀi}ªiÃÊiÕÀ«i>ð ʺ ÊÓ»ÊqÊÀ}>Ã]ÊiVÀ>V>ÊiÊ `>`iÃÊÊÓäänÊqÊÓ䣣®Ê*ÀiVÌʵÕiÊiÛÛiÊViÀV>Ê`iÊÎxÊÀ}>â>XªiÃÊiÊÓÓÊV`>`iÃÊiÕÀ«i>ðÊ*ÀiÌi`iÃiÊVÀ>ÀÊÕÊ`iÃiÛÛiÀÊÀi`iÃÊ`iÊV`>`iÃʵÕiÊ«iiÌiÊ «ÌV>ÃÊ`iÊ«ÀiÛiXKÊiÊÀi`ÕXKÊ`iÊÀÃVðÊ-ÃÊÀiëÃ?ÛiÃÊ«iÊ7ÀÊ«>V>}iʰʵÕiÊ>Û>>ÊiÃÌiÊÊ «ÀiVÌÊw>V>`Ê«i>Ê ÃÃKÊÕÀ«i>° ʺ ÕLÊi>Ì »ÊÓääÊqÊÓä£Ó®Ê«ÀiÌi`iÊ>«ÀvÕ`>ÀÊÊV iViÌÊiÊ>ÃÊ«À>ÌV>ÃÊ«ÀiÛiÌÛ>ÃÊiÊÕÊ`iÊ Ài`ÕXKÊ`iÊÀÃVÃÊiÊVÌiÝÌÃÊÀiVÀi>ÌÛð]Ê>ÃÃÊVÊ>ÃÊiÃÊiÊÀi}Õ>iÌÃÊiÃÝÃÌiÌiÃÊiÊ«À«ÀÊ Û>ÃÊ>LÀ`>}iÃÊiÊÀiëÃÌ>ÃÊVÕÌ?À>ðÊ/iÃÊ>ÊÀiëÃ>L`>`iÊ`iÊÕÊ7ÀÊ«>V>}iʵÕiÊ`iÛiÀ?Ê `iÃi >ÀÊÕ>ÊvÀ>XKÊ«>À>Ê`Ã]ÊiÊÌÀ>L> >`ÀiÃÊ`iÊ`ÃVÌiV>ÃÊiÊÕÌÀÃÊië>XÃÊÀiVÀi>ÌÛÃÊ`>ʵÕ>Ê Ã>À?ÊÕÊ>Õ>Ê`iÊvÀ>XK° ʺ>iÃÊÊÀÕ}Ê*ÀiÛiÌÊ>`ÊvÀ>Ì»ÊÓä£äÊqÊÓä£Î®ÊµÕiÊÛ>ÊiÃÌÕ`>ÀÊÃÊv>VÌÀiÃÊ`iÊÀÃVÊ>ÃÃV>`ÊDÃÊv>>ÃÊ>ÃÃÊVÊ>ÃÊÀiëÃÌ>ÃÊ«ÀiÛiÌÛ>ÃÊiÝÃÌiÌià °*ÀiVÌ»/>iÊ >ÀiʺÓä£äÊqÊÓä£Î®Ê«>À>ÊʵÕ>ÊvÃÊVÛ`>`ÃÊ«>À>ÊÌi}À>ÀÊÕÊiÃÌÕ`ÊÃLÀiÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊÃÊ>`iÃViÌiÃÊiÊÛiÃÊ>`ÕÌÃʵÕiÊiÛÛiÊ>ÊiÃV>]Êv>>ÃÊiÊ«ÀÌÀiÃÊ `iÊviÃÌ>ð !%4E4=C> I Encontro do CRI de Setúbal 84]R^]ca^S^2A8STBTcQP[) 3^SXPV] bcXR^P^caPcP\T] c^\T[W^aR^\_aTT]STa_PaP \T[W^aRdXSPa O primeiro encontro do CRI de Setúbal e da E.T. local realizou-se no passado dia 22 e contou com a participação de técnicos afectos à área do tratamento em diversos CRI do País, para além do CD do IDT, representado por João Goulão e Manuel Cardoso e da autarquia de Setúbal, cuja presidente Maria das Dores Meira inaugurou a sessão. Temas como a importância do diagnóstico abriram a discussão em torno de abordagens como as comorbilidades nas toxicodependências, a avaliação psicológica e a análise das necessidades em tempo de mudança. Foram ainda versadas algumas perspectivas em torno da compreensão, uma retrospectiva sobre o programa de metadona na E.T. de Setúbal ao longo da última década, o diagnóstico e tratamento de doenças infecto-contagiosas e algumas reflexões sobre o diagnóstico em serviço social. Dependências apresenta o resumo das comunicações apresentadas e entrevistas com Maria das Dores Meira, presidente da Câmara Municipal de Setúbal, Manuel Cardoso, do CD do IDT e Amanda Góis, directora do CRI de Setúbal. <P]dT[2PaS^b^ Apesar de o Plano Nacional Para a Redução dos Problemas Ligados ao Álcool ser conhecido, continua toda a gente à espera do que fazer e como fazer devido à inusitada demora na sua aprovação… MC –ÊâÊÕÌÊLi°Ê*>Ê«>À>Ê>ÊÀi`ÕXKÊ`ÃÊ«ÀLi>ÃÊ}>`ÃÊ>Ê?V°ÊÊLʵÕiÊÌ`>Ê>Ê}iÌiÊ «iÀViL>ʵÕiÊiÊÊ/]ÊiÊÊ*>ÊÌkÊÕ>Ê«ÃXKÊ`iÊ«ÀLXKÊ`ÃÊVÃÕÃÊ`iÊ?V°Ê"ÊLiVÌÛÊ vÕ`>iÌ>ÊjÊÊVL>ÌiÊ>ÃÊ«ÀLi>ÃÊ}>`ÃÊ>Ê?V]Ê>µÕʵÕiÊ>ÊÃÌÀ>Ìj}>ÊÕÀ«i>ÊiÊ>Ê«À«ÃÌ>Ê`iÊÃÌÀ>Ìj}>Ê`>Ê"À}>â>XKÊÕ`>Ê`iÊ->Ö`iÊÃiÊ`iÃ}>ÊVÊVÃÕÊVÛÊÕÊÃÊiviÌÃÊ VÛÃÊ`ÊVÃÕÊ`iÊ?V°Ê*ÀÌ>Ì]Ê>µÕʵÕiÊ«ÀiÌi`iÃÊjÊÌÀ>L> >ÀÊiÃÃ>Ê«iÀëiVÌÛ>ÊiÊKÊ VÌÀ>ÊÊ?VÊÕ]ÊÕÌÊiÃ]ÊVÌÀ>Ê>ÃÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊLiLi°ÊÊÃÕ>ʵÕiÃÌKÊjÊ>LÃÕÌ>iÌiÊ«iÀÌiÌiÊ>Êi``>ÊiʵÕiÊiÛ>Ê>µÕÊ>}ÕÊÌi«Ê`iÊViÀÌiâ>°ÊÊiÛ`iÌiʵÕiÊ>Ê>ÀÊ«>ÀÌiÊ`>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊ ÃiÊÛ>Ê`iÃiÛÛi`°Ê ÃÊKÊ«ÀiVÃ>Ã]ÊiÊ>LÃÕÌ]Ê`iÊÌiÀÊÕÊ*>]Ê>«ÀÛ>`ÊiÊ Ãi Ê`iÊ ÃÌÀÃ]Ê«>À>ÊÌiÀÛÀ°ÊÀ>ʵÕiÊÌ>LjÊʺ*>Ê`iÊVXKÊ`>ÃÊVÌ>ÃÊÓääÓä£Ó»ÊÃvÀiÕÊ`ÊiÃÊ >Ê`iÊ>ÌÀ>ÃÊ`iÊ>}i`>iÌ]Ê>Ê>ÌiÀÀÊi}Ã>ÌÕÀ>]ÊÀi>ÌÛ>iÌiÊDÊÃÕ>Ê>«ÀÛ>XK°ÊëiÀ>ÃʵÕiÊ Ãi>Ê>LÃÊ>«ÀÛ>`ÃÊÌKÊÀ?«`ʵÕ>ÌÊ«ÃÃÛi°ÊÊÌiÀÃÊ}ijÀVÃ]Ê`À>ʵÕiÊiÊÀi>XKÊDÃÊVÌ>ÃÊ KÊÃiÊÃiÌiÊÌ>ÌÊiÃÃ>Êv>Ì>Ê`iÊ>«ÀÛ>XK]Ê«ÀµÕiÊiÝÃÌiÊÊ*>Ê >V>ÊÓääxÓä£Ó]Êv>Ì>Ê>«ÀÛ>ÀÊ>Ê «iÀ>V>â>XKÊ`iÃÃiÊ*>Ê«>À>ÊÊ«iÀ`ÊÓääÓä£Ó°ÊÊÀi>XKÊ>Ê?VÊ>Êv>Ì>ÊjÊ>ÃÊÃiÌ`>Ê «ÃÊKÊiÝÃÌiÊi ÕÊ*>Ê >V>°Ê iÃÌiÊV>ÃÊ`Ê?VÊÊ*>Ê >V>ÊiÃÌÀ>Ìj}V®ÊiÊÊ*>Ê `iÊVXKÊ«iÀ>V>®]Ê>LÃÊVÊ ÀâÌiÊÓä£Ó]Êv>âiÊ«>ÀÌiÊ`ÊiÃÊ`VÕiÌ]ÊʵÕiÊv>âÊVÊ µÕiÊÃi>Ê>ÃÊ«ÀiiÌiÊiÃÃ>Ê>«ÀÛ>XK°Ê ÃÊ`iwÃ]Ê«>À>ÊiÃÌiʺ*>Ê«>À>Ê>Ê,i`ÕXKÊ`ÃÊ*ÀLi>ÃÊ }>`ÃÊ>ÊV»]ʵÕ>ÌÀÊ«>ÀiÃ\ÊÕ>ÊVÀ`i>XKÊ>V>]ʵÕiÊ«ÀiÌi`iÃʵÕiÊÃi>Ê«>À>i>ÊDÊ`>ÃÊ VÌ>ÃÆÊLiVÌÛÃÊiÊiÌ>ÃÊÕÌÊV>À>ÃÊ«>À>ÊiÃÌiÃʵÕ>ÌÀÊ>Ã]ÊvÕ`>iÌ>iÌiÊÊÃiÌ`Ê`iÊÛiÀÌiÀÃÊ>}ÕÃÊ«>`ÀªiÃÊ`iÊVÃÕÊVÛÃÆÊ>ÊiÝÃÌkV>Ê`iÊÕ>ÊÀi`iÊ`iÊÀiviÀiV>XKÊ«>À>Ê>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ µÕiÊ«ÃÃ>ÊÌiÀÊ«ÀLi>ÃÊ}>`ÃÊ>Ê?VÆÊi]Ê«ÀÊÖÌ]Ê>ÊiÝÃÌkV>Ê`iÊÕÊvÀÕÊ`iÊÃiÊ«ÃÃ>Ê ÃiÌ>ÀÊÌ`ÃÊÃÊ«>ÀViÀÃʵÕiÊÌÀ>L> >Ê>Ê?Ài>]Ê`iÃ`iÊ>ÊÃ>Ö`iÊDÃÊ" ]Ê«>ÃÃ>`Ê«iÃÊ«iÀ>`ÀiÃÊ ViÀV>ÃÊ iÊ `ÕÃÌÀ>Ã]Ê «iÊ >ÀiÌ}]Ê iÌV°Ê >Ê >Ê «iÀëiVÌÛ>]Ê >Ê ?Ài>Ê µÕiÊ >ÃÊ iÃÌ?Ê >Ê «iÀ`iÀÊ jÊ iÝ>VÌ>iÌiÊ>ÊÀi`iÊ`iÊÀiviÀiV>XK°Ê-ÊVÊÕÊÃÕ«ÀÌiÊ`iÊÀiÃÕXKÊ`Ê Ãi Ê`iÊÃÌÀÃÊjʵÕiÊ >ÊÀi`iÊ«`iÀ?ÊÃiÀÊVV>`>ÊiÊ>ÀV >Ê`iÊÕ>ÊvÀ>Ê>ÃÊiviVÌÛ>]ÊÃÌÊ>«iÃ>ÀÊ`iÊÊ`VÕiÌ]ʵÕiÊ vÊ`ÃVÕÌ`ÊVÊ>ÃÊ,-]ÊVÊ>ÊÃ>Ö`iÊiÌ>]ÊVÊÃÊVÕ`>`ÃÊ`iÊÃ>Ö`iÊ«À?ÀÃ]ÊÌiÀÊÃ`Ê>«ÀÛ>`Ê Õ>ÊÀiÕKÊ`>Ê-i À>ÊÃÌÀ>ÊVÊÌ`ÃÊÃÊ`À}iÌiÃÊ`ÊÃÌjÀÊ`>Ê->Ö`i°Ê Este desafio agora na área das substâncias lícitas, particularmente no álcool, será o desafio da sua vida? MC – -iÀ?ÊÕÊ`iÃ>wÊ«>À>ÊÃÊ«ÀÝÃÊÌÀkÃÊ>ÃÊÃiÊiÃÌiÊ ÊÃiÊ>ÌÛiÀÊDÊvÀiÌiÊ`Ê/ÊiÊÃiÀ?]ÊÃi}ÕÀ>iÌi]ÊÕÊ`iÃ>wÊ«>À>ÊÌ`ÊÊÃÌÌÕÌ°ÊÕÊÌi ÊiÃÌ>`ÊÃi«ÀiÊ}>`Ê>ÊiÃÌ>Ê?Ài>]ÊiÃÊDÊ`>ÃÊVÌ>Ã]Ê iµÕ>ÌÊ}iÃÌÀÊi]Ê«ÀÌ>Ì]ÊÃi`Ê>ÃÊVÌ>ÃÊÕÊÊ?V]ÊÃÊ`iÃ>wÃÊÃK]ÊiViÃÃ>À>iÌiÊ`viÀiÌiÃÊ >ÃÊÌÀ>Ì>ÃiÊÃi«ÀiÊ`iÊÕ>ʵÕiÃÌKÊ`iÊ}iÃÌK°Ê KÊ iÊV >>À>ÊÊ`iÃ>wÊ`>Ê >ÊÛ`>]Ê>ÃÊÊ«ÀÝÊ`iÃ>w°ÊÊÊÃÃÊ«ÀÝÊ`iÃ>wÊ>«Ì>Ê«>À>Ê>ÊVÃ`>XKÊ`>ÊÀ}>â>XKÊ`ÊÃiÀÛXÊ«>À>ʵÕiÊ Ãi>ÊV>«>âÊ`iÊ`>ÀÊÀiëÃÌ>ÊÌ>LjÊ>ÃÊ«ÀLi>ÃÊ}>`ÃÊ>Ê?V° Sendo o álcool, mais que uma substância lícita, uma substância aceite e enraizada na nossa cultura, não se correrá o risco de uma intervenção nesta área criar fracturas em diversos sectores da sociedade? Manuel Cardoso I Encontro do CRI de Setúbal É bom que toda a gente perceba que nem o IDT, nem o Plano têm uma posição de proibição dos consumos de álcool. O objectivo fundamental é o combate aos problemas ligados ao álcool, aquilo que na Estratégia Europeia e na proposta de Estratégia da Organização Mundial de Saúde se designa como consumo nocivo ou os efeitos nocivos do consumo de álcool. 4E4=C>!& MC –Ê ÀiʵÕiÊÌiÃÊÕ>Ê}À>`iÊÛ>Ì>}i\ÊÊ«>ʵÕiÊ>«ÀiÃiÌ?ÃÊvÊ`ÃVÕÌ`ÊiÊÌÀ>L> >`ÊVÊ Ì`ÃÊÃÊ«>ÀViÀðÊÊiÃÊv>Ì>`Ê>ÊÌ>ÊVÀ`i>XKÊVÊ>Ê`ÃÌÀ>XKÊ*ÖLV>]ʵÕiÊ`i«ÃÊÃiÀ?Ê `ëiÃ?ÛiÊ«>À>ʵÕiÊÌ`ÃÊÃÊ«>ÀViÀÃÊiÌÀiÊiviVÌÛ>iÌiÊ>ÊiÝiVÕXKÊ`Ê*>]Ê«iÃʵÕiÊ ?Ê ÛiÃÊiÊ«>Ì>>ÀiÃÊ`iÊiÌi`iÌÊ`>Ê«À«À>ÊÃVi`>`iÊiÊÀi>XKÊDÊ«ÀLi?ÌV>Ê`Ê?V°ÊÀ>ʵÕiÊ iʵÕ>ÃiÊÌ`ÃÊÃÊV`>`KÃÊV«Àii`iʵÕiÊ?VÊiÊV`ÕXKÊKÊV`âiÆÊ>Ê}À>`iÊ>À>ÊqÊÃÊ «À«ÀÃÊ«>ÀViÀÃÊVÕ`ÃÊÊ>ViÌÕʵÕiÊKÊ`iÛiÊ >ÛiÀÊÛi`>ÊiÊVÃÕÃÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊ «>À>ÊiÀiÃÊ`iÊ£nÊ>Ã]ÊÕ>ÊÛiâʵÕiÊÊÃiÕÊ`iÃiÛÛiÌÊL}VÊ>`>ÊKÊiÃÌ?Ê«Ài«>À>`Ê«>À>Ê ÊVÃÕÆÊiʵÕiÊÊVÃÕÊ`iÊ?VÊ>Ê}À>Û`iâÊ>V>ÀÀiÌ>ÊÃi«ÀiÊ«ÀLi>ÃÊ«>À>ÊÊviÌ°Ê*iÃʵÕiÊ iÃÌ>ÃÊÃKÊÌÀkÃÊ >ÃÊiÊ?Ài>ÃÊ`iÊÌiÀÛiXKÊ>LÃÕÌ>iÌiÊ`ëiÃ?ÛiðÊÊ?Ài>Ê>LÀ>ÊjÊÕÌÀ>Ê`iÊ iÃÌ>ÃÊ>Ê`iÃiÛÛiÀÊÕÊÌÀ>L> ʵÕiÊVÃÃÌiÊ>ÊVÀ>XKÊ`iÊÀiÌ>XªiÃÊ«>À>Ê>Êi>LÀ>XKÊ`iÊÀi}Õ>iÌÃÊ>ÃÊi«ÀiÃ>Ã]Ê`iÊÌ>LjÊÌiÊ >Û`ÊVÃiÃÃÊiÌÀiÊÃÊ«>ÀViÀðÊ*ÀÌ>Ì]ÊKÊÃiÊÌÀ>Ì>Ê `iÊiViÌ>ÀÊÕ>ÊÌiÀÛiXKÊ`i>Ã>`ÊvÀ>VÌÕÀ>ÌiÊ>ÃÊÀÊÃiÃLâ>`ÊiÊv>âiÀÊVʵÕiÊ>ÊÃVi`>`iÊ >ÃÃÕ>ʵÕiÊ>}ÕÃÊÌ«ÃÊ`iÊV«ÀÌ>iÌÃÊiʵÕiÊ>}ÕÃÊ«>`ÀªiÃÊ`iÊVÃÕÊÃKÊÀi>iÌiÊVÛÃ°Ê /iÃʵÕiÊiÌi`iÀÊjʵÕiÊÕÊVÃÕÊVÛÊ«`iÊÃiÀÊÌ>ÌÊÕÊVÃÕʵÕiÊ«ÀÛµÕiÊÕ>ÊÌÝV>XKÊiÌ@i>]ÊÃi`ÊÕÊVÃÕÊiÝ>}iÀ>`ÊiÊviÌÊ`iÊÕ>ÊÃÊÛiâ]Ê`>ÊiÃ>ÊvÀ>ʵÕiÊ«>`ÀªiÃÊ ÃÕViÃÃÛÃÊ `iÊ VÃÕÃÊ iÝ>}iÀ>`ÃÊ ÃKÊ VÛÃ]Ê µÕiÀÊ «>À>Ê Ê «À«ÀÊ µÕiÀÊ «>À>Ê ÌiÀViÀÃ]Ê VÊ ÃÊ w ÃÊiÊv>>ÀiÃoÊ Ê`À>ÊÊÀ°ÊÕKʺÊÊ«ÀLi>ÊKÊiÃÌ?ÊÊVÃÕ]ÊÊ«ÀLi>ÊiÃÌ?ÊÊ v>VÌÊ`iÊÊ«À«ÀÊÕÊÌiÀViÀÃÊÃvÀ>Ê«ÀÊV>ÕÃ>Ê`iÃÃiÊVÃÕ»°ÊÊiÃÃiÊÃvÀiÌÊ«`iÊÃiÀÊi`>ÌÊ ÕÊ`iviÀ`ÊÊÌi«° Não seria mais adequada a adopção de um plano europeu em vez de uma estratégia europeia? MC – ÊÕ>ʵÕiÃÌKÊ«iÀÌiÌioÊÕÌÊvÀÌ>iÌi]ÊVÀiʵÕiÊK]Ê>`>ʵÕi]ÊiÊÌiÀÃÊ«À?ÌVÃ]Ê «Õ`iÃÃiÊÃiÀÊÃi}Õ`°ÊÊÛiÀ`>`iÊjʵÕiÊ>Ê1ÊKÊVÃi}ÕÀ?ÊÃÊ«ÀÝÃÊ>ÃÊi>LÀ>ÀʵÕ>µÕiÀÊiëjViÊ `iÊ`ÀiVÌÛ>ÊiÃÌ>Ê>ÌjÀ>°ÊÊÕÊ«ÀLi>ʵÕiÊ>ÌÀ>ÛiÃÃ>ÊÌ`ÃÊÃÊ«>ÃiÃÊiÕÀ«iÕÃÊiÊÌiÀÃÊVÕÌÕÀ>ÃÊ >ÃÊ`iÊ`ÃÊV«iÌ>iÌiÊ`viÀiÌiðÊÀ>Ê>Ã\Ê>ÌÀ>ÛiÃÃ>ÊÃÊ«>ÃiÃÊiÕÀ«iÕÃÊiÊÊÕ`ÊÌiÀÊ >ÃÊ VÊ «>`ÀªiÃÊ V«iÌ>iÌiÊ `viÀiÌiÃÊ iÊ VÊ >LÀ`>}iÃÊ V«iÌ>iÌiÊ `viÀiÌiÃ°Ê -}wV>Ê ÃÌÊ µÕiÊ iÊ >Ê ÃVi`>`i]Ê iÊ ÃÊ }ÛiÀÃ]Ê iÊ ÃÊ `iVÃÀiÃÊ iÃÌKÊ «Ài«>À>`Ã°Ê -iÊ V«>À>ÀÃÊ ÃÊ«>`ÀªiÃÊ`iÊVÃÕÊ`Ê-ÕÊ`>ÊÕÀ«>ÊVÊÃÊ`ÃÊÀ`VÃ]ÊVÃÌ>Ì>ÃʵÕiÊÃKÊV«iÌ>iÌiÊ `viÀiÌiðÊ"ÃÊÀ`VÃ]ÊVÊv>V`>`i]ÊVÃiÊ«>À>Ê>Ì}ÀÊ>ÊiLÀ>}ÕiâÊiÊ«ÕVÊÌi«ÊiÊÃÊÊ v>âiÊ>Êw`iÃi>>]ÊiµÕ>ÌÊÃÊ«>ÃiÃÊ`Ê-ÕÊÃiÊLiLiÊVÊÀi}Õ>À`>`iÊiÊDÃÊÀiviXªiÃ]Ê`i«ÃÊ ?Ê ÕÃʵÕi]Ê`iÊÛiâÊiʵÕ>`]ÊÃV>iÌi]Ê>V>L>Ê«ÀÊiÝ>}iÀ>ÀoÊ KÊv>>ÃÊÃiµÕiÀÊ>ÊV«iÌiÊ iVV>Ê>ÃÊÃÊÊ>ëiVÌÊVÕÌÕÀ>Ê?ÊjÊÕÌÊ`viÀiÌi°ÊÕÊÌi ÊiÃÌ>`Ê>ÃÊ`ÃVÕÃêiÃÊ>ÊÛiÊiÕÀ«iÕÊ `iÃÌ>ÃÊ>ÌjÀ>ÃÊi]ÊÀi>iÌi]ÊjÊÕÌÊ`vVÊiVÌÀ>ÀÊ«ÌÃÊ`iÊVyÕkV>ÊiÊ`iÊ>VÀ`ÊiÌÀiÊÃÊÛ?ÀÃÊ iÃÌ>`ðÊÊÊiÃÊ>VÌiViÊ>ÊÛiÊÕ`>°ÊÊ"-ÊiÃÌ?Ê>Ê`iÃiÛÛiÀÊÕ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>ÊiÊ>«i>ÃÊ«>À>Ê ÃÊiviÌÃÊVÛÃ°Ê KÊjÊÕÊ«>Ê>ÃÊÕ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>]ʵÕ>ÃiÊÕ>ÊÃÌ>ÊVÊiÛiÌÕ>ÃÊi``>ÃʵÕiÊ «`iÊÃiÀÊiviVÌÛ>ÃÊiÊÀiÃÕÌ>ÀÊ>Ê«iÀÃiVÕXKÊ`iÃÌiÃÊLiVÌÛÃÊ`iÊVL>ÌiÀÊÃÊiviÌÃÊ>jwVÃÊÕÊÃÊ «ÀLi>ÃÊÀi>V>`ÃÊVÊÊ?V° Uma vez mais o IDT, I.P. foi distinguido por uma importante ONG Internacional, em reconhecimento dos “serviços relevantes prestados à comunidade.”, Isso significa o posicionamento de Portugal como uma referência, isso é motivo de orgulho nacional? MC – Õ]Ê >ÕiÊ >À`Ã]Ê iµÕ>ÌÊ iLÀÊ `Ê Ê `Ê /]Ê ÃÌiÊ ÕÌÊ À}Õ Ã]Ê >ÃÊ ÃÌiÊ À}Õ ÃÊvÕ`>iÌ>iÌiÊ«ÀÊ«iÀÌiViÀÊ>ÊÕ>Ê}À>`iÊiµÕ«>]ÊiÊÊjÀÌÊjÊ`iÃÃ>ÊiµÕ«>°Ê"Ê Ê«`iÊ ÌiÀÊ>Õ`>`Ê>ÃÊÊÌÀ>L> Ê`ÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ`Ê/]ÊiÊVÀi>ʵÕiÊÕÌ>ÃÊÛiâiÃÊKÊjÊv?V]ÊjʵÕiÊÛiÊ ÕÃÌwV>ÀÊÊÀiV iViÌÊÌiÀ>V>ʵÕiÊÃÊjÊviÌ]Ê«ÀÊÃÃÊÌ`ÃÊÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ`iÛiÊÃiÌÀÃiÊ À}Õ ÃÃ]ÊÌ>ÊVÊÊ*>ðÊÀÕÌÊ`iÊÕ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>Ê>«ÀÛ>`>Ê«iÊ}ÛiÀÊiÊ£ÊiʵÕiÊVÃÌÌÕÕÊ ÕÊ`VÕiÌʵÕiÊ>ÀVÕÊ>Ê`viÀiX>ÊiÊ`iwÕ]ÊÕÊÃiʵÕÃiÀÊL>âÕ]ÊÃÌÀÕiÌÃÊ`iÊ«ÀiÛiXKÊiÊ`iÊ VL>ÌiÊ«>À>Ê>ÊÀi`ÕXKÊ`>ÊviÀÌ>ÊiÊ`ÊVÃÕ]Ê`>Ê`i«i`kV>ÊiÊ`>ÃÊVÃiµÕkV>ÃÊ`>Ê`À}>Ê«>À>Ê>Ê Ã>Ö`iÊ«ÖLV>]Ê`Ì>`ÊÊÃÃÊ«>ÃÊ`iÊÕÊLÊÃÌÀÕiÌÊÀiÌ>`ÀÊ`>Ê«ÌV>Ê`iÊÌiÀÛiXK°Ê>ÃÊ vÊÕ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>ʵÕiÊvÊÃi`ÊVÃÌÀÕ`>Ê>Ê}Ê`ÊÌi«]Ê`iÃ`iÊÊ-*//]ÊiʵÕiÊÌ >ÊiÊVÌ>Ê «ÀV«ÃÊiʵÕiÃ̪iÃÊ«À>}?ÌV>Ã]Ê>ʵÕiÊvÃÊ`>`ÊÀiëÃÌ>]ÊVÊÊ*À>}>ÌÃÊiÊÊ Õ>ÃÊ ÕÊ>ÊViÌÀ>`>`iÊÊV`>`K]Ê>ÃʵÕiÃ̪iÃÊ`>ÊÌiÀÀÌÀ>`>`i]Ê>Ê>ÀÌVÕ>XK]Ê>ÃÊÀiëÃÌ>ÃÊÌi}À>`>Ã]Ê>ÃÊ «>ÀViÀ>Ã]Ê>Ê«Ìâ>XKÊ`iÊÀiVÕÀÃÃ]Ê>ÊvÀ>XK]Ê>ʵÕ>`>`iÊ>ÊÌiÀÛiXKoÊi]Ê>«iÃ>ÀÊ`iÊ«iµÕi>ÃÊ µÕiÀi>ÃÊ«ÌV>Ã]Ê>ÊÛiÀ`>`iÊjʵÕiÊÌ`ÃÊÃÊ«ÌVÃÊiÃÌK]ÊÊ}iÀ>]ÊiÊÃÌ>ÊVÊ>µÕʵÕiÊjÊ iÊ >ÊÌiÀÛiXKÊ`Ê/°Ê*ÀÊÃÃÊiÃÌiÃÊÀiV iViÌÃÊÌiÀ>V>ÃÊÛKÊÃLÀiÌÕ`Ê«>À>ÊiÃÌiÃÊ«ÀwÃÃ>ÃʵÕiÊiÃÊÃÊiÌÃÊ>ÃÊ`vViÃÊ`iÀ>ÊÊÃiÕÊi ÀÊiÊÕV>ÊÛÀ>À>Ê>ÊV>À>Ê>ÊÕÌ>°Ê*ÀÊÃÃÊ Ì`ÃÊÃÊÃiÌÃÊÛiÀ`>`iÀ>iÌiÊÀ}Õ ÃÃ]Ê«ÀÊÛiÀÃÊÀiV iV`ÊÌiÀ>V>iÌiÊÊÃÃÊ ÌÀ>L> °Ê !'4E4=C> I Encontro do CRI de Setúbal 0a\P]SP6 Xb3XaTRc^aPS^2A8STBTcQP[ Partindo do diagnóstico da área de intervenção do CRI de Setúbal, pergunto-lhe quais são os objectivos deste Primeiro Encontro do CRI de Setúbal? AG – ÃÌiÊViXÕÊ«ÀÊÃiÀÊÕÊ`iÃiÊ`>ÊÀ>°ÊiÊ*>`Ài->Ì]ÊVÀ`i>`À>Ê`>Ê°/°Ê`iÊ-iÌÖL>]Ê`iÊ v>âiÀÊÕÊ«iµÕiÊiVÌÀÊVÊ>ÃÊÃÌÌÕXªiÃÊ«>ÀViÀ>ÃÊV>ðÊÊVÀiÃViÕÊ`iÊÌ>Ê>iÀ>ʵÕiÊÌiÃÊ>µÕÊ Ài«ÀiÃiÌ>ÌiÃÊ`iÊÛ?ÀÃÊVVi ÃÊiÊÃÌÌÕXªiÃʵÕiÊiÊÃiµÕiÀÊÌÀ>L> >Ê`ÀiVÌ>iÌiÊVÊÊ ,Ê`>Ê *iÃÕ>Ê`iÊ-iÌÖL>°Ê*>À>Ê]ÊvÊÕ>Ê>i}À>ÊÌiÀÊVÀiÃV`°ÊÃÌiÃÊiVÌÀÃÊÃiÀÛiÊvÕ`>iÌ>iÌiÊ «>À>Ê«iÀViLiÀÃÊʵÕiÊÃÊÃÃÃÊ«>ÀViÀÃÊ`Ê/ÊiÊÃÊÃÃÃÊ«>ÀViÀÃÊVÕÌ?ÀÃÊiÃÌKÊ>Êv>âiÀÊiÊ «>À>ÊÀiyiVÌÀÃÊi]ÊiÛiÌÕ>iÌi]Ê>ÕÃÌ>ÀÃÊiÊ>«iÀviX>ÀÃÊ>ÃÊÃÃ>ÃÊ«À?ÌV>ðÊÊvÕXKÊ`Ê`>}ÃÌVʵÕiÊwâiÃ]Ê«>ÀÌÃÊ«>À>Ê>Ê>VXK°Ê V?ÃÊ>ÊVVÕÀÃÊ`ÃÊ*,Ê>ÊÌ>]Ê`>}ÃÌV>`ÃÊ VÊ?Ài>Ê«ÀÀÌ?À>Êi]ÊiÊ«>ÀViÀ>ÊVÊ>Ê @>À>ÊÕV«>Ê`iÊ-iÌÖL>]ÊÌÛiÃÊÕ>ÊV>``>ÌÕÀ>Ê>Ê +, Ê«>À>ÊÌiÀÛÀÊÊ>ÀÀÊ`>Êi>Ê6ÃÌ>°ÊÊ>ÃÃÊv>âiÃ]ÊVvÀiÊÊ`>}ÃÌVÊiÃÌ>ÃÊ>Ê>Û>X>ÀÊ VÊÀiëÃÌ>ÃÊ`ÊÃÌÌÕÌ]ÊÕ>ÃÊVÊÌjVVÃÊ`Ê/ÊiÊÕÌÀ>ÃÊiÊÀi}iÊ`iÊÕÌÃÕÀV}° Já é possível fazer uma avaliação relativamente ao progresso dos consumos na Península de Setúbal? AG – "ÃÊVÃÕÃÊÛKÊÕ`>`Ê>ÃÊÃÕ>ÃÊV>À>VÌiÀÃÌV>Ã]Ê>ÌjÊ«ÀµÕiÊ>Ê«ÀiÛiXKÊÀiÃÕÌ>ÊiÊ>}Õ>Êv>Ý>Ê iÌ?À>ÊKÊViX>Ê>ÊVÃÕÀÊÌKÊVi`ÊVÊiÀ>Ê >LÌÕ>Ê ?ÊÕÃÊ>ðÊiʵÕ>µÕiÀÊvÀ>]Ê«`iÃÊ `âiÀʵÕiÊ>ÃÊÌÀkÃÊiµÕ«>ÃÊ`iÊÌÀ>Ì>iÌÊ`>Ê*iÃÕ>ÊKÊÌkÊÕ>ÊÀi`ÕXKÊ`>Ê«ÀVÕÀ>°Ê/k]ÊÃÃÊÃ]Ê ÕÌÀ>Ê««Õ>XK]ÊVÊÕÌÀ>ÃÊV>À>VÌiÀÃÌV>ÃÊ>Ê«ÀVÕÀ?>° Que respostas têm para os consumos de substâncias menos tradicionais como, por exemplo, as pastilhas e outras hoje mais em voga? AG –ÊÃÃ>ÊKÊjÊ«À«À>iÌiÊÕ>Ê««Õ>XKʵÕiÊ«ÀVÕÀiÊÃÊÃiÀÛXðÊÊ`>ÊÃÊÃiÀÛXÃÊÌiÀiÊÃ>`Ê «>À>Ê>ÊÀÕ>]Ê`Ê`iÊiVÌÀÊDÊiÃ>°Ê ÊiÝi«]ÊÌiÃÊÕ>ÊÃjÀiÊ`iÊÌiÀÛiXªiÃÊiÊiÊ>V>`jVÊVÊÌjVVÃÊ`Ê/]ÊÕÃ>`Ê>ÃÊÃÃ>ÃÊÕ`>`iÃÊÛiÃÊÕ>Ê«iÀëiVÌÛ>Ê`iÊÀi`ÕXKÊ`iÊÀÃVð Essas equipas das unidades móveis dispõem de enfermeiros? AG –Ê-]ÊÌ>Lj°Ê-KÊ«>ÀÌiÊÌi}À>Ìi]ʵÕiÀÊ`>ÃÊ°/°]ʵÕiÀʵÕ>`ÊÃiÊÛ>Ê«>À>Ê>ÊÀÕ>°Ê KÊÃiÀ>Ê«ÃÃÛiÊ ÃiÊiið Quais são as principais solicitações dos consumidores que recorrem às vossas equipas de rua? AG –ÊÕÌÃÊ`iiÃÊ«i`iÊÕÊÃÌÊ«>À>ÊViÀ]ÊÕÊV>Ê«>À>Ê`ÀÀoÊÕÌ>ÃÊÛiâiÃÊ«i`iÊÃÌ]Ê>`>Ê >ÌiÃÊ`iÊ«i`ÀiÊÌÀ>Ì>iÌ° E para isso, existem respostas? AG –Ê ÃÊ>ÀÌVÕ>ÃÊVÊÃÌÌÕXªiÃÊV>ÃʵÕiÊÛKÊÀië`i`Ê>ÊiÃÌ>ÃÊÃVÌ>Xªið A Comunidade Terapêutica pode ser uma solução? AG – *`i]ÊLÛ>iÌi° Relativamente ao álcool, como estão? AG – >Ê*iÃÕ>]Ê>ÊÃÌÕ>XKÊ>«ÀiÃiÌ>Ê>ÃÃiÌÀ>ðÊÝÃÌiÊV>ÃÊiʵÕiÊÛ>ÃÊ`>`ÊÕ>ÊL>ÊÀiëÃÌ>Ê«ÀµÕiÊÃÊÕÌiÌiÃÊÃÊV i}>Ê>ÊVÌ>}Ì>ÃÊ«ÀµÕiÊÃÊViÌÀÃÊ`iÊÃ>Ö`i]ÊÃÊVÕ`>`ÃÊ`iÊÃ>Ö`iÊ «À?ÀÃÊiÊÃÊ Ã«Ì>ÃÊiÃÌKÊ>Ê`>ÀÊÀiëÃÌ>°Ê >Ê°/°Ê`iÊ>`>]Ê«ÀÊiÝi«]ÊÌiÃÊÕÊ«ÀLi>Ê>ÃÊ }À>Ûi]Ê`>`Ê>ÊVÃÕÌ>Ê`iÊ>V}>Ê`ÊëÌ>Ê>ÀV>Ê`>ÊÀÌ>ÊÌiÀÊiViÀÀ>`]Êv>VÌʵÕiÊVÌÀLÕÊ«>À>Ê µÕiÊÃÊÕÌiÌiÃÊÃÊV i}ÕiÊDÃÊ`iâi>ÃÊ`iÊV>`>ÊÛiâ°ÊÊKÊjʵÕiÊÃÊÌjVVÃÊKÊiÃÌi>Ê«Ài«>À>`Ã°Ê KÊÌiÃÊjÊV>«>V`>`iÊ`iÊÀiëÃÌ>Ê«>À>ÊÌ>Ì>ÃÊ«iÃÃ>ð O desemprego existente na Península explica alguma coisa nesse diagnóstico? AG –ÊÝ«V>ÊÃi«Ài°ÊÊ`À>ʵÕiÊKÊjÊ`iÊ>}À>]ÊiʵÕiÊ>ÌÀ>ÛiÃÃ>ÃÊÕ>ÊÃÌÕ>XKÊ`iÊVÀÃiÊÕ`>Ê >ÃÊ>Ê*iÃÕ>Ê`iÊ-iÌÖL>ÊÃi«ÀiÊ>«ÀiÃiÌÕÊÕÌ>ÃÊ`wVÕ`>`iÃÊ>ÊÛiÊ`Êi«Ài}ÊiÊVÊÕÌ>Ê «LÀiâ>°ÊÊKÊÌi Ê>ÊiÀÊ`ÖÛ`>Ê`iʵÕiÊÃÃÊiÝ«V>ÊÕÊ>ÀÊÖiÀÊ`iÊÌÝV`i«i`iÌiðÊÊ v>Ì>Ê`iÊV`XªiÃÊÃV>Ã]Ê>ÊL>Ý>ÊiÃV>À`>`i]ÊÛVÕÃÊ«ÀiV?ÀÃÊÕÊiÝÃÌiÌiÃ]Êv>Ì>Ê`iÊ >LÌ>XKoÊ Ã>LiÃʵÕiÊÌÕ`ÊÃÃÊVÌÀLÕ° Este é o Primeiro Encontro do CRI mas que já se realizava enquanto CAT… AG –Ê Ý>VÌ>iÌi°Ê /?ÃÊ «ÃÃiÊ iÊ Õ Ê `iÊ ÓääÇÊ iÊ iÃÌiÊ jÊ Ê «ÀiÀÊ iVÌÀÊ `i«ÃÊ `>Ê Û>Ê iÃÌÀÕÌÕÀ>ÊÀ}@V>Ê`ÊÃÌÌÕÌ° É um corte com o passado e a época dos CAT? AG – KtÊÊÕÊVÀiÃViÌ]ÊÕ>ÊiÛÕXK°Ê KÊjÊ`iÊvÀ>Ê>}Õ>ÊÕÊVÀÌi°ÊÊiÕÊÃÕÊiÝi«Ê`ÃÃÊ «ÀµÕiÊÌÀ>L> Ê ?Ê>ÃÊ`iÊÓäÊ>Ã]ÊViViÊ«ÀÊÃiÀÛÀÊÊ-*//]Ê`i«ÃÊÊ/ÊiÊÃÕÊÌ>LjÊiÀ>Ê`Ê ÃiÀÛX°Ê ÕV>Êv>À>ÊÕÊVÀÌi° Armanda Góis Estes encontros servem fundamentalmente para percebermos o que os nossos parceiros do IDT e os nossos parceiros comunitários estão a fazer e para reflectirmos e, eventualmente, ajustarmos e aperfeiçoarmos as nossas práticas. I Encontro do CRI de Setúbal 4E4=C>!( <PaXPSPb3^aTb<TXaP?aTbXST]cTSP2w\PaP<d]XRX_P[STBTcQP[ Qual poderá ser o papel de uma autarquia nesta problemática das dependências? MDM -Ê"Ê«>«iÊÌiÊÃ`ÊÕÌÊ>VÌÛ°Ê1>ÊV`>`iÊÕÊÕÊVVi ÊKÊÃiÊv>âÊVÊV`>`KÃÊ`iÊ«ÀiÀ>Ê iÊV`>`KÃÊ`iÊÃi}Õ`>°Ê*>À>ÊÃÊÌ`ÃÊÃÊV`>`KÃÊÃKÊ«ÀÌ>ÌiÃ]ÊÃi>ʵÕ>ÃÊvÀiÊÃÊ«ÀLi>Ã°Ê À>ÊLʵÕiÊ}ÕjÊÌÛiÃÃiÊ«ÀLi>ÃÊ>ÃÊKÊiÝÃÌiÊV`>`iÃÊ«iÀviÌ>ÃÊi]Ê«ÀÌ>Ì]ÊiÃÌiÃʵÕiÊÌkÊ >}Õ>ÃÊ«>ÀÌVÕ>À`>`iÃÊÃKÊ>µÕiiÃʵÕiÊÃÊiÀiViÊ>ÀÊ>ÌiXKÊ«ÀµÕi]ÊÃiÊiiÃ]ÊÌ>LjÊKÊ ÌiÀiÃÊÊVVi ʵÕiÊ}ÃÌ>À>ÃÊ`iÊÌiÀ]ÊÕÊVVi Êi ÀÊiÊ`iÊÌ`>Ê>Ê}iÌiÊÌi >ʵÕ>`>`iÊ `iÊÛ`>ÊiÊÃÌ>Ê«À>âiÀÊiÊÛÛiÀ°Ê iÃÃiÊÃiÌ`]ÊÌi ÊÌ>LjÊ>ÊÀiëÃ>L`>`iÊ`>ÊÛÃKÊ`iÊVÕÃKÊ -V>]ÊiÝ>VÌ>iÌiÊ«ÀµÕiÊiÃÌ>ÃʵÕiÃ̪iÃÊ`ÃÊiÝVÕ`Ã]Ê`ÃÊ>À}>â>`ÃÊiÊ`ÃÊÃÌÀ>Vâ>`ÃÊ«i>Ê «À«À>Ê ÃVi`>`iÊ iÊ ÌV>Ê `iÊ vÀ>Ê ÕÌÊ «>ÀÌVÕ>À°Ê *ÀÌ>Ì]Ê ÌÕ`Ê v>ÀiÃÊ «>À>Ê µÕiÊ iÃÌ>ÃÊ ?Ài>ÃÊ Ãi>ÊÌÀ>Ì>`>ÃÊiÃÊ>ÊÛiÊ`>Ê«ÀiÃ`kV>ÊiʵÕiÊÌi >ÊÕÊÌÀ>Ì>iÌÊÕÌÊVÕ`>`ÊiÊ«>ÀÌVÕ>À° Estão inseridas na rede social de intervenção da Câmara? MDM –Ê-]ÊÃÊÌiÃÊ Ãi ÊV>Ê`iÊVXKÊ-V>]ʵÕiÊVÌ>ÊVÊ>ÃÊ`iÊxäÊÃÌÌÕXªiðÊÊ @>À>ÊÌiÊ>Ê«ÀiÃ`kV>]Ê`iÊ>VÀ`ÊVÊ>Êi]ʵÕiÊjÊviÌ>Ê«ÀÊÊiÊv>âÊ>ÊVÀ`i>XK°Ê"ÊÕV«ÊiÃÌ?Ê Ãi«ÀiÊÕÌÊ«ÀÝÊ`iÃÃ>ÃÊiµÕ«>ÃʵÕiÊV«ªiÊ>ÊÀi`iÊiÊÌiÌ>ÊÌiÀÛÀÊÊi ÀʵÕiÊ«`iÊiÊÃ>LiÊÊ ÃiÌ`Ê`iÊâ>ÀÊÃÊ«>VÌÃÊi}>ÌÛÃÊ«>À>Ê>ÊVÕ`>`i° Maria das Dores Meira A questão do emprego é uma das mais nefastas quando se faz um diagnóstico da Península de Setúbal… MDM – Ê @>À>ÊÕV«>Êii}iÊ>ʵÕiÃÌKÊ`Êi«Ài}Ê«>À>ÊÊÌ«Ê`>ÃÊÃÕ>ÃÊ«ÀiVÕ«>XªiÃÊiÊVÀÕÊ iV>ÃÃ]Ê«ÀÊiÝi«Ê>Ê?Ài>Ê`ÊÕÀL>Ã]ʵÕiÊv>VÌ>ÊVÊÕ>Ê}À>`iÊÀ>«`iâʵÕiÊÃi>ÊviÌÃÊ >µÕÊ>ÃÊÛiÃÌiÌðÊ+Õ>`ÊÃÊÛiÃÌ`ÀiÃÊ«ÀVÕÀ>ÊÊÃÃÊÕV«ÊÊÃiÌ`Ê`iÊ>µÕÊVÀ>Ài]Ê «ÀÊ iÝi«]Ê }À>`iÃÊ ÃÕ«iÀvViÃÊ ÕÊ Û>ÃÊ i«ÀiÃ>ÃÊ ?Ê Õ>Ê }À>`iÊ >ÌiXKÊ «ÀÊ «>ÀÌiÊ `>Ê @>À>Ê «>À>Ê >Ê VÀ>XKÊ `iÊ ÛÃÊ «ÃÌÃÊ `iÊ ÌÀ>L> °Ê Ê Ê ië>XÊ `iÊ ÕÊ >Ê iÊ iÊ VÃi}ÕÃÊ VÀ>ÀÊ {£ÓÊ ÛÃÊ«ÃÌÃÊ`iÊÌÀ>L> Ê`ÀiVÌÃÊiÊÕÌÀÃÊÌ>ÌÃÊ`ÀiVÌÃ]ÊÌ>LjÊVÃi}ÕÃʵÕiÊ>Ê*ÀÌÕViÊvÃÃiÊ À>«`>iÌiÊ>>À}>`>]ÊVÀ>`ÊÎääÊÛÃÊ«ÃÌÃÊ`iÊÌÀ>L> ÊiÊiÃÌKÊ?ÊViV>`>ÃÊ>ÃʵÕ>ÌÀÊÛ>ÃÊ ÃÕ«iÀvViÃÊViÀV>Ã°Ê ÊÌÌ>]ÊiÃÌ>ÃÊ>Êv>>ÀÊ`iÊViÀV>Ê`iÊ{ÊÊÛÃÊ«ÃÌÃÊ`iÊÌÀ>L> °ÊÊ>ÃÃÊ Û>ÃÊi>`ÊÀÃVÃÊiÀiÌiÃÊDÊv>Ì>Ê`iÊi«Ài}°ÊÊVÀ>XKÊ`iÊi«Ài}]Ê>ÊÃi}ÕÀ>X>ÊiÊ>ÃʵÕiÃ̪iÃÊ ÃV>ÃÊiÃÌK]Ê`iÊv>VÌ]ÊÊÌ«Ê`>ÃÊÃÃ>ÃÊ«ÀiVÕ«>XªiÃÊiÊiÃÌKÊÌ`>ÃÊÌiÀ}>`>ð E que competências tem ou deveria ter a Câmara para contribuir para a evolução nessas áreas e na própria área das dependências? MDM –ÊÊ @>À>ÊÕV«>ÊKÊÌiÊV«iÌkV>ÃÊ`ÀiVÌ>ÃÊiÃÃ>ÃÊ?Ài>Ã]ÊVÊKÊ>ÃÊÌiÊÊÌÀ>Ì>iÌÊ`>µÕi>ʵÕiÊ iÊÃÊÌÀÕÝiÊ>ÊiÃÌiÊiVÌÀ°Ê/iÊV«iÌkV>ÃÊ`ÀiVÌ>Ã]ÊÕÊÃi>]ÊÃiÊvÀÊÕ>ÊvÀX>Ê `iÊLµÕiÊiÊÀi>XKÊ>ÊÛiÃÌiÌ]ÊKÊiÃÌ>À?Ê>ÊVÀ>ÀÊi«Ài}°ÊÊÃiÊÌiÊÃÊiV>ÃÃÊ«À«ÀÃÊ µÕiÀÊ>Ê?Ài>Ê`>ÊÃÕ>ÊÀiëÃ>L`>`iÊ>ÕÌ?ÀµÕV>Ê>Ê>ÃÊ>ÌÊÛi]ÊÕÊÃi>]Ê>Ê?Ài>Ê`>Ê«ÀiÃ`kV>]ÊÊ >Ìi`iÀÊiÃÃ>ÃÊ«iÃÃ>Ã]ÊÃ>LiÀÊʵÕiʵÕiÀiÊiÊÃiÊÃÃÊÃiÊiµÕ>`À>ÊÃÊLiVÌÛÃÊ`ÊÃÃÊÕV«]ÊÕÊ Ãi>]Ê`ÖÃÌÀ>ÃÊ«>Ã]Ê>}>ÃÊ`Ê>LiÌi]Ê?Ài>ÃÊViÀV>ÃʵÕiÊÃiÊÃiÀiÊÊiëÀÌÊ`ÊÕV«]Ê iÌKÊÛ>ÃÊÛiÀÊ`iÊiÃÌKÊÃÊië>XÃÊiÊVÊÃiÊi}>â>ÊÊ>ÃÊÀ>«`>iÌiÊ«ÃÃÛi°ÊÀ>ÊiÃÃiÃÊ ÃÊiV>ÃÃʵÕiÊVÀ?ÃÊ`iÊvÀ>ÊÕÌÊVjiÀiÊ«>À>ʵÕiʵÕ>`ÊÊÛiÃÌ`ÀÊV i}>Ê>ÊÃÃÊÕV«ÊiÊ«iÀ}ÕÌ>ÊÃiÊiÃÌKÊVÀ>`>ÃÊ>ÃÊV`XªiÃ]ÊÃÊÀië`iÀÃÊÕÊ>«ÃÊ`iÊÌi«ÊÕÌÊVÕÀÌÊiÊ >Õ`>ÀÃÊ>ÊÃÌ>>XKÊ`iÃÃiÊÛiÃÌiÌ°ÊÃÃiÊÛiÃÌiÌÊÌÀ>âÊÀµÕiâ>]ÊÌÀ>L> ]ÊÃi}ÕÀ>X>]ÊViÃKÊ ÃV>]Ê`iÃiÛÛiÌÊÃÕÃÌiÌ>`ÊiÊÃÃÊjÊʵÕiÊ«ÀiÌi`ið "4E4=C> Encontro de enfermagem DRN D\\P]dP[ST_aucXRPb ]^RP\X]W^SP`dP[XSPST No dia 24 de Outubro os enfermeiros da delegação regional do norte do IDT reuniram-se para discutir e aprofundar conhecimentos relativos às acções de enfermagem nas diversas áreas de missão…apesar de se tratar de um dia de descanso (sábado) largas dezenas de profissionais, partilharam práticas cuidativas inovadoras que expressam ganhos em saúde. Neste primeiro encontro que contou ainda com a presença de João Goulão presidente do CD do IDT Adelino Vale Ferreira DRN, Germano Couto, Ordem dos Enfermeiros e do presidente da JF de Paranhos Alberto Machado, que assistiram e participaram numa reflexão sobre os diferentes modelos organizacionais susceptíveis de contribuir para a melhoria dos cuidados de saúde a prestar ao indivíduo, família, grupos e comunidade. Sobre o lema “ Passos Seguros nos Caminhos da Qualidade”, João Goulão fez-nos caminhar pela história, o passado, o presente e o futuro da estrutura do IDT, da sua dinâmica e estratégia funcional…João Goulão fez-nos uma visita guiada e levou-nos a perceber as razões pelas quais o problema da toxicodependência não é hoje um problema prioritário, não consta da agenda politica…hoje decorridos mais de 30 anos o que mudou em Portugal? Desde logo os consumos, mas o conhecimento das substâncias, e com isto entender melhor a evolução até aos dias de hoje. Depois de criadas as primeiras estruturas institucionais vocacionadas para enfrentar o problema da droga e da toxicodependência, foi muito importante adoptar uma estratégia nacional de luta contra a droga, na linha do que já sucedia em diversos outros países. Para o presidente do IDT a descriminalização veio tornar mais “coerentes as práticas da prevenção, do tratamento, da redução de riscos e minimização de danos e reinserção”. A decisão tem merecido destaque na imprensa estrangeira, nomeadamente nas revistas “ TIME e THE ECONOMIST”, esta última escreveu que a medida “ não teve qualquer efeito prejudicial nas taxas de consumo”, agora das taxas mais baixas da EU, motivando uma baixa significativa de mortes por overdose, e na percentagem de transmissão das doenças infecto-contagiosas. Na verdade Portugal que antes considerava o toxicodependente como um infractor, passou a considera-lo como um doente e como tal a ser tratado .Os ensinamentos da experiencia desses anos, a consciência das fragilidades e das capacidades existentes, o conhecimento cientifico entretanto produzido sobre as mais diversas vertentes do fenómeno da droga, levaram-nos a definir processos de intervenção baseado no reconhecimento da dimensão mundial do problema da droga, que exigiu de todos nós muita determinação e articulação e que nos dias de hoje podemos dizer que os serviços e os profissionais do IDT tem sabido cumprir a sua missão e que em termos internacionais tem merecido um forte reconhecimento que a todos mas especialmente ao país deve orgulhar. Hoje os nossos desafios vão muito para além do básico, caminhamos hoje na exigência de respostas integradas…com qualidade e centradas no cidadão… Para nos comentar este encontro e o manual de boas práticas de enfermagem, dependências falou com a enfermeira Ernestina Neto coordenadora nacional de enfermagem no IDT O que significa efectuar o primeiro encontro de enfermagem num dia de descanso…sábado? Ernestina Neto – (EN) –Ê*>À>Ê ]Ê iÃÌiÊ £°¨Ê VÌÀÊ `iÊ viÀiÀÃÊ `>Ê , Ê jÊ >Ê Ài>â>XKÊ `iÊ ÕÊ `iÃiÊ >V>iÌ>`Ê ?Ê ÕÌ]Ê Ài«ÀiÃiÌ>Ê >Ê iÀ>Ê `iÊ ÕÊ vÕÌÕÀÊ µÕiÊ iÕÊ Ì >Ê >ÌiV«>`Ê «>À>Ê >Ê iviÀ>}iÊÊÀÌi]Ê`iÀ>`>Ê«iÊv°¨ÊÌÊ >ÀðÊÊ>Ê«ÀiÀ>ÊÛiâʵÕiÊÃÊiviÀiÀÃÊ`iÃÌ>Ê,Ê «`iÊiVÌÀ>ÀÃiÊÌ`Ã]ÊÀiV iViÀiÃiÊ>ÊÛÛ]Ê«>ÀÌ >ÀiÊ>}Õ>ÃÊ`>ÃÊÃÕ>ÃÊi ÀiÃÊ«À?ÌV>ÃÊ iÊ«ÀiVÌÃ]ÊÛÛiV>ÀiÊ>ÃÊvÀ>ÃÊiÊÃÊVÌiÖ`ÃÊ`>ÊÃÕ>Ê`iÌ`>`iÊ«ÀwÃÃ>ÊiÃÌiÊ*°Ê Ê«`iÊ ÛiÀwV>À]ÊÃKÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ>«ÌÃÊ«>À>ÊiÝiÀViÀÊiʵÕ>µÕiÀÊ?Ài>Ê`iÊÃÃKÊ`Ê/]ÊÌi}À>ÊiµÕ«>ÃÊ`iÊ «ÀiÛiXK]Ê `iÊ ÌÀ>Ì>iÌÊ iÊ ÀiÃiÀXK]Ê iÊ >LÕ>ÌÀÊ ÕÊ iÊ ÌiÀ>iÌ]Ê `iÊ Ài`ÕXKÊ `iÊ ÀÃVÃÊ iÊ â>XKÊ`iÊ`>Ã°Ê oÊ>ÊÕÊÃ?L>`]ÊÃ]ÊÃiʵÕ>µÕiÀÊ«ÀLi>°Ê ÊÃ>Li]ÊÃÊiviÀiÀÃÊÃKÊÕʺVÀ«ÊiëiV>»]Ê>«ÌÊ >ÊLâ>ÀÃiÊÃi«ÀiʵÕiÊiViÃÃ?À]Ê>ÃÊVÊ`ÀiÌÊ>ÊÕÃÌ>ÊV«iÃ>XK°Ê Por isso escolheram o lema “ Passos seguros nos caminhos da qualidade? (EN) – ÊiviÀ>}iÊÊ/ÊiViÌÕÊÕ>ÊÛ>}iÊÊ@LÌʵÕ>`>`i]ÊiÊ?Ê`ëªiÊ`iÊ`Õ>ÃÊviÀÀ>iÌ>ÃÊ Ernestina Neto “Garantir, a toda a população que o deseje, acesso em tempo útil a respostas terapêuticas integradas articuladas e complementares” Encontro de enfermagem DRN “Disponibilizar uma oferta diversificada de programas de tratamento e de cuidados, abrangendo um amplo leque de abordagens psicossociais e farmacológicas, orientadas por princípios éticos e pela evidência científica” “Implementar um processo de melhoria continua de qualidade a nível de todos os programas e intervenções terapêuticas” 4E4=C>" µÕiÊiÃÌKÊiÃÌiÊiÌÊ>ÊÃiÀÊ«iiÌ>`>Ã\ÊÊÃÃÌi>Ê`iÊ`VÕiÌ>XKÊ`>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊ`iÊiviÀ>}i]ÊÌi}À>`ÊÊÃÃÌi>Ê`iÊvÀ>XKÊÕÌ`ÃV«>ÀÊ-®Ê`Ê/ÊiÊÊ>Õ>Ê`iÊL>ÃÊ«À?ÌV>ÃÊ `iÊiviÀ>}i°ÊÃÌ>ÃÊ`Õ>ÃÊviÀÀ>iÌ>ÃÊÌiÀKÊ`iÊÃiÀÊ`iw`>iÌiÊi À>`>ÃÊiÊ>VÌÕ>â>`>Ã]Ê>ÃÊ ÃKÊ`Õ>ÃÊ«iX>ÃÊvÕVÀ>ÃÊ>Êi}Ài>}iÊ`>ʵÕ>`>`i°Ê«ÀÌ>Ê`âiÀʵÕiÊÃÊÃiÌÃÊÕÌÊ À>`ÃÊ «iÊv>VÌÊ`iÊÊÀ°ÊKÊÕKÊiÃÌ>ÀÊ>µÕ]Ê>ÊViiLÀ>ÀÊiÊ«>ÀÌ >ÀÊVÃVÊiÃÌiÊ ÃÌÀVÊiÌÊ`iÊ iVÌÀ° O que é que destaca neste manual da qualidade? (EN) –Ê*>À>Ê>jÊ`iÊiÝ«VÌ>ÀÊ>Ê«ÌV>Ê>`«Ì>`>Ê«iÊ/Ê«>À>Ê>Ê«ÀwÃÃKÊ`iÊiviÀ>}i]ÊiÃÌiÊ>Õ>Ê `iÊL>ÃÊ«À?ÌV>ÃÊVÌjÊÕÊVÕÌÊ`iÊÀ>ÃÊ«ÀVi`iÌ>ÃʵÕiÊÊ}ÀÕ«Ê`iÊÃÃKʵÕiÊÊi>LÀÕÊ VÃ`iÀÕÊÃiÀiÊ«ÀÀÌ?À>Ã]Ê>Êi``>ÊiʵÕiÊÃKÊiÝVÕÃÛ>ÃÊ`>ÊiviÀ>}iÊiÊ>`VÌ}>]Ê`iÃ}>`>iÌiÊ>Ê`ÕXKÊiÊ>`ÃÌÀ>XKÊ`iÊv?À>VÃÊiëiVwVÃÊÕÌâ>`ÃÊÊÌÀ>Ì>iÌÊ`>ÃÊ`i«i`kV>ÃÊ `iÊÃÕLÃÌ@V>ðÊ-KÊÀ>ÃÊ«ÀVi`iÌ>ÃʵÕiÊKÊiVÌÀ>ÃÊ`ëÛiÃÊiÊÕÌÀÊÕ}>ÀÊ`ÊÕ`Ê i]Ê«ÀÌ>Ì]ÊiÃÌ>ÃÊ>Ê`iÃiÛÛiÀÊÀ>ÃÊiëiVwV>ÃÊiÊÛ>`À>ÃÊ>Ê?Ài>Ê`>ÊiviÀ>}i° Ouvimos aqui dizer, que é muito importante os enfermeiros aprofundarem mais conhecimentos relativos à intervenção e à missão que desempenham…como comenta? (EN) –ÊʵÕ>µÕiÀÊ`ÃV«>ÊÌjVVViÌwV>]ÊÌ`ÃÊÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊV>ÀiViÊ`iÊvÀ>XKÊVÌÕ>]Ê ÊÃiÌ`Ê`iÊ>V«> >ÀiÊiÊ>ÌiV«>ÀiÊ>ÃÊÕ`>X>ÃÊiÊVÕÀðÊÊÊviiÊVʵÕiÊ`>ÃÊjÊ iÃÌÀÕÌÕÀ>iÌiÊÕÌ>Ìi]Ê«iʵÕiÊ>Ê>ÕÌÊiÊ>Ê iÌiÀvÀ>XKÊÃKÊÕÊ«>ÀÊ`iÊÃÕÃÌiÌ>XKÊ`>ʵÕ>`>`iÊ `>ÃÊÃÃ>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊiÊ>`VÌ}>]ÊÌ>ÌÊ«>À>ÊÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ`iÊiviÀ>}iÊVÊ«>À>ʵÕ>µÕiÀÊ ÕÌÀÊ«ÀwÃÃ>° Falou-se aqui da prevenção, executada por profissionais de enfermagem. É verdade? (EN) –ÊÊ«ÀiÛiXKÊjÊÕ>Ê?Ài>Ê«ÀÀÌ?À>ÊÊ`Ê`>ÊÃ>Ö`i]ÊV«iÌiÊ>ÊÌ`ÃÊÃÊÌjVVÃÊ`iÊÃ>Ö`i]Ê Ãi`ʵÕiÊÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ`iÊiviÀ>}iÊÃKÊ`iÌiÌÀiÃÊ`iÊV«iÌkV>ÃÊiëiVwV>ÃÊÊ@LÌÊ`>Ê «ÀXKÊ`>ÊÃ>Ö`iÊiÊ`>Ê«ÀiÛiXKÊ`iÊ`iX>°ÊVÌiViʵÕiÊÊ/]ÊVÊÃÊÀiÃÌ>ÌiÃÊÀ}>ÃÃÊ`iÊ Ã>Ö`iÊiÊ*ÀÌÕ}>]ÊÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ`iÊiviÀ>}iÊiÃÌKÊiÃ>}>`À>iÌiÊVV>`ÃÊ>Ãʵի>ÃÊ`iÊ /À>Ì>iÌÊ/®]ÊiÊjÊVÊÃÊ iÌiÃÊiÊÀiëiVÌÛ>ÃÊ>>ÃʵÕiÊvÀiµÕiÌ>ÊiÃÌ>ÃÊ/ʵÕiÊÃÊiviÀiÀÃÊ `iÃiÛÛiÊÌiÀÛiXªiÃÊ`iÊ«ÀXKÊ`iÊÃ>Ö`i]Ê`iÊÀ>ÃÌÀiÊiÊ«ÀiÛiXKÊ`iÊ`iX>Ã]Ê`iÊÀi`ÕXKÊ`iÊ ÀÃVÃÊiÊâ>XKÊ`iÊ`>ÃoÊ Ê/]Ê«ÕVÃÊiviÀiÀÃÊiÃÌKÊ>V>`ÃÊiÊiÝVÕÃÛ`>`iÊDÊ«ÀiÛiXK]ÊvÀ>Ê`ÀiVV>`ÃÊ«>À>ÊÊÌÀ>Ì>iÌ]Ê>ÃÊ>Ê>VÌÕ>ÊÀ}@V>ÊÌiÀÀÌÀ>Ê`ÃÊ ,]ÊVÊ«ÕÀ>`>`iÊ`iÊ Ì«}>ÃÊ`iÊÌiÀÛiXK]Ê«iÀÌiʵÕiÊ>Ê>VXKÊ`ÃÊiviÀiÀÃÊÃiÊ`iÃiÛÛ>]Ê>`>ʵÕiÊ«>ÀVi>ÀiÌi]Ê iʵÕ>µÕiÀÊÕ>Ê`>ÃÊ?Ài>ÃÊ`iÊÃÃK°Ê >`>ÊÛiâÊ>ÃÊ«`iÃÊ>`«Ì>ÀÊÕ>Ê«À?ÌV>ÊÃ>ÕÌ}jV>°Ê Pode-se falar hoje de uma tentativa de granjear um protagonismo da classe de enfermagem dentro da estrutura do IDT? (EN) –Ê KÊ`À>Ê«ÀÌ>}Ã]ÊÌ>ÛiâÊÛÃL`>`iÊiÊÀiV iViÌ°Ê"Ê/Ê«ÀÛi}>ÊÊÌÀ>L> ÊiÊiµÕ«>Ê ÕÌ`ÃV«>À]ÊÃÊiviÀiÀÃÊÃi«ÀiÊ?ÊiÃÌÛiÀ>]ÊvÀiµÕiÌiiÌiÊÃÊL>ÃÌ`ÀiðÊÃÊÃÕ>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊÕÊKÊiÀ>Ê`iÊÌ`ÊVÌ>Lâ>`>Ã]ÊÕÊÀiÛiÀÌ>Ê«>À>Ê>ÊVÌ>L`>`iÊ`iÊÕÌÀÃÊÌjVVðÊ}À>]Ê VÊ>ÊÌi}À>XKÊ`ÊÃÃÌi>Ê`iÊ`VÕiÌ>XKÊ`iÊiviÀ>}iÊÊ-]Ê>ÊVÌ>L`>`iÊwV>Ê>ÃÃi}ÕÀ>`>°Ê Ê«ÀÝ>ÊiÌ>«>ÊÛ>ÊÃiÀÊÀiviÀiV>ÀÊÃÊ}> ÃÊiÊÃ>Ö`iÊ`iVÀÀiÌiÃÊ`>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊ`iÊiviÀ>}i]Ê «>À>ÊÃÃÊ?ÊÌiÃÊÕÊ}ÀÕ«Ê`iÊÃÃKÊ>Ê`iÃiÛÛiÀÊÊ >Ì?}Ê *°Ê Quer dizer que vão deixar de ser a maioria silenciosa? (EN) –Ê KÊÃiÊÃiÊiÀ>ÊÃiVÃ>ÊÕÊÃiV>`>]ÊÌ>ÛiâÊ>L>Ã°Ê ÃÌÕÊiÛ>Ì>ÀÊiÊ>LÀ`>ÀÊiÃÌ>ʵÕiÃÌKÊ VÊÃÊ i}>ÃÊoÊ>«i>`ÊDÊ«À>VÌÛ`>`i°Ê-Ê«ÃÃÊ}>À>ÌÀʵÕi]Ê>ÃÊ >ÃÊ`ÛiÀÃ>ÃÊÛÛkV>ÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊiÃÌiÊÀ}>Ã]Ê`iÃ`iÊ£ÇnÊÊ *]ÊoÕV>ÊiÊÃiÌÊÃiV>`>]ÊvÃÃiÊ«ÀÊ`À}iÌiÃÊÕÊ µÕ>õÕiÀÊÕÌÀðÊ1Ã>`Ê>ÃÃiÀÌÛ`>`i]ÊÊ/Ê>LÕ`>ʺVÀÀi`ÀiÃÊ`iÊLiÀ`>`i»Ê«>À>ÊÃiÀiÊ«iÀVÀÀ`ðÊÝÃÌiÊÕ>ÊiviVÌÛ>ÊLiÀ`>`iÊiÊÕÊÃiÌiÌÊ`iÊÃ`>Ài`>`iÊiÌÀiÊÌ`ÃÊÃÊ«ÀwÃÃ>Ão "!8=E4BC860pº>4<?>ACD6DÔB 2^\_^acP\T]c^b aT[PRX^]PS^b R^\ ^ R^]bd\^ ST QTQXSPb P[R^ [XRPb SdaP]cT Pb UTbcPb PRPS|\XRPb) TbcdS^ R^\_PaP cXe^R^\TbcdSP]cTbS^4]bX]^Bd_TaX^a ST2^X\QaP0eTXa^T;TXaXP "ÊVÃÕÊ`iÊÃÕLÃÌ@V>ÃÊ«ÃV>VÌÛ>ÃÊÊ>LiÌiÊÕÛiÀÃÌ?À]Ê«i>ÃÊÃÕ>ÃÊVÃiµÕkV>ÃÊiv>ÃÌ>Ã]Ê VÛiÀÌiÕÃiÊÕÊÛiÀ`>`iÀÊ«ÀLi>Ê`iÊ->Ö`iÊ*ÖLV>°Ê"ÊVÃÕÊ`iÃÌ>ÃÊÃÕLÃÌ@V>Ã]Ê`iÊ`iÃÌ>V>ÀÊ Ê?V]ÊjÊ>VÌÕ>iÌiÊÕÊ`ÃÊ>ÀiÃÊÀiëÃ?ÛiÃÊ«iÊ«iÃÊ}L>Ê`>Ê`iX>ÊiʵÕ>ÃiÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ Ài}ªiÃÊ`ÊÕ`]Êi>`>iÌiÊ>ÊÀi}KÊiÕÀ«i>]ÊVÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ«V>XªiÃʵÕiÊÃÃÊ>V>ÀÀiÌ>Ê«>À>Ê ÃÊÃÃÌi>ÃÊ`iÊÃ>Ö`iÊ ]ÊÓääx®° *ÀÌÕ}>ÊÌiÊ>«ÀiÃiÌ>`ÊiÃÌiÃÊÖÌÃÊ>ÃÊÕÊVÃÕÊ«iÀÊV>«Ì>Ê`ÃÊ>ÃÊiiÛ>`ÃÊÊÕ`]Ê Ìi`ÃiÊÃÌÕ>`ÊiÊÓääÎ]ÊÃi}Õ`Ê`>`ÃÊ`Ê7À`ÊÀÊ/Ài`ÃÊ`iÊÓääx]ÊVÊ°ÈÊ`iÊ?VÊ«ÕÀÉ «iÃÃ>É>]ÊÊn¨ÊÕ}>ÀÊiÕÀ«iÕ]Ê>V>Ê`>Êj`>ÊiÕÀ«i>Ê°ä{®° "LÃiÀÛ>ÃiʺÛ>ÃÊÌi`kV>ÃÊ`ÊLiLiÀ»]Ê`iÊÀiviÀÀÊÊL}iÊ`À}]ÊVÃ`iÀ>`ÊVÊ>ÊV>À>VÌiÀÃÌV>Ê >ÃÊ«iÀ}Ã>Ê`ÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊÃÊÛiÃ]Ê?ʵÕiÊiÊV>`>Êi«Ã`ÊÃiÊ}iÀiÊÕ>Ê }À>`iʵÕ>Ì`>`iÊ`iÊ?V]ÊVÊÊLiVÌÛÊ`iÊ>Ì}ÀÊÊiÃÌ>`Ê`iÊiLÀ>}ÕiâÊ<i}iÀÊiÌÊ>°]ÊÓääxÆÊ ,`À}ÕiÃ]ÊÓääÈ]Ê>À ]ÊÓään®°ÊiÃÌiÊ`]Ê>ÃÊÃÌÕ>XªiÃÊ`iÊiLÀ>}ÕiâÊ>ÕiÌ>À>Ê`iÊvÀ>ÊÌÀ>Ê«iÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊVÊÃÊà ÌÃÊiÊÕÌÀ>ÃÊ`iÊiiÛ>`ÊÌiÀÊ>VVÊ6>}ÀiÊEÊ>]ÊÓääÈ®]Ê Ãi`ÊÊà ÌÊÌiÀ«ÀiÌ>`ÊVÊÕ>ÊvÀ>Ê`iÊLiLiÀÊiÊKÊVÊÕ>ÊLiL`>]Ê«iÊÀÌÕ>Ê`Ê>VÌÊiÊ«iÊ VÛÛʵÕiÊ iÊiÃÌ?Ê>ÃÃV>`Ê>«ÌÃÌ>]ÊÓää{®° ÃÊviÃÌ>ÃÊ>V>`jV>ÃÊÃÕÀ}iÊVÊÕÊVÌiÝÌÊ«À«VÊ«>À>ÊÊVÃÕÊ>LÕÃÛÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>Ã]Ê Ìi`Ê>Ê+Õi>Ê`>ÃÊÌ>ÃÊ`iÊ LÀ>Ê}À>`iÊv>>ÊiÃÌiÊ@LÌ°Ê"Ê?V]ÊiÃÌiÃÊ`>ÃÊ`iÊviÃÌ>]Ê>V>L>Ê «ÀÊÃiÀÊiÃÊÊiÝÊ`iÊ}ÀÕ«Ê`iÊÕÌÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃtÊÃÌiÊ>ÕiÌÊ`ÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊ ÛiÀwV>Ãi]ÊKÊÃÊ>ÊÃÃ>ÊV`>`i]Ê LÀ>]ÊVÊÌ>LjÊiÊÌ`>ÃÊ>ÃÊviÃÌ>ÃÊ>V>`jV>ÃÊ`Ê«>Ã°Ê ÌÕ`]Ê`âiÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃ]ʵÕiÊ>ÃÊi ÀiÃÊviÃÌ>ÃÊÃKÊiÊ LÀ>t ÌÀ>ÛjÃÊ `iÊ Õ>Ê ÛiÃÌ}>XKÊ `iÃVÀÌÛVÀÀi>V>]Ê «ÀiÌi`iÕÃiÊ V«>À>ÀÊ ÃÊ V«ÀÌ>iÌÃÊ Ài>V>`ÃÊ VÊ Ê VÃÕÊ `iÊ LiL`>ÃÊ >VV>Ã]Ê `ÕÀ>ÌiÊ >ÃÊ viÃÌ>ÃÊ >V>`jV>Ã]Ê ÃÊ iÃÌÕ`>ÌiÃÊ `Ê ÃÊ-Õ«iÀÀÊ`iÊ LÀ>]ÊÛiÀÊiÊiÀ>°ÊÊ««Õ>XK>ÛÊjÊVÃÌÌÕ`>Ê«ÀÊ£££ÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`ÊÃÊ -Õ«iÀÀʵÕiÊvÀiµÕiÌ>À>Ê>Ê+Õi>Ê`>ÃÊÌ>ÃÊ`iÃÌ>ÃÊÌÀkÃÊV`>`iÃ]ÊiÊÓään]Ê>ÃʵÕ>ÃÊvÊ>«V>`ÊÕÊ µÕiÃÌ?ÀʵÕiÊ«iÀÌÕÊV>À>VÌiÀâ>ÀÊÊÃiÕÊ«>`ÀKÊ`iÊVÃÕÊiÊ>}Õ>ÃÊV>À>VÌiÀÃÌV>ÃÊ«iÃÃ>ð "ÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊÀiÛi>À>ʵÕiÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊ LÀ>ÊÃKÊÃʵÕiÊvÀiµÕiÌ>Ê>ÃÊVi`ÊÕ>ÊviÃÌ>Ê>V>`jV>ʣǰ£´£°ÓÊ>îÊiÊÃÊ`iÊiÀ>ÊÃʵÕiÊÛKÊ>ÃÊÌ>À`iʣǰx´£°nÊ>î]ÊÌ>ÛiâÊ«ÀÊ LÀ>Ê ÌiÀÊÕ>Ê>ÀÊÌÀ>`XKÊ>V>`jV>]ÊKÊvÃÃiÊiÃÌ>Ê>Ê«ÀiÀ>ÊV`>`iÊÕÛiÀÃÌ?À>Ê`ÊÃÃÊ«>ð ÊÀi>XKÊDÊj`>Ê`>ÃÊiLÀ>}ÕiâiÃ]Ê LÀ>ÊjÊ>ÊV`>`iʵÕiÊ>«ÀiÃiÌ>Ê>ÀÊj`>Êä°ÈÇ´ä°ÎÇ®ÊiÊ iÀ>Ê>Ê>ÃÊL>Ý>Êä°ÎÈ´ä°{£®]ÊÕÊÃi>]Ê>ÊÀi>XKÊiÌÀiÊÃÊ`>ÃʵÕiÊÃiÊiLiLi`>À>ÊiÊÃÊ`>ÃÊiʵÕiÊ vÀiµÕiÌ>À>Ê>ÊviÃÌ>]Ê>Êj`>ÊjÊ>ÀÊiÊ LÀ>]ÊV`>`iÊVÊ}À>`iÊÌÀ>`XKÊ>V>`jV>]Ê`iÊ>ÊviÃÌ>Ê iÃÌ?Ê>ÃÃV>`>Ê>ÊiÝViÃÃÃÊiÊVÃÕÃÊ>LÕÃÛð 6iÀwVÕÃiÊ`viÀiX>ÊiÃÌ>ÌÃÌV>iÌiÊÃ}wV>ÌÛ>ÊiÌÀiÊ>ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`ÊÃiÝÊviÊ`iÊ LÀ>ÊiÊ>ÃÊ `iÊiÀ>]Ê>«ÀiÃiÌ>`Ê>ÃÊ`iÊ LÀ>Ê>ÀÊj`>Ê`iÊiLÀ>}ÕiâiÃÊÔr£Ó°Î££ÆÊ«rä°ääÓ®ÊiÊ>Êj`>Ê `iÊ1`>`iÃÊ`iÊiL`>ÃÊ*>`ÀKÊ1*®ÊVÃÕ`>ÃÊ>ÃÊiiÛ>`>ÊÔr£Ç°£ÎÆÊ«rä°ää®° ÛiÀÊ >«ÀiÃiÌÕÊ >Ê j`>Ê >ÃÊ iiÛ>`>Ê `iÊ Ì>Ý>Ê `iÊ >Vi>Ê £°£x´ä°£®Ê iÊ iÀ>Ê >Ê >ÃÊ L>Ý>Ê ä°{Ç´ä°nn®]Ê>ÃÊ>Ê`viÀiX>ÊiÃÌ>ÌÃÌV>iÌiÊÃ}wV>ÌÛ>ÊjÊiÌÀiÊ>ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊ LÀ>ÊiÊiÀ>]Ê Ãi`ʵÕiÊ>ÃÊ`iÊ LÀ>Ê>«ÀiÃiÌ>ÊÌ>Ý>ÃÊ`iÊ>Vi>Ê>ÃÊiiÛ>`>ð ÊÀi>XKÊ>ÃÊ«ÀLi>ÃÊ«ÀÊVÃÕÊ`iÊ?VÊ1/®ÊÛiÀwVÕÃiÊ >ÛiÀÊ`viÀiX>ÊiÌÀiÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`>ÃÊÌÀkÃÊV`>`iÃÆÊÃÊ`iÊÛiÀÊ>«ÀiÃiÌ>ÊÛ>ÀiÃÊj`ÃÊ`iÊ1/Ê>ÃÊiiÛ>`ÃÊ°Çn´x°Î®ÊiÊÃÊ `iÊiÀ>ÊÛ>ÀiÃÊ>ÃÊL>ÝÃÊÈ°{δ{°££®°Ê1>ÊÛiâʵÕiÊÃÊVÃÕÃÊÌ>LjÊ«`iÊiÃÌ>ÀÊ>ÃÃV>`ÃÊ >ÊÛiÊÃViVVÊÛiÀwVÕÃiÊ>`>Ê>ÊVÀÀi>XKÊiÌÀiÊ>Êj`>Ê`ÃÊÛ>ÀiÃÊ`iÊ1/ÊiÊÊÛiÊ ÃViVVÊiÃV>>Ê`iÊÀ>vv>À®]ÊÌi`ÃiÊiVÌÀ>`ÊÕ>ÊVÀÀi>XKÊi}>ÌÛ>ÊÊÃiÝÊviÊÀr ä°ÎÓÈÆÊ«rä°ä£n®]Ê«>À>Ê>ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃʵÕ>ÌÊ>ÀÊÊÛiÊÃViVVÊ>ÀÊ>ÃÊj`>ÃÊ`ÃÊÛ>ÀiÃÊ `iÊ1/Êi]Ê`iÃÌiÊ`]Ê>ÀÊ>Ê«ÀL>L`>`iÊ`iÊÃÕÀ}ÀiÊ«ÀLi>ÃÊ«ÀÊVÃÕÊ`iÊ?V° ÝÃÌiÊVÀÀi>XKÊiÌÀiÊ>Ê>ÕÌiÃÌ>ÊiÊ>ÃÊ1*ÊVÃÕ`>ÃÆÊ>ÃÊÀ>«>À}>ÃʵÕiÊVÃiÊ>ÀʵÕ>Ì`>`iÊ`iÊ?VÊ«iÀVi«V>ÊÕ>ÊiÀÊ>ÕÌiÃÌ>ÊÀrä°{ÎäÆÊ«rä°ääÓ®]ÊiµÕ>ÌÊÃÊÀ>«>âiÃʵÕiÊ VÃiÊ>ÃÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊ>«ÀiÃiÌ>ÊÕ>Ê>ÀÊ>ÕÌiÃÌ>ÊÀrä°ÎÓÆÊ«rä°äÓ®° >ÃÊÌÀkÃÊV`>`iÃ]ÊiÀ>ÊjÊ>ʵÕiÊ>«ÀiÃiÌ>Êj`>ÃÊ`iÊVÃÕÊ>ÃÊL>Ý>Ã]ÊiÛ>`Ê>ÊÃÕ«ÀʵÕiÊiÃÌiÃÊ ÛiÃÊ «`iÀKÊ ÌiÀÊ iÀiÃÊ ÀÃVÃÊ >ÃÃV>`ÃÊ iÊ iÃÊ V«ÀÌ>iÌÃÊ `iÊ ÀÃV]Ê `ÕÀ>ÌiÊ >ÃÊ viÃÌ>ÃÊ >V>`jV>Ã°Ê ÊiÌ>Ì]ÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ«iÀÌiÊVVÕÀʵÕi]Ê>ÃÊÌÀkÃÊV`>`iÃÊiÃÌÕ`>`>Ã]ÊVÃÕÀÊ?VÊ>LÕÃÛ>iÌiÊv>âÊ«>ÀÌiÊ`>ÃÊÌÀ>`XªiÃÊ>V>`jV>Ã]ÊÃi`ʵÕiÊÊVÌiÝÌÊ`iÊÌÀ>`XKÊviÀiViÊ>ÀÊ iÃÌÕÊ>ÊVÃÕÊiÊ>ÃÊ«ÀLi>ÃÊÀi>V>`ÃÊVÊÊVÃÕÊ>LÕÃÛ°ÊÃÌiÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊÀivÀX>Ê >ÊiViÃÃ`>`iÊ`iÊ«iiÌ>ÀÊÌiÀÛiXªiÃʵÕiÊÛÃiÊ>ÊÕ`>X>Ê`iÃÌiÃÊ«>`ÀªiÃÊ`iÊV«ÀÌ>iÌ]Ê VÊÛÃÌ>Ê>ÊLÌiÀÊ}> ÃÊiÊÃ>Ö`i° *. Investigação desenvolvida no âmbito do Mestrado em Saúde Publica, FMUC, Coimbra 2009 Diana Marisa Carvalho Agante Enfermeira Membro do Atelier de Expressividade, grupo de Educação pelos Pares da Associação de Estudantes da Escola Superior de Enfermagem de Coimbra Contacto: [email protected] Através de uma investigação descritivo-correlacional, pretendeu-se comparar os comportamentos relacionados com o consumo de bebidas alcoólicas, durante as festas académicas, nos estudantes do Ensino Superior de Coimbra, Aveiro e Leiria. 8=E4BC860pº>4<?>ACD6DÔB"" 3TbT]e^[eX\T]c^ ST R^\_Tc~]RXPb R^\ PTSdRP{y^_T[^b_PaTb)TbcdS^STRPb^ Marcia Noélia Pestana dos Santos Enfermeira Coordenadora Adjunta do Atelier de Expressividade, grupo de Educação pelos Pares da Associação de Estudantes da Escola Superior de Enfermagem de Coimbra Contacto: [email protected] ÕÊÕÛiÀÃÊiÊVÃÌ>ÌiÊÌÀ>ÃvÀ>XK]Ê>Ê>`>«Ì>XKÊ>ÊiÃ]Ê>ÌÀ>ÛjÃÊ`Ê`iÃiÛÛiÌÊ`iÊV«iÌkV>ÃÊÌÀ>ÃiÊV>`>ÊÛiâÊ>ÃÊiViÃÃ?À>°Ê ÊV>«Ê`>ÊÃ>Ö`iÊ>ÊV>«>V`>`iÊ`iÊÃiÊ>`>«Ì>ÀÊ>Ê>LiÌiÃÊÛÃ]ÊV>`>ÊÛiâÊ>ÃÊV«iÝÃÊiÊiÊVÃÌ>ÌiÊÕÌ>XK]ÊiÝ}iÊ`ÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ`iÊÃ>Ö`iÊ>Ê >L`>`iÊ`iÊ>}ÀÊ iÊiÃÊÛ>À°ÊÊi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃÊjÊÕÊ«ÀViÃÃÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`ʵÕ>Ê`Û`ÕÃÊLiÊvÀ>`Ã]ÊÌÀi>`ÃÊ iÊÌÛ>`Ã]Ê`iÃiÛÛiÊ>VÌÛ`>`iÃÊvÀ>ÃÊÕÊvÀ>Ã]ÊVÊÊLiVÌÛÊ`iÊ`iÃiÛÛiÀÊÊV iViÌ]Ê >ÌÌÕ`iÃ]ÊVÀiX>ÃÊiÊV«iÌkV>ÃÊÃÊÃiÕÃÊ«>ÀiÃÊ`iÊvÀ>Ê>ÊV>«>VÌ?ÃÊ«>À>Ê«ÀÌi}iÀiÊ>ÊÃÕ>ÊÃ>Ö`iÊiÊ>Ê `>ÃÊVÕ`>`iÃÊiʵÕiÊiÃÌKÊÃiÀ`ðÊ"ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊiviÀ>}i]Ê«ÀÊ«>ÀÌV«>ÀiÊÛÕÌ>À>iÌiÊ iÃÌ>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`Ê«>i>iÌ]Ê«iiÌ>XKÊiÊ>Û>>XKÊ`>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«iÃÊ «>ÀiÃ]Ê>`µÕÀiÊiÊ`iÃiÛÛiÊV«iÌkV>ÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊVÊvÕÌÕÀÃÊiviÀiÀðÊ"Ê>V«> >iÌÊ «ÀÊ«ÀwÃÃ>ÃÊiÝ«iÀiÌiÃÊ>ÃÃÊVÊ>Ê«>ÀÌV«>XKÊiÊvÀ>XKÊ`iÛ`>iÌiÊiÃÌÀÕÌÕÀ>`>Ê>ÃÃV>`>ÊDÊ >ÕÌvÀ>XK]ÊÃKÊvÕ`>iÌ>ÃÊiÃÌiÊ«iÀVÕÀÃÊ`iÊ`iÃiÛÛiÌÊ`iÊV«iÌkV>ð ÊÊLiVÌÛÊ`iÊ`iÌwV>ÀÊ>ÃÊV«iÌkV>ÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ`iÃiÛÛ`>ÃÊ«iÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊiviÀ>}iÊ >ÌÀ>ÛjÃÊ`>Ê«>ÀÌV«>XKÊiÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃ]ÊÀi>â?ÃÊÕÊiÃÌÕ`Ê`iÊV>ÃÊÖVÊVÊ >LÀ`>}iʵÕ>Ì>ÌÛ>ÊiÊiÌ`}>Êvii}À?wV>°Ê*>À>ÊÀiV >Ê`iÊvÀ>XKÊÀiVÀÀiÃÊDÊiÌÀiÛÃÌ>Ê ÃiiÃÌÀÕÌÕÀ>`>Ê`iÊÓäÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊiviÀ>}iʵÕiÊ«>ÀÌV«>ÊiÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«>À>Ê>ÊÃ>Ö`iÊ ÊÌiiÀÊ`iÊÝ«ÀiÃÃÛ`>`iÊ`>ÊÃÃV>XKÊ`iÊÃÌÕ`>ÌiÃÊ`>ÊÃV>Ê-Õ«iÀÀÊ`iÊviÀ>}iÊ`iÊ LÀ>°Ê "ÃÊ iÃÌÕ`>ÌiÃÊ µÕiÊ «>ÀÌV«>À>Ê >Ê iÌÀiÛÃÌ>Ê vÀ>Ê ÃiiVV>`ÃÊ ÌiV>iÌi°Ê Ê vÀ>XKÊ LÌ`>Ê vÊÃÕLiÌ`>Ê>ÊVÀÌjÀÃÊ`iÊ>?ÃiʵÕ>Ì>ÌÛ>ÊiÊÌiÀ«ÀiÌ>XKÊ iÀikÕÌVÌiÀ«ÀiÌ>ÌÛ®]ÊVÊÀiVÕÀÃÊ>Ê «À}À>>Ê 6ÛÊ+-,Ên° >Ê >?ÃiÊ iÊ ÌiÀ«ÀiÌ>XKÊ `>ÃÊ iÌÀiÛÃÌ>Ã]Ê iiÀ}À>Ê V>Ìi}À>ÃÊ Ài>ÌÛ>ÃÊ DÊ `iÃVÀXKÊ `iÊ >VÌÛ`>`iÃÊ `iÊ i`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃÆÊ>Ê`iÃiÛÛiÌÊ`iÊV«iÌkV>ÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÆÊiÊDÊÌÀ>ÃÛiÀÃ>L`>`iÊiÊÌÀ>ÃviÀL`>`iÊ`iÊV«iÌkV>ðÊÊÌiÀ«ÀiÌ>XKÊ`>ÃÊiÌÀiÛÃÌ>ÃÊiÊÊVÀÕâ>iÌÊ`ÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊVÊÀiviÀiV>ÃÊ ÌiÀVÃÊiÝÃÌiÌiÃ]Ê«iÀÌiÃÊ`iÃVÀiÛiÀÊ>ÃÊV«iÌkV>ÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ`iÃiÛÛ`>ÃÊ«iÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊ iviÀ>}iÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`>Ê«>ÀÌV«>XKÊiÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiðÊ/À>ÃVÀiÛiÃÊ>}Õ>ÃÊÕ`>`iÃÊ`iÊÃ}wV>XKÊ>viÃÌ>`>ÃÉÌÀ>ÃÌ`>ÃÊ«iÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊiviÀ>}iÊi`ÕV>`ÀiÃÊ`iÊ«>Àiî]ÊiÊ µÕiÊÀi«ÀiÃiÌ>ÊV>`>ÊÕ>Ê`>ÃÊV>Ìi}À>ÃÊ`iÊV«iÌkV>ÃÊV`wV>`>Ã\ }ÌÛ>Êqʺ>>ÀÃÊVÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ>ÊÀÕ>]Ê>ÊÌiÌ>ÀÊiÃ>ÀÊ>}Õ>ÊVÃ>ÊiÊ>ÊÌiÌ>ÀÊ>«Ài`iÀÊÌ>LjÊiÊ >V iʵÕiÊÃÃÊiÀ>ÊÕÌÊÌiÀiÃÃ>ÌiÊÊÃ>ÀÊiÊ>«Ài`iÀ»ÊQÎRÆÊ º/À>L> >Ã]Ê iÊ }ÀÕ«]Ê >}ÕÃÊ Ìi>ÃÊ µÕiÊ >`>Ê KÊ Ì >Ê Ã`Ê ÌÀ>L> >`ÃÊ >ÃÊ vÀ>XªiÃÊ >ÌiÀÀiÃ°Ê /iÃÊiÃÃ>Ê«>ÀÌiÊ`iÊÃÊvÀ>ÀÃÊiÊ>jÊ`ÃÃ]ÊÃÊiÃÌ>ÊvÀ>XKÊÌ>LjÊLÌiÃÊvÀ>XKÊ«>À>Ê ÃÊiÊÌ>LjÊÃÊVÃViV>â>ÃÊ`ÃÊÃÃÃÊ«À«ÀÃÊV«ÀÌ>iÌÃÊ>ÊÀiyiVÌÀÃÊÃLÀiÊiÃÌ>ÃÊÌi?ÌV>ÃÊ«ÀµÕiÊ>«iÃ>ÀÊ`iÊÀÃÊÌiÀÛÀÊ«>À>ÊÕÌÀ>ÃÊ«iÃÃ>Ã]Ê>V>L>ÃÊ«ÀÊÀiyiVÌÀÊ>µÕʵÕiÊÃÊ«À«ÀÃÊ v>âiÃÊiÊÃiÊiÃÌ?ÊViÀÌÊÕÊiÀÀ>`]ÊiÊiÃÃiÊ>ëiVÌÊÌ>LjÊiÛÕÃÊ>ÊÛiÊ«iÃÃ>»ÊQÇR° ÌVÀ>Êʺ ÕV>XK°Ê`µÕÀÀÊV iViÌÃÊÌiÀVðÊ->LiÀÊiÃÌ>À°Ê->LiÀÊv>>À°Ê->LiÀÊ>}À°ÊÊÀi>XKÊ`iÊ i«>Ì>]ÊÌ>LjÊjÊÕÌÊ«ÀÌ>Ìi°ÊV>Ê`iÊÌÕ`ÊÃiÀÊÕ>Ê«iÃÃ>Ê>ÃÃiÀÌÛ>°ÊV ʵÕiÊvÊÕ>Ê`>ÃÊVÃ>ÃÊ µÕiÊiÕÊ>«Ài`ÊÕÊ«ÕVÊ>ÊÃiÀÊVÊiÃÌiÊ«ÀiVÌ°ÊV ʵÕiÊʵÕiÊÌ`ÃÊ`iÛiÀ>ÃÊÃiÀÊjÊÕÊ«ÕVÊ>ÃÊ >ÃÃiÀÌÛûÊQRÆ ,i>V>ÊÕÊÌiÀ«iÃÃ>ÊʺÊÌiÀ@V>ÊÕÊÊÃ>LiÀiÃÌ>ÀÊVÊÊÕÌÀ°Ê ÃÊ>«Ài`iÃÊiÃÃiV>iÌiÊ>Ê Ã>LiÀiÃÌ>ÀÊVÊÊÕÌÀ°ÊÊ`i«ÃÊ>«Ài`iÃÊÃÃÊ`iÊÕ>ÊvÀ>Ê>ÃÊ`Û`Õ>â>`>ʵÕ>`ÊiÃÌ>ÃÊ>ÃÊ Û?À>ÃÊÌiÀÛiXªiÃʵÕiÊÀi>â>ðÊ*À>ÌV>ÀÊjÊ`viÀiÌi»ÊQ£RÆ /jVV>ÊiÊvÕV>ÊʺÊVÕV>XK]ÊÕ>ÊV«iÌkV>ʵÕiÊjÊvÀÌiiÌiÊ`iÃiÛÛ`>ÊiʵÕiÊjÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`>Ê }Õ>}iʵÕiÊÃÊVÕV>Ã]ÊiʵÕiÊiÊÀi>XKÊ>ÃÊÛiÃ]ÊiÃÌiÊjÊÕÊÃÌÀÕiÌÊvÕ`>iÌ>Ê«>À>Ê >ÌiÀ>ÀÊV«ÀÌ>iÌÃÊ«ÀµÕiÊ?ʵÕiÊÃÊ>}ÃÊyÕiV>ÊÕÃÊ>ÃÊÕÌÀÃ]ÊÕÊÕÊÛiÊ`>ÊiÃ>Ê`>`iÊ yÕiV>ÊÕÌÀ]Ê ?ÊÕÌ>Ê«ÀL>L`>`iÊ`ÃÃÊ>VÌiViÀ»ÊQ£ÎR° `iÌÌ?À>ÊʺÕÊ>V ʵÕiÊÃÊ`KÊ>ÕÌ>]ʵÕiÊjÊÕ>ÊVÃ>ÊÕÌÊ«ÀÌ>Ìi]ÊÊvÕ`ÊjÊÃÃ°Ê KÊjÀ>ÃÊ i`ÕV>`ÀiÃÊÃiÊKÊvÃÃiÃÊ>ÕÌÃ°Ê KÊ«À`Õâ>ÃÊ>`>°Ê`?Û>ÃÊV?Ê«ÀÊ>`>À»ÊQ££RÆÊ iÃiÛÛiÌÊ«iÃÃ>Êʺ*ÀµÕiÊ«>À>ÊÕ`>ÀÊV«ÀÌ>iÌÃÊjÊ«ÀiVÃÊÌiÀÊÀiëÃ>L`>`iÊÊÃiÌ`Ê`iÊ µÕiÊÃÊÃ>LiÃÊ>µÕʵÕiÊiÃÌ>ÃÊ>Ê`âiÀ°Ê/iÃʵÕiÊÃiÀÊVÀi`ÛiðÊ*>À>ÊÕ>Ê«iÃÃ>Ê>VÀi`Ì>ÀÊÕÌÀ>ÊÌiÊ µÕiÊÌiÀÊÕÊvÕ`Ê`iÊÛiÀ`>`i°ÊÊiÃÃiÊÃiÌ`Ê>ÊÀiëÃ>L`>`iÊjÊvÕ`>iÌ>»ÊQ£ÎR°Ê ->iÌ>ÃÊ>ÊV`kV>Ê`iÊÀiviÀkV>ÃÊ>ÃÊV>Ìi}À>ÃÊ`iÊV«iÌkV>ÃÊV}ÌÛ>]ÊjÌVÀ>ÊiÊÀi>V>Ê ÕÊÌiÀ«iÃÃ>°Ê"ÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊiVÌÀ>`ÃÊ`V>ʵÕiÊ>Ê«>ÀÌV«>XKÊÛÕÌ?À>Ê`ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊiviÀ>}iÊiÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃ]Ê>V«> >`>Ê«ÀÊ«ÀwÃÃ>ÃÊiÝ«iÀiÌiÃÊ«ÀviÃÃÀiÃÉ ÃÕ«iÀÛÃÀiîʫiÀÌiÊ>ÃÊ«ÀiÀÃÊ`iÃiÛÛiÀÃiÊ«iÃÃ>ÊiÊ«ÀwÃÃ>iÌi]ÊLâ>`ÃiÊKÊÃÊ«>À>Ê >ÕÌvÀ>XKÊiÊ>ÕÌ>ÊVÊ«>À>Ê>ÃÃÕÀiÊ}À>`Õ>iÌiÊÊ«>«iÊÃV>Ê`ÊiviÀiÀʵÕiÊÌiÀÛjÊ >ÃÊ«ÀLi?ÌV>ÃÊVÕÌ?À>ð "ÃÊ«ÀviÃÃÀiÃÉÃÕ«iÀÛÃÀiÃÊÌkÊÕ>Ê>VXKÊvÕ`>iÌ>ÊÊÃiÕÊ>V«> >iÌ]Ê«ÃÃLÌ>`Ê>ÊV>`>ÊÕÊ `iÃiÛÛiÀÃiÊ«iÃÃ>ÊiÊ«ÀwÃÃ>iÌi]Ê«iÀÌ`ʵÕiÊÃi>ÊÀiV iV`ÃÊVÊV«iÌiÌiÃʵÕ>`Ê VÃi}ÕiÊÕÌâ>ÀÊiÊLâ>ÀÊ>ÃÊÃÕ>ÃÊ >L`>`iÃ]Ê`iÃÌÀiâ>ÃÊiÊV>À>VÌiÀÃÌV>ÃÊiÊVÌiÝÌÃÊ`viÀiÌiÃÊ`iÊ ÌiÀÛiXK]ÊÀiÛi>`Ê>ÃÃÊV>«>V`>`iÃÊ`iÊ>`>«Ì>XK]ÊLâ>`ÊiÊÌÀ>ÃviÀ`ÊÃ>LiÀiÃÊiÊÛ?À>ÃÊÃÌÕ>Xªið *ÀÊÕÌÀÊ>`Ê«ÀiÃÌ>ÊÕÊÃiÀÛXÊDÊÃVi`>`iÊÕ>ÊÛiâʵÕiÊ>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃÊÃKÊ`iÊÛÕÌ>À>`]ÊVÌÀLÕ`Ê «>À>ÊÕ>ÊV`>`>>Ê>VÌÛ>°Ê"ÊVViÌÊ`iÊV`>`>>ÊjÊiÌi``ÊVÊʵÕiÊ`iVÀÀiÊ`>Ê«iÀÌiX>Ê>Ê`iÌiÀ>`>ÊÃVi`>`i]ʵÕiÊÌiÊ>ÃÃV>`Ê>ÊÕÛiÀÃ>`>`iÊ`iÊ`ÀiÌÃÊiÊ`iÊ`iÛiÀiÃÊi]ÊÃÊÃiÕÃÊiviÌÃÊÃKÊ`vViÃÊ`iÊ µÕ>ÌwV>À\ÊV«ÀÃÃÊÃV>]ÊÃiÌiÌÊ`iÊ«iÀÌiX>]Ê`iÌwV>XKÊVÊ>ÊÃVi`>`i]ÊÃ`>Ài`>`i]ÊÃiÌiÌÊ`iÊÀiëÃ>L`>`iÊ«>À>ÊVÊ>ÊÃVi`>`iÊiÊ>Ê«ÀXKÊ`>ÊViÃKÊÃV>ÊiʵÕi]ÊÊÌi]ÊVÃÕLÃÌ>V>ÊÊV >>`ÊV>«Ì>ÊÃV>Ê`>ÃÊÃVi`>`iÃÊÛiÃÊ«>À>Ê>Ê}Õ>`>`i]ÊÓääÇ®°Ê*>À>Ê>jÊ`Ê`iÛiÀÊ«>À>ÊVÊ>Ê ÃVi`>`i]ÊÃÊÛiÃʵÕiÊ«>ÀÌV«>ÊiÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`iÊÛÕÌ>À>`]Ê>VÕÕ>ÊiÝ«iÀkV>Ã]ÊV iViÌÃ]Ê Ài`iÃÊ`iÊVÌ>VÌÃÊiÊÌkÊ>`>Ê>Ê«ÀÌÕ`>`iÊ`iÊiÝ«iÀiÌ>ÀÊÛ?ÀÃÊ«>«jÃÊÃV>Ã]Ê«>ÀÌV«>ÀÊÃÊ«ÀViÃÃÃÊ`iÊ`iVÃK]Ê>«Ài`iÀÊ>Êi}V>ÀÊiÊÀiÃÛiÀÊVyÌÃ]Ê`iÃÌÀ>ÀÊÊÃiÕÊÃiÌ`Ê`iÊÕÃÌX>ÊiÊ`iÀ>X>]Ê >ÃÃÕÀÊiÊ`ii}>ÀÊÀiëÃ>L`>`iÊ`i®°Ê"ÊÛÕÌ>À>`ÊVÃÌÌÕÊÕÊ«ÀÌ>ÌiÊÃÌÀÕiÌÊ`iÊi`ÕV>XKÊ KÊvÀ>ÊV«iiÌ>`Ê>Êi`ÕV>XKÊvÀ>°Ê*`iÊ>`>ÊVÃÌÌÕÀÃi]ÊVÊiiiÌÊ`iÊi«Ài}>L`>`i]Ê ÕÊ>ëiVÌÊ«ÀÌ>ÌiÊ«>À>Ê>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ>ÃÊÛiÃÊiʵÕiÊ>`>ÊKÊiÌÀ>À>ÊÊiÀV>`Ê`iÊÌÀ>L> ° *. Investigação desenvolvida no âmbito do Mestrado em Ciências de Enfermagem, ICBAS, Porto 2009 "#8=E4BC860pº>4<?>ACD6DÔB 3TcTa\X]P]cTbS^R^]bd\^STQTQXSPb P[R^ [XRPb]^bTbcdSP]cTbS^4]bX]^ Bd_TaX^aST2^X\QaP Ê"À}>â>XKÊÕ`>Ê`iÊ->Ö`iÊ"-®ÊiÃÌ>ʵÕiÊiÝÃÌ>ÊViÀV>Ê`iÊÓÊÊ ªiÃÊ`iÊ«iÃÃ>ÃÊiÊÌ`ÊÊ Õ`ʵÕiÊVÃiÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊiÊÇÈ]ÎÊ ªiÃÊVÊ«ÀLi>ÃÊ}>`ÃÊ>Ê?VÊ7"]ÊÓääÓ®°Ê "ÊVÃÕÊ`iÊ?VÊÌiÊ`ÛiÀÃ>ÃÊVÃiµÕkV>ÃÊÃ>Ì?À>ÃÊiÊÃV>Ã]Ê>viÃÌ>`>ÃÊ«i>ÃÊ`iX>ÃÊVÀV>ÃʵÕiÊ>viVÌ>ÊÃÊ`Û`ÕÃÊ>«ÃÊ>À}ÃÊ>ÃÊ`iÊVÃÕÊ>LÕÃÛÊiÊ«iÃÊiviÌÃÊÀi>V>`ÃÊVÊ ÊVÃÕÊ>}Õ`°ÊÃÊV>>`>ÃÊÛiÃÊÃKÊ>ÃÊ>ÃÊ>viVÌ>`>Ã]Ê«ÃÊÊVÃÕÊ`iÊ?VÊÌiÊÕÊiÀiÊ VÌÀLÕÌÊKÊÃÊ>ÊÀÌ>`>`iÊVÊ>ÊÀL`>`iÊ`>ÃÊ««Õ>XªiÃ]ÊʵÕiÊiÛ>Ê>Ê>ÕiÌÊ`ÃÊ>ÃÊ `iÊÛ`>Ê>ÕÃÌ>`ÃÊ«ÀÊV>«>V`>`i° "ÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊ«iÃÊÛiÃÊiÊVÌiÝÌÊ>V>`jVÊjÊvÀiµÕiÌiiÌiÊ>LÕÃÛÊi]Ê«ÀÊ ÃÃ]ÊVÃÌÌÕÊÕ>Ê«ÀiVÕ«>XKÊ`iÊ->Ö`iÊ*ÖLV>°ÊÝÃÌiÊ>}Õ>ÃÊÛiÃÌ}>XªiÃʵÕiÊÃiÊ`iLÀÕX>ÊÃLÀiÊ ÃÊVÃÕÃÊ`ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`ÊÃÊ-Õ«iÀÀÊ`iÊ LÀ>Ê >Û?ÀÊiÌÊ>°]Ê£ÇÆÊ>ÀÀÃ]ÊÓääÎÆÊiÌiÊiÌÊ >°]Ê£nÆÊ>ÌÃÌ>]ÊÓää{ÆÊ,`À}ÕiÃ]ÊÓääÈ®°Ê ÊiÌ>Ì]Êi Õ>Ê`i>ÃÊvV>Ê«>ÀÌVÕ>ÀiÌiÊ>ÃÊÛÛkV>ÃÊ >V>`jV>ÃÊ`ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊ LÀ>]Ê«i>ÃÊ`iÊÌÀ>`XªiÃ]ÊiÊÃÊVÌiÝÌÃÊÀiVÀi>ÌÛÃÊ`iÃÌiÃÊÛiÃ]Ê µÕiÊ>ÌkÊÕ>ÊÀi>XKÊiÃÌÀiÌ>ÊVÊ>ÊVÕÌÕÀ>Ê>V>`jV>°Ê KÊ >Ûi`ÊÕÌÃÊiÃÌÕ`ÃÊiÃÌ>Ê?Ài>]Êi>`>iÌiÊʵÕiÊÀiëiÌ>ÊDÊÀi>`>`iÊVLÀK]ÊVÃ`iÀÕÃiÊ«iÀÌiÌiÊ>ÊÀi>â>XKÊ`iÃÌ>ÊÛiÃÌ}>XKʵÕiÊ Û>Ê>ÊiVÌÀÊ`iÊÕ>Ê`>ÃÊ?Ài>ÃÊ`iÊÌiÀÛiXKÊ«ÀÀÌ?À>ÃÊ`Ê*>Ê >V>Ê«>À>Ê>Ê,i`ÕXKÊ`ÃÊ*ÀLi>ÃÊ}>`ÃÊ>ÊV\ÊÃÊÛiÃÊ/]ÊÓää®°ÊÃÃ]ÊiÃÌiÊiÃÌÕ`Ê«ÀVÕÀ>ÊVÌÀLÕÀÊ«>À>Ê>ÊV«ÀiiÃKÊ`>Ê «ÀLi?ÌV>]Ê`>`ʵÕiÊÃiÊV>À>VÌiÀâ>ÊÃÊ`iÌiÀ>ÌiÃÊ`ÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊ`ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ `ÊÃÊ-Õ«iÀÀÊ`iÊ LÀ>]ÊÀi>V>`ÃÊVÊ>ÊÃÕ>ÊVÕÌÕÀ>ÊiÊÛÛkV>ÃÊ>V>`jV>ð *>À>ÊVVÀiÌâ>ÀÊiÃÌiÊLiVÌÛÊvÊiÃV `ÊÊ«>À>`}>ʵÕ>Ì>ÌÛÊÕÊÌiÀ«ÀiÌ>ÌÛ°Ê iÃÌi]ÊÊLiVÌÊ `iÊ>?ÃiÊjÊi>LÀ>`ÊVÊÛÃÌ>ÊDÊ>VXKÊiÊÀiviÀiÃiÊKÊÃÊ>ÊV«ÀÌ>iÌÊ>Ã]Ê}Õ>iÌiÊ>ÃÊ Ã}wV>`ÃÊ >ÌÀLÕ`ÃÊ «iÃÊ >VÌÀiÃ°Ê >Ê >LÀ`>}iÊ µÕ>Ì>ÌÛ>Ê ?Ê ÕÊ ÌiÀiÃÃiÊ «>ÀÌVÕ>ÀÊ «i>ÃÊ «iÀëiVÌÛ>ÃÊ «>ÀÌV«>ÌiÃ]Ê KÊ Ãi`Ê VV>`Ê kv>ÃiÊ >Ê «Ài`XKÊ `Ê V«ÀÌ>iÌÊ Õ>Ê VÊ v>âÊ >Ê iÌ`}>Ê µÕ>ÌÌ>ÌÛ>]Ê >ÃÊ ÃÊ >Ê ÃÕ>Ê V«ÀiiÃK°Ê Ê Ì>]Ê VÃ`iÀÕÃiÊ ÃiÀÊ >ÌÀ>ÛjÃÊ `iÃÌiÊ «>À>`}>ʵÕiÊi ÀÊÃiÊV«Àii`iÊÊ`ÊVÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`KÊÃiÌ`ÊDÃÊÃÕ>ÃÊiÝ«iÀkV>Ã]Ê ÕÊÃi>]Ê>ÃÊiÌÃÊ`iÊVÛÛÊiÊ>ÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>Ã]ÊʵÕiÊ«V>Ê«iÀViLiÀÊʵÕiÊ iÝ«iÀiÌ>]ÊÊ`ÊVÊÊiÝ«iÀiÌ>ÊiÊ>ÊvÀ>ÊVÊiÃÌÀÕÌÕÀ>ÊÊÕ`ÊÃV>ÊiʵÕiÊÛÛiÊ iÊÌiÀ>}i°Ê/À>Ì>ÃiÊ`iÊÕÊiÃÌÕ`ÊiÝ«À>ÌÀ`iÃVÀÌÛ°ÊÊ>ÃÌÀ>ÊjÊVÃÌÌÕ`>Ê«ÀÊÛÌiÊiʵÕ>ÌÀÊ «>ÀÌV«>ÌiÃÊ`iÊÌÀkÃÊVÕÀÃÃÊÃÕ«iÀÀiÃÊ`iÊ LÀ>ÊiÊVÕÊiÃÌÕ`>ÌiÃʵÕiÊvÀiµÕiÌ>Ê`Ê«ÀiÀÊ>ÌjÊ>Ê ÖÌÊ>°Ê"ÊÃÌÀÕiÌÊ`iÊV iÌ>Ê`iÊ`>`ÃÊÕÌâ>`ÊvÊ>ÊiÌÀiÛÃÌ>ÊÃiiÃÌÀÕÌÕÀ>`>ÊiÊiÃÌiÃÊvÀ>Ê >>Ã>`ÃÊ`iÊ>VÀ`ÊVÊ>Ê>LÀ`>}iÊ iÀikÕÌV>`>jÌV>]ÊVÊ>ÕÝÊ`Ê«À}À>>Ê`iÊÛiÃÌ}>XKÊ µÕ>Ì>ÌÛ>Ê+-,Ê 6Û° ÃÊV>Ìi}À>ÃÊ>>ÌV>ÃÊvÀ>ÊÀ}>â>`>ÃÊVÊL>ÃiÊÊ`iÊ*, *," °Ê"ÃÊ`iÌiÀ>ÌiÃÊ `ÊV«ÀÌ>iÌÊ`iÊVÃÕÊ`iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊ`Û`iÃiÊiÊÌÀkÃÊ}ÀÕ«Ã\Êv>VÌÀiÃÊ«Ài`ëiÌiÃ]Êv>VÌÀiÃÊv>VÌ>`ÀiÃÊiÊv>VÌÀiÃÊ`iÊÀivÀX°Ê ÃÊ v>VÌÀiÃÊ «Ài`ëiÌiÃÊ `ÃÌ}ÕiÃiÊ >Ê iÝ«iÀkV>Ê «ÀjÛ>]Ê>ÌÀ>ÛjÃÊ`ÊVÌiÝÌÊ`>ÃÊ«ÀiÀ>ÃÊÃ>`>ÃÊiÊ`ÃÊ «ÀiÀÃÊVÃÕÃÆÊ>Ê`iÃLXKÊiÊ`ÛiÀÌiÌ]ÊÊ VÛÛÊiÊÊ>LiÌiÊVÊ«ÀV«>ÃÊÌÛÃÊ`iÊVÃÕÆÊ>ÊViÀÛi>ÊiÊÊÛ ÊVÊ>ÃÊ«ÀV«>ÃÊ«XªiÃÊ `iÊVÃÕÆÊÃÊÌiÃÊ`iÊVÃÕ]ʵÕiÊ`viÀiÊVvÀiÊ>ÊÌ«}>Ê`ÊVÃÕ`À>®ÆÊiÊ>Ê«iÀVi«XKÊ`Ê ÀÃV]Ê>ÃÊ>ÃÃV>`>Ê>ÃÊÀÃVÃÊ>ÊVÕÀÌÊ«À>â°Ê Ê v>VÌÀiÃÊv>VÌ>`ÀiÃÊ`iÃÌ>V>ÃiÊ>Ê>ViÃÃL`>`iÊDÃÊ LiL`>ÃÊ >VV>Ã]Ê >ÃÊ L>ÀÀiÀ>Ã]Ê >V>`jV>ÃÊ iÊ iÌ?À>Ã]ÊDÃÊÃ>`>ÃÊiÊ>ÃÊVÃÕÃÊiÊ>ÊÀiÃÃÌkV>ÊDÊ «ÀiÃÃKÊ`ÃÊ«>ÀiÃ°Ê ÃÊv>VÌÀiÃÊ`iÊÀivÀX]Ê>ÃÊKiÃÊ ÌkÊ ÕÊ «>«iÊ vÕ`>iÌ>Ê Ê >VÃi >iÌÊ `ÃÊ w ÃÊ iÊ >Ê Ài«ÀiiÃKÊ «iÀ>ÌiÊ ÃÊ >LÕÃÃ]Ê iµÕ>ÌÊ ÃÊ«>ÃÊViÌÛ>Ê>ÊVÃÕÊ`iÀ>`ÊiÊVÊ}ÃÌÆÊÃÊ«>ÀiÃÊyÕiV>ÊÊVÃÕʵÕ>`ÊÊ}ÀÕ«Ê LiLiÊ iÊ µÕ>`Ê `iÌÀÊ `Ê }ÀÕ«Ê ÃiÊ LiLiÊ «ÕVÊ ÕÊ >`>Êv>ÛÀiViÊ>ÊÀi`ÕXKÊ`ÊVÃÕ°Ê"Ê>LiÌiÊ >V>`jV]Ê>ÌÀ>ÛjÃÊ`>ÃÊÛÛkV>ÃÊ>V>`jV>Ã]ÊVÊ >ÊÃ>`>Ê`iÊV>Ã>ÊiÊÊ«iÀVÕÀÃÊ>V>`jV]ÊiÊ`>ÊVÕÌÕÀ>Ê >V>`jV>]Ê>ÌÀ>ÛjÃÊ`ÃÊ>Ì>ÀiÃ]ÊviÃÌ>ÃÊ>V>`jV>ÃÊ iÊ`>Ê«À>Ýi]ÊjÊÌ>LjÊVÃ`iÀ>`ÊVÊiViÃÃ?ÀÊ «>À>Ê Ê `iÃiÛÛiÌÊ `iÊ >VÌÛ`>`iÃÊ iÊ V`XªiÃÊ µÕiÊ«ÀÛiÊi ÀÊÃ>Ö`i° ÃÌ>Ê >?ÃiÊ «`iÀ?Ê >`>Ê ÃiÀÊ Õ>Ê VÌÀLÕXKÊ «>À>Ê vÕÌÕÀ>ÃÊÛiÃÌ}>XªiÃÊ«ÃÊ`>ÊiÃ>ÊvÀ>ʵÕiÊ ÕÛiÊ Õ>ÊiÝ«>ÃKÊ`ÊÃÊ-Õ«iÀÀÊiÊÌ`ÊÊ«>ÃÊ>ÃÊ ÖÌ>ÃÊ `jV>`>Ã]Ê Ì>LjÊ >ÃÊ ÌÀ>`XªiÃÊ >V>`jV>ÃÊ VLÀKÃÊ «ÕÛiÀâ>À>Ê ÃÊ ÛÃÊ iÃÌ>LiiViÌÃÊ `iÊiðÊÌÀiÊ>ÃÊVÌÀLÕXªiÃÊ`iÃÌiÊiÃÌÕ`ÊVÕ ÃiÊ Ê v>VÌÊ `iÊ iÃÌiÊ «`iÀÊ v>VÌ>ÀÊ Ê «>i>iÌÊ `iÊ «À}À>>ÃÊ `iÊ «ÀXKÊ iÊ Ã>Ö`i]Ê `ÀiVV>`ÃÊ «>À>ÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`ÊÃÊ-Õ«iÀÀ]Êi>`>iÌiÊ Ê>«iÀviX>iÌÊ`>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`Ê«ÀiVÌʺÌiÃÊ µÕiÊÌiÊ+Õiiû° *. Investigação desenvolvida no âmbito do Mestrado em Saúde Publica, FMUC, Coimbra 2009 Joana Catarina Gonçalves Grácio Enfermeira Membro do Atelier de Expressividade, grupo de Educação pelos Pares da Associação de Estudantes da Escola Superior de Enfermagem de Coimbra Contacto: [email protected] 8=E4BC860pº>4<?>ACD6DÔB"$ 0]cTb`dTcT`dTX\Tb)TSdRP{y^_T[^b _PaTbR^\caPSX{y^R^X\Qay “Peer Education is also a way to empower young people: it offers them the opportunity to participate in activities that affect them and to access the information and services they need to protect their health” (Youth Peer, 2006:14). 8]ca^Sd{y^ Irma Brito*; Fernando Mendes**; Márcia Santos***; Filipa Homem*** * Professora Adjunta na ESEnfC e coordenadora do Atelier de Expressividade ** Psicologo Clinico, IDT-DRC/NAT *** Enfermeira, membro do Atelier de Expressividade Contacto: [email protected] Resultados da Intervenção Queima das Fitas 2008 nos Estudantes-alvo `ÕV>XKÊ«iÃÊ*>ÀiÃÊ*iiÀÊ`ÕV>Ì®ÊÀiviÀiÃiÊ>ÊÕ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>Ê«i`>}}V>ÊiʵÕiÊ`Û`ÕÃÊ«iÀÌiViÌiÃÊ>ÊÕÊ}ÀÕ«ÊÃV>ÊÀ>Ê`iÊ«>ÀiÃÊÀi«ÀiÃiÌ>ÌÛîÊi`ÕV>ÊiiiÌÃÊ`ÊiÃÊ}ÀÕ«]Ê ÌiÌ>`ÊvÀ>ÀÊiÊyÕiV>ÀÊÌiV>ÊiÊ«ÃÌÛ>iÌi°ÊÊÕ>ÊvÀ>Ê`iÊi`ÕV>XKÊÃV>ÊiʵÕiÊ Õ>Ê À>Ê Ài«ÀiÃiÌ>ÌÛ>Ê `iÊ ÕÊ }ÀÕ«Ê yÕiV>Ê ÃÊ Û>ÀiÃ]Ê VÀiX>ÃÊ iÊ iÃÊ V«ÀÌ>iÌÃ]Ê ÃÊ iLÀÃÊ Ìi}À>ÌiÃÊ `iÃÃiÊ }ÀÕ«Ê >ViÌÌLÕÀÊ EÊ 7Ã]Ê ÓäääÆÊ ÀÌ]Ê ÓääÆÊ iÀÀiÀ>Ê >Ã]Ê ÓääÈÆÊ-ÛiÃÊiÌÊ>°]Ê£n®]ʵÕiÀÊÃi>Ê}ÀÕ«ÃÊVÕÌ?ÀÃ]Ê}ÀÕ«ÃÊ`iÊÌÀ>L> ÊÕÊ«iÃÃ>ÃV >Ûi]Ê «`i`ʺVÃ`iÀ>ÀÃiÊ`iÊÕ>ÊvÀ>ÊëiÃʵÕiÊ>Êi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃÊjÊ>ÊvÀ>XKÊ«>ÀÊ>Ê«>À»Ê ÀÌ]ÊÓää\È®°Ê Êi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃÊKÊjÊÕÊviiÊÛ°Ê >Ê`jV>`>Ê`iÊxä]ÊÌiÀÛiXªiÃÊL>Ãi>`>ÃÊ>Êi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃÊvÀ>ÊÀi>â>`>ÃÊiÊ`viÀiÌiÃÊ«>ÀÌiÃÊ`ÊÕ`ÊÕÀ«>]Ê >>`?]ÊÃÌ>`ÃÊ1`ÃÊ `>ÊjÀV>ÊiÊÕÃÌÀ?>®ÊVÊÊLiVÌÛÊ`iÊ`ÛÕ}>À]ÊvÀ>ÀÊiÊi`ÕV>ÀÊ««Õ>XªiÃÊÛiÃÊ`vViÃÊ`iÊ >Ì}À]ÊiÛ>`ÊiÃ>}iÃÊÀi>V>`>ÃÊVÊ>ÊÃ>Ö`i]ÊiëiV>iÌiÊ>Ê«ÀiÛiXKÊ`iÊ6É-`>°ÊVÌÕ>iÌiÊiÝ«iÀiÌ>ÊÕ>Ê««Õ>À`>`iÊVÀiÃViÌiÊiÊ«>ÃiÃÊ`iÃiÛÛ`ÃÊ«ÀÊiÝi«]Ê>ÊÕÃÌÀ?>®Ê iÊiÊ«>ÃiÃÊiÊ`iÃiÛÛiÌÊ«ÀÊiÝi«]Ê<@L>®]Ê«ÀÊÃiÀÊÕÊiÊÖÌÊ`iÊV i}>ÀÊ>Ê««Õ>XªiÃÊ VÕÌ>ÃÊ V>`Ê iÌÊ >°]Ê Óääή]Ê vÀiVi` iÃÊ vÀ>XªiÃÊ iÃÃiV>ÃÊ iÊ ÖÌiÃ°Ê ÃÃÊ jÊ L>ÃÌ>ÌiÊ ÕÌâ>`>ÊiÊ«À}À>>ÃÊ`iÊ«ÀXKÊ`>ÊÃ>Ö`iÊ>ÊÛiÊÕ`>ÊiÊ>V>]Êi>`>iÌiÊ`iÊi`ÕV>XKÊ ÃiÝÕ>]Ê `iÊ «ÀiÛiXKÊ `iÊ viVXªiÃÊ ÃiÝÕ>iÌiÊ ÌÀ>ÃÃÃÛiÃ]Ê `iÊ ÛkV>Ê iÊ `Ê ÕÃÊ ÕÊ >LÕÃÊ `iÊ ÃÕLÃÌ@V>ÃÊ«ÃV>VÌÛ>Ã]ÊiÌÀiÊÕÌÀ>ÃÊ?Ài>ÃÊ`iÊÌiÀÛiXKÊÀÌ]ÊÓää®° ÃÌ>Ê iÃÌÀ>Ìj}>Ê ÀiV iViÊ ÃÊ ÛiÃÊ V«iÌkV>ÃÊ iÊ V>«>V`>`iÃÊ «>À>Ê >ÃÃÃÌkV>Ê iÊ ÀiÃÕXKÊ `iÊ «ÀLi>ÃÊ>ÊÃVi`>`iÊ/ÕÀiÀÊiÊ- i«iÀ`]Ê£®]ÊÕÌÊ`iÊÕ>Ê««Õ>XKʵÕiÊ«ÃÃÕÊV>À>VÌiÀÃÌV>ÃÊ Ãii >ÌiÃÊDÃÊÃÕ>Ã]ÊVÊÃi>Ê>Ê`>`i]Ê}jiÀÊÕÊVÕÌÕÀ>°ÊÊVÃ`iÀ>`>ÊÕ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>Êi`ÕV>ÌÛ>Ê ÕÌÊÛ>Ì>Ã>]ÊiwViÌiÊiÊ«ÕVÊ`ëi`Ã>Ê1 - "]ÊÓääή]ÊÕ>ÊÛiâʵÕiÊiÛÛiÊi`ÕV>`ÀiÃÊiÊ Ài}iÊ`iÊÛÕÌ>À>`°Ê->iÌiÃiÊÊiÌ>ÌʵÕiÊKÊ`iÝ>Ê`iÊÃiÀÊÕ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>ÊiÝ}iÌiÊ«iÊv>VÌÊ `iÊÃiÀÊiViÃÃ?ÀÊÛiÃÌÀÊÕÌʵÕiÀÊ>ʵÕ>`>`iÊ`>ÊvÀ>XKÊ`ÃÊi`ÕV>`ÀiÃÊVÊ>ÊÌÀâ>XKÊiÊ>Û>>XKÊ`>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊi`ÕV>ÌÛ>ÃÊÀÕ}v]ÊÓääÈ®°Ê*ÀÊÕÌÀÊ>`ÊjʺÕ>ÊiÌ`}>Ê`iÊ `Õ«Êi«ÜiÀiÌʵÕiÊ«iÀÌiÊÃÕÌ>i>iÌiÊ«ÀÛiÀÊ>Ê>«Ài`â>}iÊiÊÊ`iÃiÛÛiÌÊ`Ê ÕÌÀÊ}ÀÕ«Ã>Û®ÊiÊ`iÊÃÊiÃÊi`ÕV>`ÀiÃÊ`iÊ«>ÀiîÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`>ÊVVi«XKÊiÊ`iÃiÛÛiÌÊ`iÊ >VXªiÃÊ«i`>}}V>ûÊÀÌ]ÊÓää\È®]ÊÕÊÃi>]ÊÌ>ÌʵÕiÊiÃ>ÊVʵÕiÊÀiViLiÊÊ>VÃi >iÌ]Ê>«Ài`i° "ÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ`>ÊÛiÃÌ}>XKÊ`V>ʵÕiÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊÕÛiÊiÊ>`«Ì>Ê>ÃÊv>ViÌiÊ>ÊvÀ>XKÊ ÃiÊiÃÌ>ÊvÀÊvÀiV`>Ê«ÀÊ>}ÕjʵÕiÊÌi >Ê>ÃÊiÃ>ÃÊ«ÀiVÕ«>XªiÃʵÕiÊi>ÃÊ->iÊEÊ<iÀÆÊLÕÀÊÀiviÀ`ÃÊ«ÀÊÀÕ}v]ÊÓääÈ®]ÊiÊÌi`iÊ>Ê`iÌwV>ÀÃiÊ>ÃÊVÊÃÊ`Û`ÕÃʵÕiÊÌkÊ>ÃÊiÃ>ÃÊV>À>VÌiÀÃÌV>ÃʵÕiÊiiÃÊ«À«Àà ÀÌ]ÊÓääÆÊV>`ÊiÌÊ>°]ÊÓääÎÆÊ1-]ÊÓään®°ÊÃÃV>`Ê >Êv>VÌÊ`iÃÌiÃÊÀiVÀÀiÀiÊvÀiµÕiÌiiÌiÊ>ÃÊÃiÕÃÊ«>ÀiÃÊ«>À>ÊLÌiÀÊvÀ>XKÊiÊ>VÃi >iÌÊ ÛiÊ ÀiviÀ`Ê «ÀÊ ÀÕ}v]Ê ÓääÈ®]Ê iÝÃÌiÊ ÕÊ }À>`iÊ «ÌiV>Ê µÕiÊ yÕiV>Ê >}ÕÊ `Ê VÌiÖ`Ê vÀ>ÌÛÊ>ʵÕiÊÃÊiLÀÃÊiÃÌKÊiÝ«ÃÌðÊ"ÃÊi`ÕV>`ÀiÃÊ`iÊ«>ÀiÃÊÃKÊÛÃÌÃÊVÊ>}ÃÊ>Ê µÕiÊÃiÊ«i`iÊVÃi ÃÊi]Ê«ÀÊÃÃÊ«`iÊÃiÀÊyÕiV>`ÃÊ«i>ÃÊiÝ«iVÌ>ÌÛ>Ã]Ê>ÌÌÕ`iÃÊiÊV«ÀÌ>iÌÃÊÀÌ]ÊÓää®°ÊÃÌiÃÊÌi`iÊ>ÊÃiÀÊ>ÕÌÌÛ>`ÃÊ«>À>ÊÃÌÀÕÀÊÃÊÃiÕÃÊ«>ÀiÃÊiÊ`iÌiÀ>`ÃÊ Ìi>ÃÊi]ÊVÃiµÕiÌiiÌi]ÊLÌkÊLiivVÃÊ«iÃÃ>ÃÊ>Ê«>ÀÌÀÊ`ÊÃiÕÊiÛÛiÌÊi>Ì Ê`ÕV>ÌÊ ÕÌ ÀÌÞÊ ÀiviÀ`Ê «ÀÊ ÀÕ}v]Ê ÓääÈ®Ê µÕi]Ê «ÀÊ ÃÕ>Ê Ûiâ]Ê >LÌ>Ê ÃÊ i`ÕV>`ÀiÃÊ iÛÛ`ÃÊ iÊ Ì>ÃÊ «À}À>>Ã]ÊÕ>ÊÛiâʵÕiÊ>VÌÛ>iÌiÊi`ÕV>ÊiÊvÀ>ÊÃÊÕÌÀÃÊÃLÀiÊÕÊÌi>ÊiëiVwVÊ/ÕÀiÀÊ iÊ- i« iÀ`Ê£®°Ê>âiÀÊ«>ÀÌiÊ`iÊÕÊ}ÀÕ«Ê`iÊ«>ÀiÃÊ«À«ÀV>Ê>Ê«ÀÌÕ`>`iÊ`iÊ`iÃiÛÛiÀÊ>ÃÊ V«iÌkV>ÃÊ «>À>Ê >Ê ÀiÃÕXKÊ `iÊ VyÌÃÆÊ >Ê >ViÌ>XKÊ iÊ Ê ÀiëiÌÊ «i>Ê `ÛiÀÃ`>`iÆÊ >ÕiÌÊ `>Ê >ÕÌiÃÌ>ÆÊ>ÀÊV iViÌÊiÊVÃVkV>Ê`>ÃʵÕiÃ̪iÃÊÀi>V>`>ÃÊVÊ>ÊÃ>Ö`iÆÊÌiÀ@V>ÆÊ VÕV>XKÊVÊÊ«ÖLVÊiÊ`iÀ>X>ÊV>`ÊiÌÊ>°]ÊÓääÎ1-]ÊÓään®° <Tc^S^[^VXP 16 (29%) referem não se terem embriagado durante as festas académicas }ÕÃÊ>ÕÌÀiÃÊ>wÀ>ʵÕi]ʺÕÌ>ÃÊÛiâiÃ]ÊiÃÌ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>ÊjÊÃiiVV>`>ÊVÊÕ>Ê«XKÊv?V]Ê ÃiÊ«>i>iÌÊ>`iµÕ>`Ê«>À>ÊÊVÌiÝÌÊiëiVwVÊiÊ>ÃÊiViÃÃ`>`iÃÊÃÕL>ViÌiÃÊ>Ê`iÃiÛÛiÌÊ`iÊÕÊ«ÀiVÌÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃÊiwV>â°» >ViÌÌLÕÀÊEÊ7Ã]ÊÓäääÆÊ`ÃiÞÆÊ - iÀÊÀiviÀ`ÃÊ«ÀÊ-°°Ê>Ã]ÊÓääÈ]Ê«°ÊÎÈ®°ÊÊ«>ÀÌÀÊ`>Ê ÃÌÀ>Ê`ÊÌiiÀÊ`iÊÝ«ÀiÃÃÛ`>`iÊ}ÀÕ«Ê `iÊ`ÕV>XKÊ«iÃÊ*>ÀiÃÊ`>Ê-v ®ÊÊ«iÀ`ÊÓääÓÓää]Êi>`>iÌiÊ`ÊÃiÕÊ«ÀiVÌÊÌiÃÊ µÕiÊÌiÊ+ÕiiÃÊÌiÀÛiXKÊiÊVÌiÝÌÊ`iÊviÃÌ>ÃÊ>V>`jV>î]Ê«ÀiÌi`iÃÊ`iÃVÀiÛiÀÊÃÊ`iÃ>wÃÊ `iÃÌ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>°Ê"ÃÊ`>`ÃÊ>«ÀiÃiÌ>`ÃÊvÀ>ÊÀiV `ÃÊ`>ÃÊL>ÃiÃÊ`iÊ`>`ÃÊvÀ?ÌV>ÃÊ`Ê}ÀÕ«Ê iÊ`ÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ`>Ê>Û>>XKÊ`>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊÀi>â>`>ÃÊ`iÃ`iÊÓääÈ° 39 (71%) referem teremse embriagado em média 5 das 7 noites que frequentaram 6ad_^ST4SdRP{y^_T[^b?PaTb0cT[XTaST4g_aTbbXeXSPST T?a^YTRc^0]cTb`dTcT@dTX\Tb "Ê }ÀÕ«Ê `iÊ `ÕV>XKÊ «iÃÊ *>ÀiÃÊ ÌiiÀÊ `iÊ Ý«ÀiÃÃÛ`>`iÊ vÊ vÕ`>`Ê iÊ ÓääÓÊ «i>Ê *ÀviÃÃÀ>Ê ÕÌÀ>ÊÀ>ÊÀÌÊVÊÊ«À«ÃÌÊ`iʵÕiÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊiviÀ>}iÊÕÃ>ÃÃiÊ>ÊÃÕ>ÊVÀ>ÌÛ`>`iÊ «>À>Ê Ài>â>ÀÊ ÌiÀÛiXªiÃÊ `iÊ i`ÕV>XKÊ «>À>Ê >Ê Ã>Ö`iÊ VÊ V>À?VÌiÀÊ Û>`ÀÊ iÊ >ÌÀ>VÌÛ]Ê `À}`>ÃÊ >ÃÊ«ÀLi>ÃÊ`ÃÊÛiðÊ"Ê}ÀÕ«ÊVÌÕÊ`iÃ`iÊÃi«ÀiÊVÊ>Ê>`iÃKÊ`iÊÕÊÖiÀÊVÃ`iÀ?ÛiÊ `iÊ iÃÌÕ`>ÌiÃÊ `iÊ iviÀ>}iÊ µÕiÊ ÃiÊ `ëLâ>Û>]Ê Õ>Ê ÛiâÊ «ÀÊ Ãi>>Ê iÊ j`>Ê {Ê À>î]Ê «>À>Ê «>ÀÌV«>ÀÊ ÛÕÌ>À>iÌiÊ >ÃÊ Û?À>ÃÊ >VÌÛ`>`iÃ]Ê iÊ À?ÀÊ iÝÌÀ>VÕÀÀVÕ>À°Ê V>iÌi]Ê `iÃiÛÛ>ÊÃiÃêiÃÊ`iÊÃiÃLâ>XKÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«>À>Ê>ÊÃ>Ö`i\Ê>ÃÊiÃV>ÃÊÃiVÕ`?À>ÃÊ`Ê`ÃÌÀÌÊ `iÊ LÀ>ÊÃLÊ>ÊÌi?ÌV>Ê`>Ê-iÝÕ>`>`iÊÀiëÃ?ÛiÊ>VXKÊÕÌÊÃVÌ>`>®ÆÊiÊ*ÀiÛiXKÊ`iÊ "%8=E4BC860pº>4<?>ACD6DÔB ?LÌÃÊÌ>L?}VÃÊiÊiÃV>ÃÊ`ÊÓ¨ÊVV]ÊÌ>LjÊ`Ê`ÃÌÀÌÊ`iÊ LÀ>°Ê Ê>ÊVÀiÃViÌiÊ«ÀVÕÀ>Ê`iÃÌ>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`iÃiÛÛ`>ÃÊ«iÊÌiiÀÊ`iÊ Ý«ÀiÃÃÛ`>`i]Ê>ÃÃÊVÊ>ÊÃVÌ>XKÊ«ÀÊ«>ÀÌiÊ`iÊÛ?À>ÃÊiÌ`>`iÃÊ«>À>Ê µÕiÊvÃÃiÊÀi>â>`>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊÃLÀiÊiÃÌ>ÃÊiÊ>`>ÊÕÌÀ>ÃÊÌi?ÌV>Ã]Ê ÃiÌÕÃiÊiViÃÃ`>`iÊ`iÊi À>ÀÊ>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`iÊÛÕÌ>À>`ÊiÊi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃ]ÊVÌ>`ÊVÊ>ÊiÃÌÀiÌ>ÊV>LÀ>XKÊ`iÊ«iÀÌÃÊ`>Ê?Ài>\ÊÀÊ Õ}ÕÃÌÊ*Ì]ÊÀÊiÀ>`Êi`iÃ]ÊÀÊi`iÀÊ->ÌÃÊiÊÀ>ÊÀiÃÌ>Ê ÀÕâ°Ê ÃÃ]Ê Ê >Ê iVÌÛÊ ÓääÈÉÓääÇ]Ê Ê ÌiiÀÊ `iÊ Ý«ÀiÃÃÛ`>`i]Ê `iÃi ÕÊ ÕÊ «ÀiVÌÊ «>À>Ê ÌiÀÛiXKÊ iÊ VÌiÝÌÊ `iÊ ÀÕ>\Ê ÌiÃÊ µÕiÊ ÌiÊ +ÕiiÃÊ ÀÌÊ iÌÊ >]Ê ÓääÇ®Ê µÕiÊ ÌiÊ VÊ LiVÌÛÊ «ÀV«>Ê «ÀÛiÀÊ >Ê `ÛiÀÃKÊ VÊÀi`ÕXKÊ`iÊÀÃVÊiÊâ>ÀÊÃÊ`>ÃÊ>ÃÃV>`ÃÊ>ÊVÃÕÊ>LÕÃÛÊ `iÊLiL`>ÃÊ>VV>ÃÊ`ÕÀ>ÌiÊ>ÃÊÌiÃÊ`iÊviÃÌ>ÃÊ>V>`jV>ÃÊ+Õi>Ê`>ÃÊ Ì>ÃÊ iÊ iÃÌ>Ê `>ÃÊ >Ì>î°Ê ÃÌiÊ jÊ ÕÊ «ÀiVÌÊ `iÊ ÌiÀÛiXKÊ iÊ VÌiÝÌÊ VÕÌ?ÀʵÕiÊvÊ`iÃi >`ÊiÊÌiÃÌ>`ÊÃi}Õ`Ê>ÊiÌ`}>Ê`iÊ«>i>iÌÊ`iÊÌiÀÛiXªiÃÊ`iÊ«ÀXKÊ`>ÊÃ>Ö`iÊ`iÊ-,/Ê i}iÀÊiÊ/ >ViÀ>Þ]ÊÓääÓ®°ÊiÃ`iÊ>Ê«ÀiÀ>Êi`XKÊ`iÃÌiÊ«ÀiVÌÊiÊÓääÇÊ«iiÌ>`Ê >Ê+Õi>Ê`>ÃÊÌ>ÃÊ`iÊ LÀ>®Ê>ÌjÊ>ÊiÌ]ÊiÃÌ>ÊvÊÕ>ÊÌiÀÛiXKÊ ÕÌÊ«ÀVÕÀ>`>ÊÌ>ÌÊ«iÃÊi`ÕV>`ÀiÃÊ`iÊ«>ÀiÃÊVÊ«iÃÊiÃÌÕ`>Ìià >ÛÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`>ÃÊÛ?À>ÃÊÃÌÌÕXªiÃÊ`iÊiÃÊÃiVÕ`?ÀÊiÊÃÕ«iÀÀ®°ÊÊ ÌiÀÛiXKÊ L>Ãi>ÃiÊ Ê >VÃi >iÌÊ `Û`Õ>Ê «>À>«>À]Ê «À«ÀV>`Ê iÊ VÌiÝÌÊ ÀiVÀi>ÌÛÊ `iÊ viÃÌ>ÃÊ >V>`jV>Ã]Ê iÊ µÕiÊ i`ÕV>`ÀiÃÊ `iÊ «>ÀiÃÊ iÊ ÖiÀÊ `iÊ ÓÊ iÊ iÊ µÕiÊ ÕÊ `iiÃÊ ?Ê VÊ iÝ«iÀkV>Ê `iÊ ÌiÀÛiXKÊ Ê ÌiÀÀi®Ê Ài>â>Ê >LÀ`>}iÃÊ`>}V>ÃÊiÌ`}>Ê`iÊ*>ÕÊÀiÀi®°ÊÃÌiÊ>VÃi >iÌÊ`Û`Õ>ÊjÊÀi>â>`ÊÕÊ VÌiÝÌÊvÀ>Ê>ÃʵÕiÊÃi}ÕiÊÕÊvÀÕ?ÀʵÕiÊjÊ>ÊiÃÊÌi«Ê}Õ>Ê`iʵÕiÃÌ>iÌÊ«>À>Ê>Ê >LÀ`>}iÊ>ÊÀi>â>ÀÊÃÃÌi>Ê«iÀÃ>â>`Ê`iÊvÀ>XK®ÊiÊ>`>ÊvÌiÊ«>À>ÊV iÌ>Ê`iÊvÀ>XKÊ «>À>Ê«ÃÌiÀÀÊ>Û>>XKÊ`>ÊÌiÀÛiXK°ÊÊi`XKÊ`>Ê>Vi>ÊjÊÕ>ÊvÀ>Ê`iÊi À>ÀÊ>Ê>`iÃKÊDÊ V>ÌÛ>Ê>ÃÊÌ>LjÊ`iÊVÃViÌâ>ÀÊ«>À>ÊÊVÃÕÊÀiëÃ?Ûi]ÊiÃ>`Ê>ÊV>VÕ>ÀÊ>Ê«>ÀÌÀÊ`>ÃÊ Õ`>`iÃÊ`iÊLiL`>Ê«>`ÀKÊ}iÀ`>ðÊ*ÀiÃÃÕ«ªiÊ>ÊiÌ`}>Ê`iÊVÕ`>`ÃÊ`iÊiviÀ>}i\ÊÀiV >Ê `iÊ`>`Ã]Ê`iÌwV>XKÊ`iÊiViÃÃ`>`iÃÊ`iÊvÀ>XK]ÊiÃÊiÊ>Û>>XKÊ`>ÊÌiÀÛiXKÊi`ÕV>ÌÛ>°Ê iÃÌiÊ@LÌÊÃÊ`ÕV>`ÀiÃÊ`iÊ*>ÀiÃÊÌ>LjÊ«ÀiÃÌ>Ê«ÀiÀÃÊÃVÀÀÃÊ>ÃÊÛiÃÊiÊÌÝV>XKÊ >VV>Ê>}Õ`>]ÊiV> >`Ê«>À>ÊÊÃiÀÛXÃÊ`iÊÕÀ}kV>Ê>«i>ÃÊiÊV>ÃÊ`iÊiViÃÃ`>`i° *iÀ>ÌiÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊLÌ`ÃÊVÊ>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊÀi>â>`>Ã]ʵÕiÊ`iÃÌÀ>À>ʺ>ÊÌiÀÛiXKÊvÊ iwViÌiÊ«i>ÊÃÕ>ÊÕÌ`>`iÊ>ÊÀi`ÕXKÊÃÊVÃÕÃÊ>LÕÃÛÃÊ`iÊ?VÊÃLÀiÌÕ`ÊÃÊ«>ÀiÃÊi`ÕV>`ÀiûÊÀÌÊiÌÊ>]ÊÓääÇ\ÎÎÇ®]ÊÌ`ÃÊ>ÃÊ«>ÀViÀÃÊiÛÛ`ÃÊ`iV`À>Ê`>ÀÊVÌÕ`>`iÊ>ÊiÃÊ>ÌjÊ >ÊiÌ°Ê*ÀÊÃiÊÛiÀwV>ÀÊÃiÀÊÕ>ÊiÃÌÀ>Ìj}>ÊÖÌÊiÊiwV>â]ÊÌiÊÛ`Ê>Ê>«iÀviX>ÀÃiÊ>ÃÊi`XªiÃÊ µÕiÊÃiÊÃi}ÕÀ>Ê`iÊviÃÌ>ÃÊ>V>`jV>ÃÊiÊ LÀ>°ÊiÊÀiviÀÀʵÕiÊ`iÛ`Ê>ÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ>«ÀiÃiÌ>`ÃÊ iÊiVÌÀÃÊViÌwVÃÊiÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`ÊV iViÌÊ`iÃÌiÊ«ÀiVÌÊ«ÀÊÕÌÀ>ÃÊiÌ`>`iÃ]ÊiÃÌiÊvÊ>`>Ê Ài>â>`Ê>Ê+Õi>Ê`>ÃÊÌ>ÃÊ`iÊÛÀ>ÊiÊÓäänÊiÊ>Ê+Õi>Ê`>ÃÊÌ>ÃÊ`>Ê Û KÊiÊÓää° Ê>Û>>XKÊ`>ÊÌiÀÛiXKÊi`ÕV>ÌÛ>ÊjÊviÌ>Ê>ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃ>ÛʵÕiÊ`ëLâ>ÊÊVÌ>VÌ]ʵÕiÃÌ>`ÃÊÃLÀiÊ>Ê«iÀÌkV>]ÊiÊiwVkV>Ê`Ê>VÃi >iÌÊÛ>Êi>ÊÕÊÌiivi®]Ê«iÊiÃÊÎÊ iÃiÃÊ>«ÃÊ>ÊÌiÀÛiXK°ÊÃÊ`ÕV>`ÀiÃÊ`iÊ*>ÀiÃÊjÊviÌ>Ê>Ê>Û>>XKÊ>ÌiÃÊ`Ê}ÀiÃÃÊÊ}ÀÕ«ÊiÊ >ÊvÀ>XKÊiÊ`i«ÃÊ`>ÊÌiÀÛiXK]Ê«ÀÊi«>Ài >iÌÊi``>ÃÊÀi«iÌ`>î° ATbd[cPS^b -i}Õ`Ê-°Ê°Ê>Ã]ÊÓääÈÆÊ1-]ÊÓäänÆÊ7>iÀÊEÊÛÃ]Ê£®ÊÕÌÃÊ`ÃÊ«ÀiVÌÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«iÃÊ «>ÀiÃÊ >«ÀiÃiÌ>Ê `jwViÃÊ Ài>V>`ÃÊ VÊ >}Õ>ÃÊ ?Ài>ÃÊ >ÃÊ µÕiÊ Ê ÌiiÀÊ `iÊ Ý«ÀiÃÃÛ`>`iÊ ÃÊ iV>ÀÕÊVÊÃi`ÊÃÊ«ÀV«>ÃÊ`iÃ>wÃÊÊ`iÃiÛÛiÌÊ`ÃÊÃiÕÃÊ«ÀiVÌÃ\ iwXKÊ`iÊiÌ>ÃÊiÊLiVÌÛÃÊV>ÀÃÊÃÊ«ÀiVÌà "Ê«ÀiVÌÊ`iÊÌiÀÛiXKÊ`iÊÀÕ>ÊÌiÃʵÕiÊÌiÊ+ÕiiÃÊÌiÊVÊLiVÌÛÃÊ«ÀV«>ÃÊ>ÕiÌ>ÀÊÃÊ V iViÌÃÊiÊ`wV>ÀÊ>ÌÌÕ`iÃÊÀi>V>`>ÃÊVÊÊVÃÕÊ`iÊ?VÊiÊÃiÝÊ`iëÀÌi}`ÊÃÊ `ÕV>`ÀiÃÊ`iÊ*>ÀiÃÊiÊÃÊ}ÀÕ«Ã>ÛÊÀÌÊiÌÊ>]ÊÓääÇ®]Ê«ÀÛi`Ê>Ê`ÛiÀÃKÊÃiÊÀÃV°ÊÊ`iwXKÊ`ÃÊLiVÌÛÃÊÌiÛiÊiÊVÌ>ÊKÊÃÊ>ÃÊiÛ`kV>ÃÊViÌwV>ÃÊiÃÌiÊ@LÌÊVÊÌ>LjÊ>ÃÊ ÛÛkV>ÃÊ`ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃ]ÊvÕÌÕÀÃÊ`ÕV>`ÀiÃÊ`iÊ*>ÀiðÊ"ÊiÛÛiÌÊ`iÃÌiÃÊÛiÃÊ>ÊVVi«XKÊ `Ê«ÀiVÌÊvÊVÀÕV>Ê«>À>ÊÃiiVV>ÀÊVÀÌiÀÃ>iÌiÊÃÊ`ÃÊ`iÊ>LÀ`>}iÊiÊÃÊVÌiÖ`ÃÊ`iÊ i`ÕV>XKÉvÀ>XK]Ê>ÃÃÊVÊ`iwÀÊÃÊÀiVÕÀÃÃÊiÊ>ÌiÀ>ÃÊiViÃÃ?ÀðÊ*ÀÊiÝi«]ÊvÊÕ@iÊ>ÊÀiVi`>XKÊ`iʵÕiÊ`>ÀÊv iÌÃÊvÀ>ÌÛÃÊ`ÕÀ>ÌiÊ>ÊÌiÊÃiÀ>ÊÕÊ`iëiÀ`VÊ«ÃÊÃÊ iÃÌÕ`>ÌiÃÊÀ>À>iÌiÊÃÊkiÊiÊKÊÃÊ«`iÊ}Õ>À`>À]ÊiëiV>iÌiÊÃʵÕiÊÕÃ>ÊÌÀ>iÊ>V>`jV ÃÃÌkV>ÊiÌÀiÊÊ«>Ê`iÊ>VXKÊ`Ê«ÀiVÌÊiÊÃÊVÃÌÀ>}iÌÃÊ`Ê>LiÌiÊiÊVÌiÝÌʵÕiÊ ÊiÛÛi ÃÌiÊ«ÀiVÌÊvÊÌiÃÌ>`Ê>Ê+Õi>Ê`>ÃÊÌ>ÃÊ`iÊ LÀ>ÊiÊ>ÊiÃÌ>Ê`>ÃÊ>Ì>ÃÊ`iÊÓääÇÊÀÌÊiÌÊ>]Ê ÓääÇ®ÊiÊ`iÃÌÀÕÊÃiÀÊ«iÀÌiÌiÊ«Ã]ÊÎÊiÃiÃÊ`i«Ã]Ê£ää°ää¯ÊrÓx®Ê`ÃÊiÌÀiÛÃÌ>`ÃÊiLÀ>Û> ÃiÊ`>ÊÌiÀÛiXKÊ`iÊ>VÃi >iÌ]ÊÈÈ°ÈǯÊiLÀ>Û>ÃiÊÊ`ÊÛ>ÀÊ`iÊ>Vj>ÊLÌ`Ê>Ê>Û>>XK]Ê£°ÈǯÊÀiviÀ>ÊÌiÀÊÕÌÀ>«>ÃÃ>`ÊÊÌiÊ`iÊ>Vj>Ê«>À>ÊV`ÕâÀ°Ê+Õ>`ʵÕiÃÌ>`ÃÊÃLÀiÊ ÊiviÌÊ`>ÊÌiÀÛiXKÊ>ÊÀi`ÕXKÊ`ÊVÃÕÊ>LÕÃÛÊ`iÊ?VÊ«ÃÌiÀÀiÌi]Ê{x°nίÊÀië`iÕÊ >wÀ>ÌÛ>iÌiÊÀiviÀ`Ê`iÀ>XKÊÊVÃÕ]ÊLiLiÀÊ?}Õ>ÊiÌÀiÊ>ÃÊLiL`>ÃÊiÊ>ÊÌ>`>Ê`iÊVÃVkV>Ê`ÊiiÛ>`ÊÛ>ÀÊ`iÊ>Vj>Ê>«ÀiÃiÌ>`°Ê >ÊÀiëÃÌ>ÊDʵÕiÃÌKʺ+Õ>Ê>ÊÃÕ>Ê«KÊ>ViÀV>Ê `Ê v>VÌÊ `iÊ ÃiÀiÊ ÛiÃÊ >Ê v>âiÀÊ iÃÌ>Ê ÌiÀÛiXK»Ê >Ê ÌÌ>`>`iÊ VÃ`iÀÕÊ «ÃÌÛ>Ê «iÊ DÊ ÛÌ>`iÊ VʵÕiÊ«Õ`iÀ>Êv>>À]Ê«i>ÊVÀi`L`>`i]Ê>ViÃÃL`>`iÊiÊ`ëL`>`i°Ê Õ>ÊiÃV>>Ê`iÊ£Ê>Ê£ä]Ê iÊj`>]ÊV>ÃÃwV>À>ÊiÊn°ÇäÊ«>À>Ê>ÊÃ>ÌÃv>XKÊVÊiÃÌiÊÃiÀÛXÊiÊ°£ÇÊ«>À>Ê>ÊV«iÌkV>Ê`ÃÊ `ÕV>`ÀiÃÊ`iÊ*>Àið ÛiÃÌiÌÊÊ«ÀViÃÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>Àià «iÃ>ÀÊ`iÊÃiÊÌiÀÊÕÊÀX>iÌÊÀi`Õâ`]ÊÌiÊ >Û`ÊÕ>ÊvÀÌiÊ>«ÃÌ>Ê>ÊvÀ>XKÊ`ÃÊ`ÕV>`ÀiÃÊ `iÊ*>ÀiÃ]Ê«À«ÀV>`Ê>ÃÊ`iÊÎäÊ À>ÃÊ`iÊvÀ>XKÊ«>ÀÌV«>ÌÛ>ʵÕiÊVÕÊ«iÊiÃÊx ÊÃLÀiÊ ÃÕ«ÀÌiÊ>Û>X>`Ê`iÊÛ`>ÊiÊ£ÊÌiÊ`iÊÌÀiÊiÊVÌiÝÌÊÀiVÀi>ÌÛ°ÊÊ«>ÀÌV«>XKÊ`iÊvÀ>`ÀiÃÊ`iÊ iiÛ>`ÊÛiÊÌjVVÊvÊÕÊv>VÌÀÊ«Ài«`iÀ>Ìi° ,iV iViÌÊ `iÊ µÕiÊ >Ê i`ÕV>XKÊ «iÃÊ «>ÀiÃÊ jÊ ÕÊ «ÀViÃÃÊ V«iÝ]Ê µÕiÊ iViÃÃÌ>Ê `iÊ Õ>Ê ÌÀâ>XKÊiÊ>V«> >iÌÊÀ}ÀÃÊiÊÀiµÕiÀÊV«iÌkV>ÃÊiëiVwV>ÃÊ>ÃÊÛ?ÀÃÊiiiÌÃÊ µÕiÊv>âiÊ«>ÀÌiÊ`ÃÊ«ÀiVÌà 17 (44%) embriagaram-se todas as noites Porque se “o ambiente é de festa lá calha”, “faz parte da festa”, “é um hábito”, serve “para socializar e se divertir”, sobretudo “nos jantares de curso é fatal embebedarmo-nos”. A EP permitiu perceber “até que ponto o álcool nos influencia” e “consciencializar as pessoas sobre o porquê de beber”, “sensibilizando a não cometer excessos” e a evitar problemas como o sexo desprotegido e a condução perigosa 8=E4BC860pº>4<?>ACD6DÔB"& Aprender é quando as pessoas põem em acção os seus planos, reflectem sobre as suas novas experiências e criam um ciclo de reflexão-acção (Freire,1973) >Ê«Ài«>À>XKÊ`>ÊÌiÀÛiXKÊÌkÊiÃÌ>`ÊÃi«ÀiÊiÛÛ`ÃÊ«ÀviÃÃÀiÃ]ÊÌjVVÃÊ`>Ê?Ài>ÊiÊiviÀiÀÃʵÕiÊ>jÊ`iÊ«>ÀÌV«>ÀiÊ>ÊvÀ>XKÊiÊÌÀiÊ`i«ÃÊ}>À>ÌiÊÊÃÕ«ÀÌi]Ê>ÊÃÕ«iÀÛÃKÊiÊ>Ê ÌÀâ>XKÊ`ÕÀ>ÌiÊ>ÃÊÌiÃÊ`iÊÌiÀÛiXK°Ê ÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊÃKÊiÛÛ`ÃÊiÊÌ`ÊÊ«ÀViÃÃ]Ê«>ÀÌV«>ÊÌ>LjÊ>ÊÛiÃÌ}>XKÊiÊ>Ê`ÛÕ}>XKÊ`ÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊiÊiÛiÌÃÊViÌwVðÊÃÌ>Ê >VÌÛ`>`iÊ`iÊÛÕÌ>À>`ÊiÝ}iÊ`>Ê«>ÀÌiÊ`iÊÌ`ÃÊÃÊÌiÀÛiiÌiÃÊÕÊV«ÀÃÃÊiÊ`i`V>XKʵÕiÊ ÃiÊÀiÛi>Ê>Êi À>ÊVÌÕ>Ê`>ʵÕ>`>`iÊ`>ÃÊÌiÀÛiXªið }>XKÊVÊÕÌÀÃÊÃiÀÛXÃ]Êi>`>iÌiÊ>Ê?Ài>ÊÃV>ÊiÊ`iÊÃ>Ö`i iÃ`iÊ>ÊVVi«XKÊ`Ê«ÀiVÌʵÕiÊÃiÊiÛÛiÀ>ÊiÌ`>`iÃÊVÀÕV>ÃÊ«>À>Ê>Ê}>À>Ì>Ê`iÊÕÊÌÀ>L> Ê iwViÌi\ÊÛiÀÊ ÛÊ`iÊ LÀ>]Ê`ÃÌÀ>XKÊ,i}>Ê`iÊ->Ö`iÊ`iÊ LÀ>ÊÃÌÌÕÌÊ`>ÊÀ}>ÊiÊ /ÝV`i«i`kV>ÊiÊÃÌÌÕÌÊ*ÀÌÕ}ÕkÃÊ`>ÊÕÛiÌÕ`i]ÊÃÃV>XKÊÝÃÌkV>ÃÊiÊ ÃêiÃÊ`>ÃÊiÃÌ>ðÊÃÊ«>ÀViÀ>ÃÊiÃÌ>LiiV`>ÃÊ}>À>ÌÀ>ÊÊvÀiViÌÊ`ÃÊÀiVÕÀÃÃÊiViÃÃ?ÀÃÊDÃÊÌiÀÛiXªiÃÊ iÊÊÀiV iViÌÊ`>ÊÕÌ`>`iÊ`iÃÌiÊ«ÀiVÌ°ÊÊ-v ÊjÊ>ÊÃÌÌÕXKÊÀiëÃ?ÛiÊ«iÊ`iÃi ]Ê «iiÌ>XKÊiÊ>Û>>XKÊ`Ê«ÀiVÌÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`ÊÌiiÀÊ`iÊÝ«ÀiÃÃÛ`>`iÊiÊ`>Ê1 -`° "ÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊÃÌÀ>Ê>`>ʵÕiÊiÛÛi`ÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊiviÀ>}iÊiÊ«ÀiVÌÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ «iÃÊ«>ÀiÃÊjÊ«ÃÃÛiÊLâ>ÀÊ}ÀÕ«ÃÊ`iÊÛiÃÊ«>À>ÊÃiÊiÛÛiÀiÊÛÕÌ>À>iÌiÊ>Ê«ÀXKÊ `>ÊÃ>Ö`iÊ«Ã\ -KÊ i`ÕV>`ÀiÃÊ VÀi`ÛiÃÊ ÛÃÌÃÊ VÊ }iÀ>iÌiÊ ÃÕ«iÀÀÊ >ÃÊ KÊ ÕÌÊ ÃÕ«iÀÀÊ ÀÌ]Ê ÓääÆÊ ,}iÀÃ]Ê£nήÊVʵÕiÊÃiÊ«`iÊÌiÀ>}ÀÊÕ>ÊL>ÃiÊvÀ>Æ -KÊÕÊÀiVÕÀÃÊiÃÌ?ÛiʵÕiÊ«iÀÌiÊÕ>Ê>`>«Ì>XKÊ`>ÃÊiÃ>}iÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«>À>Ê>ÊÃ>Ö`iÊDÊ VÕÌÕÀ>]ÊiÃÌÊ`iÊÛ`>]ÊÕÊVÌiÝÌÊ`Ê}ÀÕ«>ÛÊ«ÃÊV iViÊ>ÃÊ«ÀLi?ÌV>Ã]ÊÃÊVi?ÀÃÊiÊÃÊ >VÌÀiÃ]ÊÌÀ>`ÃiÊÕÌ>ÃÊÛiâiÃÊ>ÃÊiwV>âiÃÊ`ʵÕiÊÃÊ«ÀwÃÃ>ÃÊ>ÊÌÀ>ÃÃÃKÊ`>ÊvÀ>XKÊ ÀÌÊiÌÊ>°]ÊÓääÇÆÊ/ÕÀiÀÊEÊ- i« iÀ`]£Æ®Æ >VÌ>`ÀiÃÊ`>ÊÌiÀ>VXKÊ«ÃÊÃÊÛiÃÊ>ViÌ>Êi ÀÊÊ>«Ê`ÃÊVi}>ÃÊ«iÊiÃÊÕ>Êv>ÃiÊ V>®Ê`ʵÕiÊ>Õ`>Ê«ÀwÃÃ>]Ê«iÀÌ`ÊiÃÃ>ÊÀi>XKÊ`>ÀÊÕÊ>«ÊiÃÊÌ`>ÌiÊiÊVÌÀLÕ`Ê>ÊÌÀ>ÃvÀ>XKÊ`>ÊÀi>`>`iÊ`iÊV>`>ÊÃÕiÌ]Ê«ÀÊiÊ`iÊÕÊÃÃÌi>Ê`iÊÌÀV>ÃÊVʺʫ>ÀÊ>ÃÊ V«iÌiÌi»ÊÀÌ]ÊÓäänÆÊ6Þ}ÌÃÞ]ÊÓää£®Æ *ÀÌÀiÃÊ`>ÊÃÕ>Ê«À«À>ÊÃ>Ö`iÊÀÌ]ÊÓään®Æ Lâ>`ÀiÃÊ`>ÊÃÕ>Ê«À«À>Ê>«Ài`â>}iÊ«ÃÊÌkÊ«ÀÌÕ`>`iÊ`iÊ`iÃiÛÛiÀÊiÃÌÀ>Ìj}>ÃÊiÊ >L`>`iÃÊ}iÀ>ÃÊ`iÊÃÕXKÊ`iÊ«ÀLi>ÃÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`>ÊÌiÀÀâ>XKÊ`Ê«ÀViÃÃÊV}ÌÛÊ«VÌÊ>Ê ÌiÀ>VXKÊVÊÊ}ÀÕ«>ÛÊiÊ`>ÊÌÀ>ÃviÀkV>Ê`iÊÃ>LiÀiÃÊiÊ>VÌÛ`>`iÃÊVÊ>VXªiÃÊ`iÊvÀ>XKÊ iÊÃiÃLâ>XK]ÊÌÕÌÀ>Ê«ÀÊ«>ÀiÃ]Ê>«Ài`â>}iÊV«iÀ>ÌÛ>ÊÕÊ>VÃi >iÌÊ`iÊ«>ÀiÃÊ->ÌÃ]Ê Óää®° 2^]R[dby^ Ã`iÀ>ÃiʵÕiÊ>Ê`>â>XKÊ`iÃÌ>ÃÊÌiÀÛiXªiÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«>À>Ê>ÊÃ>Ö`iÊ«iÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊ iviÀ>}iÊ ÕÊ ÕÌÀÃÊ VÕÀÃÃÊ `iÊ Ã>Ö`i®Ê «>À>Ê ÃÊ ÃiÕÃÊ Vi}>ÃÊ `iÊ iÃÊ ÃÕ«iÀÀÊ ÃiÀ?Ê Õ>Ê >ÃÊ Û>>ÊÊV>«Ê`>Ê«ÀiÛiXK°ÊÃÌiÃÊ«`iÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`>ÃÊÛ?À>ÃÊV>À>VÌiÀÃÌV>ÃÊ`>`iÆÊÃiÀÊiÃÌÕ`>ÌiÆÊ V iViÀÊ >Ê ÌÀ>`XKÊ >V>`jV>ÆÊ ÌiÀÊ V iViÌÃÊ `iÊ Ã>Ö`i®Ê iÛÛiÀÃiÊ iÃÌiÊ Ì«Ê `iÊ «ÀiVÌÃÊ VÊvÀ>Ê`iÊÌÀ>ÃÌÀiÊvÀ>XKÊÖÌÊiÊ«iÀÌiÌiÊ>ÃÊVi}>ÃÊÌi`ÊiÊVÌ>ÊÊVÌiÝÌÉ>LiÌi°Ê"ÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃʵÕiÊ«>ÀÌV«>Ê>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃÊ>VÌÕ>ÊVÊ>}iÌiÃÊ VÕÌ?ÀÃÊÛÃÌʵÕiÊV iViÊ>ÊÀi>`>`iÊV>ÊiÊÃKÊ«>ÀÌiÊ`>ÊVÕ`>`iÊiÃÌÕ`>Ì°Ê iViÊ ÃÊÛ>ÀiÃ]Ê>Ê}Õ>}i]ÊÃÊ«iÀ}ÃÊiÊ>ÃÊ«ÀÌÕ`>`iðÊiÃÊÃKÊÕ>ÊvÀ>ÊV>À>Ê`iÊÃiÊV iViÀÊ>Ê ««Õ>XK>ÛÊiÊvÕV>ÊVÊiµÕ«>ÃÊ`iÊÌÀ>L> ʵÕiÊ«ÃÃÕiÊÕÊ >ÀÊ>ÃÊLiVÌÛÊÃLÀiÊ>Ê ««Õ>XK°Ê1Ê >ÀʵÕiÊÀiÛi>ÊiViÃÃ`>`iÃÊ`iÊÕÊ«ÌÊ`iÊÛÃÌ>Ê`viÀiÌiÊiʵÕi]Ê«ÀÌ>Ì]Ê>LÀiÊ>ÃÊ «ÀÌ>ÃÊ«>À>ÊÕÊÕÛiÀÃÊÛÊ`iÊÌiÀÛiXK°ÊÃÃ]ÊiÃÌiÃÊÌkÊ>µÕÊÕ>Ê«ÀÌÕ`>`iÊ`iÊVL>ÀÊ >ÃÊÃÕ>ÃÊiViÃÃ`>`iÃÊ`iÊ`iÃiÛÛiÌÊ«ÀwÃÃ>ÊDÃÊiViÃÃ`>`iÃÊ`>ÊÃÕ>Ê««Õ>XKÊ>Û]Ê>VÌÕ>`ÊÕÌÊ`iiÃÊ«>À>Ê iÃÊvÀiViÀÊiÃÌÀ>Ìj}>ÃÊiÊvÀ>XKÊÖÌÊ«>À>Ê>Ê>`«XKÊ`iÊV«ÀÌ>iÌÃÊ ÀiëÃ?Ûið *>À>ÊÊÌiiÀÊ`iÊÝ«ÀiÃÃÛ`>`i]Ê>Êi`ÕV>XKÊ«iÃÊ«>ÀiÃÊÌiÊÃ`ÊÕ>Ê>«ÃÌ>ÊÛ>Ì>Ã>Ê«ÃÊiÃÌiÃÊÛiÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ«ÃÃÕiÊV iViÌÃÊViÌwVÃÊiÊ >L`>`iÃÊÌjVV>ÃʵÕiÊv>VÌ>Ê>ÊVVi«XKÊ iÊ«iiÌ>XKÊ`iÊ>VXªiÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«>À>Ê>ÊÃ>Ö`iʵÕiÀÊiÊVÌiÝÌÃÊvÀ>ÃÊVÊiÊVÌiÝÌÃÊ vÀ>Ã]Êi>`>iÌiÊÀiVÀi>ÌÛðÊ*iÀÌiÊ>`>Ê>Ê>ÀÌVÕ>XKÊ`ÃÊV iViÌÃÊViÌwVÃÊ>ÃÊ iÌV iViÌÃÊVÊvÀ>Ê`iÊÀiV iViÌÊ`ÃÊÃ>LiÀiÃÊ«À`Õâ`ÃÊ«i>ÃÊVÕ`>`iÃÊÕÛiÃÊiÊiÛ`iV>`ÃÊ>ÃÊÃÕ>ÃÊÌÀ>`XªiÃ]Ê`iëiÀÌ>`ÊÛ>ÃÊvÀ>ÃÊ`iÊÀi`ÕâÀÊ«ÀLi>ÃÊ`iÊÃ>Ö`i]Ê «ÀÛiÀÊ>ÊÌiÀ>V>ÊiÊÃ>Ö`iÊi]Ê>ÊiÃÊÌi«]Ê>ÊV`>`>>° "'02CD0;83034 Associação Nacional das Farmácias EP[TP_T]PSTXgPaSTUd\Pa. Claro! A sua saúde vai beneficiar, porque diminui o risco de sofrer de uma doença respiratória, cardiovascular ou cancro. Para as suas finanças, vai gastar menos dinheiro. A sua família também vai ver diminuído o risco de sofrer de doenças respiratórias. ?^a`dTby^]TRTbbuaX^b_a^Sdc^bSTbd_^acT. Motivação e determinação para deixar de fumar são essenciais, mas nem sempre são suficientes para vencer os laços fortes que a nicotina cria com o organismo de um fumador. Nesse caso, a decisão pode ser reforçada com a ajuda de produtos específicos, e que aumentam o êxito desta sua decisão, sobretudo nos primeiros meses em que é mais difícil deixar de fumar. @dT_a^Sdc^bTgXbcT\_PaPPYdSPaPSTXgPaSTUd\Pa. Existem dois tipos de produtos de suporte: com ou sem nicotina. No primeiro grupo incluem-se os que são utilizados na terapia de substituição de nicotina: sem o acto de fumar, o organismo continua a receber nicotina, que será progressivamente reduzida, atenuando-se assim os sintomas da privação, sempre desagradáveis. Antes de iniciar este método, deve aconselhar-se com o seu médico ou farmacêutico sobre a alternativa mais adequada ao seu caso. Existem vários produtos disponíveis no mercado português, sem ser necessária receita médica: Gomas/pastilhas Quando se sente necessidade de fumar, mastiga-se ou chupa-se uma pastilha: lentamente, a nicotina vai-se libertando na boca e sendo absorvida pelo sangue. Enquanto se mastiga, apenas se pode beber água. Adesivo Aplica-se na pele, limpa e seca, no braço ou no tronco, uma vez por dia à mesma hora, não se devendo voltar a usar o mesmo local durante uma semana. Através da pele, a nicotina passa para o sangue a um ritmo regular. Esta terapia deve prolongar-se por seis a doze semanas, sendo a dose reduzida gradualmente. Ao iniciar a utilização destes métodos, deve parar de fumar, pois existe o risco de uma sobrecarga de nicotina no organismo: a que é fornecida pelo tabaco e a que provém das pastilhas ou dos adesivos. Além da terapia de substituição da nicotina, existem ainda: Comprimidos de libertação prolongada Sujeitos a receita médica obrigatória, são a base do tratamento que dura sete a nove semanas. Grávidas e adolescentes não devem tomá-lo e muita precaução em idosos e doentes renais e hepáticos. Método de redução gradual Solução que se deita no filtro do cigarro e que reduz gradualmente a absorção de nicotina ao ponto de o fumador deixar de sentir vontade de fumar. 2^\^bT_^STPeP[XPaPT[X\X]P{y^ST\^] gXS^STRPaQ^]^. A determinação do nível de monóxido de carbono (CO) no ar expirado consiste num teste simples, que permite verificar em que medida o organismo está afectado pelo tabaco, bem como verificar o decrescer desses níveis ao longo do tempo, desde o momento em que deixa de fumar. 4bTW^deTad\PaTRPSP. É possível que sinta a tentação de voltar a fumar. Lembre-se que essa urgência só dura três a cinco minutos. Não desista, pense nos benefícios de deixar de fumar e mantenha a sua determinação. As recaídas são frequentes e ocorrem geralmente nos primeiros meses. Muitos ex-fumadores tentaram várias vezes antes de, finalmente, conseguirem. Deixar de fumar pode ser difícil, mas é possível. 2^\PPYdSPS^bTdUPa\PR~dcXR^ O seu farmacêutico pode ajudá-lo com informação, mas também com orientação à sua medida. Procure na sua farmácia o serviço de cessação tabágica e comprometa-se com a sua saúde. Decidiu deixar de fumar? Deu o primeiro passo num caminho que lhe vai proporcionar mais saúde e qualidade de vida. Os ganhos São muitos, para si e para os outros. O passo seguinte é levar a sua decisão à prática. Para isso: conte com o seu Farmacêutico! Associação Nacional das Farmácias 02CD0;83034"( CTbcT^bTdVaPd STST_T]S~]RXP Serviço de Cessação Tabágica O objectivo deste serviço é acompanhá-lo no processo de cessação tabágica e aconselhá-lo sobre as medidas que pode tomar para reduzir os “efeitos secundários” decorrentes da sua importante decisão. O acompanhamento regular que lhe é prestado neste serviço pode conduzir a uma melhor compreensão dos efeitos perigosos do tabaco e a melhores níveis de sucesso no processo de deixar de fumar. Vamos trabalhar em conjunto consigo e com outros profissionais de saúde para o ajudar a parar de fumar, sendo esse o seu desejo. Considere, por favor, as questões seguintes para saber qual o seu grau de dependência do tabaco e de que forma este está a prejudicar a sua saúde. Ao responder a este questionário, vai permitir-nos aconselhá-lo e apoiá-lo no sentido de minimizar e controlar os riscos associados ao acto de fumar e às dificuldades relacionadas com o abandono do tabagismo. #4E4=C> VII Simposium Sobre Perturbações Afectivas E88BX\_^bXd\b^QaT _TacdaQP{TbPUTRcXePb T_Tab_TRcXePbUdcdaPb SPST_aTbby^ Ê " /,,³-Ê«>ÀÌV«ÕÊ>VÌÛ>iÌiÊÕ>ʺ-i>>Ê«>À>Ê>Ê->Ö`iÊiÌ>»Ê«ÀÛi`ÊiÊ«>ÀÌV«>`ÊiÊ`ÛiÀÃ>ÃÊV>ÌÛ>ÃʵÕiÊ«ÀÛiÊ>ÊÃ>Ö`iÊiÌ>ÊiÊÕÌ>ÊVÌÀ>ÊÊiÃÌ}>ÊiÊ`ÃVÀ>XK® ÊV>ÌÛ>]ʵÕiÊviâÊ>Ê«ÌiÊiÌÀiÊÊ>ÊÕ`>Ê«>À>Ê>Ê->Ö`iÊiÌ>]Ê`>Ê£ä]ÊiÊÊ>ÊÕÀ«iÕÊ`>Êi«ÀiÃÃK]Ê`>Ê£Ç]Ê`iÃ`LÀÕÃiÊiÊÖÌ«>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃÊ>Ê`iVÀÀiÀiÊ>ÃÊV`>`iÃÊ`iÊÃL>]Ê LÀ>]Ê*ÀÌÊ iÊÀ>}>]ÊiÌÀiÊVviÀkV>Ã]ÊÜÀà «Ã]ÊiÝ«ÃXªiÃÊiÊ>Ê>«ÀiÃiÌ>XKÊ`iÊÕÊÛÀʺÌÀiÊ>Ê,>âKÊiÊ>Ê ÕÃK°ÊiÃÃÌwV>`Ê>ÊõÕâvÀi>»]ÊiÃVÀÌÊÕ>Ê«>ÀViÀ>ÊiÌÀiÊÕ>Ê«iÃÃ>ÊVÊÊ`>}ÃÌVÊ`iÊ iõÕâvÀi>ÊiÊ`ÃÊÌjVVÃÊ`iÊÃ>Ö`i°Ê *iÊÃi}Õ`Ê>ÊVÃiVÕÌÛ]Ê>Ê«ÀiÃ`iÌiÊ`>Êi`iÀ>XKÊÕÀ«i>Ê`iÊÃÃV>XªiÃÊ`iÊ>>ÃÊiÊ*iÃÃ>ÃÊVÊiX>ÊiÌ>]Ê-}À`Ê-Ìivvi]ÊiÊ>Ê6Vi*ÀiÃ`iÌiÊ`Ê*À}À>>Ê`iÊiÃiÛÛiÌÊ`>Êi`iÀ>XKÊÕ`>Ê«>À>Ê>Ê->Ö`iÊiÌ>]Ê*>ÌÌÊÀ>VÃ]ÊiÃV iÀ>Ê*ÀÌÕ}>Ê«>À>ÊViÀ>ÀÊ>ÃÊivijÀ`iÃÊiÊ «>ÀÌV«>ÀÊiÊÛ?À>ÃÊ`>ÃÊ>VÌÛ`>`iÃʵÕiÊ>ÀV>À>Ê>Ê-i>>Ê*>À>Ê>Ê->Ö`iÊiÌ>° «>Ê*> >]Ê*ÀiÃ`iÌiÊ`>ÊÃÃV>XKÊVÌÀ>À³Ãi]ʵÕiÊiÌÀiÛÃÌ?Ã]ÊÃÌÀÕÊ>Êi«i`kV>ÃÊÊÃiÕÊ À}Õ Êv>ViÊDÊ«ÀiviÀkV>]ÊÃ>iÌ>`ʵÕiʺiÃÌ>ÊiÃV >ÊKÊ>VÌiViÊiÊÛK°ÊÃÌ>ÃÊ>ÃÊ`@VÃÊ ÊµÕiÊ`âÊÀiëiÌÊDÊÕÌ>ÊVÌÀ>ÊÊiÃÌ}>ÊiÊ>Ê`iviÃ>Ê`iÊ>ÃÊiÊi ÀiÃÊV`XªiÃÊ«>À>ʵÕiÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ VÊ`iX>ÊiÌ>ÊiÊÃiÕÃÊv>>ÀiÃÊÃiÊÃÌ>Ê>ÃÊ>«>`ðÊÊViÀÌʵÕiÊ>`>Ê ?ÊÕÌÊ«ÀÊv>âiÀÊ>ÃÊ ÊµÕiÊÌiÃÊviÌÊÌiÊV i}>`Ê>jÊvÀÌiÀ>ÃÊiÊ`iëiÀÌ>`Ê>ÊVÕÀÃ`>`iÊ`iÊÃÌÌÕXªiÃÊÕ`>û° ÃÌ>Ê -i>>Ê *>À>Ê >Ê ->Ö`iÊ iÌ>Ê ÌiÛiÊ VÊ LiVÌÛÊ `>â>ÀÊ Ê `iL>ÌiÊ ÃLÀiÊ Ìi>ÃÊ «ÀÌ>ÌiÃÊ Ài>V>`ÃÊVÊ>ÊÃ>Ö`iÉ`iX>ÊiÌ>]Ê«ÀVÕÀ>`ÊiÛÛiÀÊÌ`>Ê>ÊÃVi`>`iÊÊÃiÌ`Ê`iÊVL>ÌiÀÊ ÊiÃÌ}>ʵÕiÊ`wVÕÌ>Ê>ÊÌiÀÛiXKÊ«ÀwÃÃ>ÊiÊÊÌÀ>Ì>iÌÊiÃÌ>Ê?Ài>°ÊÊ*ÀÌÕ}>]ÊiÃÌ>ÃiʵÕiÊ ViÀV>Ê`iÊÎäÊ«ÀÊViÌÊ`>Ê««Õ>XKÊÃvÀ>ÊÕÊÛi >Ê>ÊÃvÀiÀÊ`iÊ>}ÕÊ}jiÀÊ`iÊiviÀ`>`iÊiÌ>°ÊÊ £ÓÊ«ÀÊViÌÊ`ÃÊV>ÃÃ]Ê>Ê`iX>Ê>ÃÃÕiÊÕ>Ê>ÌÕÀiâ>Ê}À>Ûi]Ê«`i`ÊiÃÊiÛ>ÀÊ>ÊÃÕV`° i«i`kV>ÃÊiÃÌiÛiÊ«ÀiÃiÌiÊÊ6Ê-«ÃÕÊ-LÀiÊ*iÀÌÕÀL>XªiÃÊviVÌÛ>ÃÊqÊi«ÀiÃÃK\Ê*iÀëiVÌÛ>ÃÊÕÌÕÀ>Ã]ÊÀi>â>`Ê>Ê1ÛiÀÃ`>`iÊ`Ê ]ÊiÊiÌÀiÛÃÌÕÊ`À>Ê6>âÊ-iÀÀ>ÊiÊ«>Ê*> >]Ê*ÀiÃ`iÌiÊ `>ÊVÌÀ>À³Ãi° 5X[X_P?P[WP?aTbXST]cTSP0bb^RXP{y^4]R^]caPabT Que objectivos persegue a Encontrar+se? FP –ÊÊVÌÀ>À³ÃiÊ>ÃViÕÊ`>ÊVÃÌ>Ì>XKÊiÊ`iÃ>ÃÃÃÃi}Êv>ViÊ>ÊÕÌ>ÃÊ>VÕ>ÃÊ>Ê?Ài>Ê`>ÊÃ>Ö`iÊ iÌ>ÊiÊ`>Ê«ÀXKÊ`>ÊiÃ>ÊiÊDÊvÀ>ÊVÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊVÊ`iX>ÊiÌ>ÊiÊÃÊÃiÕÃÊv>>ÀiÃÊ ÃKÊÌÀ>Ì>`ÃÊiÊVÕ`>`ðÊ>ÊÃÃ>ÊiÝ«iÀkV>Ê«ÀwÃÃ>ÊiÊV iViÌ]ÊVÀ?ÃÊ>ÊVÌÀ>À³ÃiÊVÊ ÊÌÕÌÊ`iÊ«ÀÛiÀÃÊV>ÌÛ>ÃʵÕiÊ«ÃÃ>ÊV>Ì>ÀÊiViÃÃ`>`iÃÊ>Ê?Ài>Ê`>ÊvÀ>XKÊqÊiÊiÃÃiÊ ÃiÌ`ÊwâiÃÊÊ«ÀiÀÊiÃÌÀ>`ÊiÊÀi>LÌ>XKÊ«ÃVÃÃV>]ÊiëiV>â>XKÊiÊÃ>Ö`iÊiÌ>]ÊiÊ «>ÀViÀ>ÊVÊ>Ê1ÛiÀÃ`>`iÊ >ÌV>]ÊÌ>LjÊ«>À>ÊÌjVVÃÊ`iÊÃ>Ö`iÊiÌ>ÆÊ>Ê?Ài>Ê`>ÊvÀ>XKÊ i]Ê`iÌÀÊ`iÃÌ>]ÊÊVL>ÌiÊ>ÊiÃÌ}>ÊqÊiÃÃiÊÃiÌ`Ê`iÃÊÛ`>Ê>ÊÛiÌÊ1*ÊqÊ1`ÃÊ«>À>Ê Õ`>À]Ê VÕÊ ÌiÊ jÊ iÛ>Ì>ÌiÊ VÌÀ>Ê Ê iÃÌ}>Ê iÊ `ÃVÀ>XKÊ `>ÃÊ `iX>ÃÊ iÌ>Ã]Ê µÕiÊ i}L>Ê `viÀiÌiÃÊV>ÌÛ>ÃÊ`iÊVL>ÌiÊ>ÊiÃÌ}>ÊiÊ`iÊÃiÃLâ>XKÆÊÌ>LjÊiÃÃiÊVÌiÝÌ]Ê«ÕLV?ÃÊ?Ê ÌÀkÃÊi`XªiÃÊ`>ÊVÌÀ>À³Ãi]ÊÕÊ}Õ>Ê«À?ÌVÊ«>À>Êv>>ÀiÃÊiÊ>}ÃÊÃLÀiÊVÊ`>ÀÊVÊÃÊ`jwViÃÊ V}ÌÛÃ]ÊÕÊ>Õ>ÊÌiÀ>«kÕÌVÊÃLÀiÊÊ`iÊ`>ÊÌiÀÛiXKÊ«ÃVÃÃV>]Ê`ÀiVV>`Ê«>À>ÊÌjVVÃÊi]ÊiÃÌiÊ>]Ê>X?ÃÊÌÀiÊ>Ê,>âKÊiÊ>ÊÕÃK]Ê`iÃÃÌwV>`Ê>ÊiõÕâvÀi>]Ê«>À>ÊÌ`>Ê>Ê}iÌiÊ ÌiÀiÃÃ>`>ÊÕʵÕiÊ«ÃÃ>ÊLiiwV>À°Ê*ÀÊÕÌÀÊ>`]ÊÌ>LjÊjÊÃÃ>Ê«ÀiÌiÃKÊÌiÀÛÀ]ÊVV>`Ê>Ê ÃiÀÛXÊ`>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ>LÀ`>}iÃÊL>Ãi>`>ÃÊ>ÊiÛ`kV>°Ê Ê>Ê«>ÀViÀ>Ê`>Ê1ÛiÀÃ`>`iÊ >ÌV>]ÊViX?ÃÊ>Êv>âiÀÊ>Ìi`iÌÊ>Ê V>Ê1ÛiÀÃÌ?À>Ê`iÊ*ÃV}>°ÊÊ>Ê?Ài>Ê`>ÊÛiÃÌ}>XK°ÊÌi`iÃÊ µÕiÊÃiÊÌÀ>Ì>Ê`iÊÕ>Ê>VÕ>ÊiÃÌ>Ê?Ài>Ê`>ÊÃ>Ö`iÊiÌ>Êi]ÊVÊÌ>]ÊÌ>LjÊ«ÀÛiÃÊV>ÌÛ>ÃÊ`iÊ ÛiÃÌ}>XK°ÊÊÃÕ>]ÊÌiÀÛÀ]ÊvÀ>À]Ê>Û>>ÀÊiÊÛiÃÌ}>À°ÊÊVÊÌÕ`ÊÃÌ]ÊLÛ>iÌi]Ê>ÕiÌ>ÀÊ>Ê µÕ>`>`iÊ`iÊÛ`>Ê`>ÃÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊÃvÀiÊ`ÀiVÌ>ÊiÊ`ÀiVÌ>iÌiÊVÊ>Ê`iX>ÊiÌ>° Como é a relação com a pressão e o estigma, sendo que hoje em dia cada vez mais jovens sofrem depressões? FP – -i>Ê>Ê`i«ÀiÃÃKÊÕʵÕ>µÕiÀÊÌ«Ê`iÊ««Õ>XK]Ê>Ê`iX>ÊiÌ>ÊiÃÌ?ÊiÛÛ`>ÊiÊÕÌÊiÃÌ}>°Ê "Êv>VÌÊ`iÊ>ÊÃÕ>ÊvÀ>Ê`iÊÃiÊiÝ«ÀiÃÃ>ÀÊÃiÀÊÃÊÃÃÃÊV«ÀÌ>iÌÃ]Ê>ÊÃÃ>ÊÀi>XKÊVÃVÊ «À«ÀÃ]ÊVÊÃÊÕÌÀÃÊiÊVÊÊÕ`Êv>âÊVʵÕiÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊÌi >ÊÕÌ>Ê`wVÕ`>`iÊiÊ>ViÌ>ÀÊ VÊjʵÕiÊÃiÌiÌÃʵÕiÊÌ`ÃÊÌiÃÊiʵÕiÊ>ÌjÊViÀÌÊ«ÌÊÃKÊÀ>Ã]Ê>ÊViÀÌ>Ê>ÌÕÀ>Ê«>ÃÃ>Ê>Ê ÃiÀÊ`iX>°Ê?ʵÕ>ÃiÊÕ>ÊÕÌ>ÊÌiÀ>Êv>âi`ÊVʵÕiÊ>ÃÊ«iÃÃ>ÃÊ«iÃiʵÕiÊÃiÊvÃÃiÊvÀÌiÃÊKÊ ÃiÌÀ>Ê>µÕ]Ê`iÊÃiÊVÕ«>Lâ>ÀiÊ«ÀµÕi]Ê>w>]Ê>}ÕÃÊV>ÃÃ]Ê>ÌjÊÌkÊÕ>ÊÛ`>ÊL>Êi]Ê>`>Ê>ÃÃ]Ê ÃiÌiÃiÊÌKÊ>oÊÃÌiÊVyÌÊiÊiÃÌ>Ê`wVÕ`>`iÊ`iÊ>ViÌ>ÀÊÀiÛi>ÃiÊiʵÕ>µÕiÀÊ`iX>°Ê*ÀiVÃ>ÃÊ `iÊ>iÀÌ>ÀÊÃÊÛiÃÊ«>À>ÊÃÊÃ>ÃÊiÊÃÊÃÌ>Ã]Ê«>À>ÊViX>ÀiÊ>ÊÌiÀÊÕ>ÊÀi>XKÊ>ÃÊ«ÃÌÛ>Ê«>À>Ê >ʵÕiÃÌKÊ`>ÊÃ>Ö`iÊiÊ`>Ê`iX>ÊiÌ>ÊiÊ`>ÊiÃ>ÊvÀ>ʵÕiÊKÊ>`>ÃÊÃiÊiÃÌÛiÀÃÊVÊ{äÊ }À>ÕÃÊ`iÊviLÀiÊÕ>ÊÃi>>ÊÃi}Õ`>]Ê«ÀʵÕiÊ >ÛiÀiÃÊ`iÊ>`>ÀÊÃiÊiÃÌ>ÃÊVÊÕÊiÃÌ>`Ê`iÊ@Ê i}>ÌÛ]ÊÕ>Êv>Ì>Ê`iÊVViÌÀ>XK]ÊÕÊVÕÌÊ`iÊÃ>ÃÊiÊÃÌ>ÃʵÕiÊ«iÃ>Ê>ÊÃÃ>ÊÛ`>ÊiÊKÊ ÃÊ`iÝ>ÊvÕV>ÀÊ`iÊvÀ>Ê>`iµÕ>`>]ÊV>ÕÃ>`ÃÊiÀiÊÃvÀi̶ Filipa Palha VII Simposium Sobre Perturbações Afectivas 4E4=C># 0SaXP]^EPiBTaaP Qual é a diferença ou barreira entre a tristeza e a depressão? AVS – +Õ>µÕiÀÊ«iÃÃ>]Ê Õ>>iÌi]ÊÃiÊ«`iÊÃiÌÀÊÌÀÃÌi°Ê/À>Ì>ÃiÊ`iÊÕ>ÊÀi>VXKÊ Õ>>Ê>LÃÕÌ>iÌiÊ>ÌÕÀ>Ê>ÃÊÌ>LjÊjÊ«>ÃÃ>}iÀ>°Ê?Ê>}ʵÕiÊ`wV>ÊÕÊ>VÌiViÌʵÕiÊ`ÌÕʵÕiÊ>Ê «iÃÃ>ÊwV>ÃÃiÊÌÀÃÌiÊ>ÃʵÕiÊ`i«ÃÊ`iÃ>«>ÀiVi°ÊÊ`i«ÀiÃÃKÊKÊjÊ>ÃðÊÊÕ>ÊÌÀÃÌiâ>ʵÕiÊKÊÃÊ Ìi`iÊ>Ê>ÕiÌ>ÀÊiÃʵÕiÊÃÊ>VÌiViÌÃÊi ÀiÊVÊÌi`iÊ>Ê«iÀ>iViÀÊ«À}>`>iÌiÊ i]Ê>ÊViÀÌ>Ê>ÌÕÀ>]ÊViX>Ê>ÊÌiÀviÀÀÊÊ>ëiVÌÊL}VÊiÊÃV>ÊVÊ>Ê«À«À>Ê«iÃÃ>°Ê Ê>ëiVÌÊ L}V]Ê>ÌiÀ> iÊÊÃ]Ê>Ê«iÃÃ>ÊViX>Ê>ÊÌiÀÊ`wVÕ`>`iÊiÊ`ÀÀ]Ê>ÊÃiÀÊÕÌÊ«iÃ>Ê>Ê«À?ÌV>Ê `Ê ÃiÕÊ `>>`>]Ê `iÊ v>âiÀÊ >ÃÊ VÃ>ÃÊ µÕiÊ «ÀiVÃ>°Ê jÊ `ÃÃ]Ê iÝÃÌiÊ ÕÌÀ>ÃÊ V«V>XªiÃÊ «ÀiÃÊ Ê ÃiÌ`ÊL}V]ÊiʵÕiÊ >LÌÕ>iÌiÊÃiÊ>V«> >Ê`iÊÕ>ÊÃÕL`>Ê`iÊVÀÌÃ]ÊʵÕiÊÌiÀviÀiÊVÊ `ÃÊ>ëiVÌÃ\ÊVÊÕÊv>VÌÀÊ«ÀÌiVÌÀÊ`>ÊVÀ>ÌÛ`>`iÊ`>ÃÊVjÕ>ÃÊViÀiLÀ>Ã]ÊʵÕiÊjÊ«ÀÌ>ÌiÊ«ÀµÕiÊ «`iÊ«ÀiÕ`V>ÀÊ>ÊiÀ>Ê`>Ê«iÃÃ>Êi]Ê>ÊiÃÊÌi«]ÊÌ>LjÊVÊÊ«À«ÀÊÃÃÌi>ÊÕÌ?À]Ê Ê µÕiÊ >Ê ÌÀ>Ê >ÃÊ ÛÕiÀ?ÛiÊ >Ê ViÀÌÃÊ Ì«ÃÊ `iÊ viVXªiÃ°Ê µÕ>ÌÊ >Ê ÌÀÃÌiâ>Ê À>]Ê µÕiÊ µÕ>µÕiÀÊ «iÃÃ>Ê«`iÊÌiÀÊ«ÀʵÕ>µÕiÀÊVÃ>ʵÕiÊÌÀ>ÃÌÀ>iÌiÊ>Ê>LÀÀiViÕ]ÊÌi`iÊ>Ê«>ÃÃ>ÀÊÊ«À«ÀÊ`>ÊÕÊ Ê`>ÊÃi}ÕÌiÊ«ÀµÕi]ÊiÌÀiÌ>Ì]Ê?Ê>VÌiViÀ>ÊÕÌÀ>ÃÊVÃ>ÃÊ>ÃÊ>}À>`?ÛiÃ]Ê>Ê«iÃÃ>Ê`i«À`>]Ê iÃʵÕiÊ>VÌiX>ÊVÃ>ÃÊ>}À>`?ÛiÃÊ>ÌjÃiÊ`i«À`>]ÊÌÀÃÌi]ÊL`>]ÊLµÕi>`>ÊiÊVÊiÃÌiÃÊ ÌÀ>ÃÌÀÃʵÕiÊÀiviÀ° Adriano Vaz Serra Existe, na sociedade, alguma confusão entre patologias como a depressão, a doença bipolar, as comorbilidades… Existirão causas ou outros factores comuns? AVS -ÊÊ`iX>ÊL«>ÀÊ«`iÊV>À>VÌiÀâ>ÀÃiÊ«ÀÊÃÌÕ>XªiÃÊ`iÊ`i«ÀiÃÃKÊ«ÀvÕ`>]ÊÀi}À>Ê}iÀ>ÊÕÌÊ «ÀvÕ`>ÊÕ]Ê«iÊVÌÀ?À]Ê«ÀÊÃÌÕ>XªiÃÊiʵÕiÊ>Ê«iÃÃ>ÊÃiÊÃiÌiÊ «iÀ>VÌÛ>]Ê «iÀiÕvÀV>]ÊV>«>âÊ `iÊÃiÊÃiÌÀÊ>Êi ÀÊ`ÊÕ`]ÊÕ>ÊÀµÕiâ>ÊiÝÌÀ>À`?À>oÊ>LÌÕ>iÌi]Ê>`ÌiÃiÊiÊÃ>LiÃiʵÕiÊ iÝÃÌiÊ«Ài`ëÃXKÊ}ijÌV>Ê«>À>ÊiÃÌiÊÌ«Ê`iÊÃÌÕ>XK°ÊÃÊ`i«ÀiÃêiÃ]Ê>}Õ>ÃÊ`i>ÃÊÌkÊ«Ài`ëÃXKÊ}ijÌV>ÊiÊÃKÊV >>`>ÃÊ`i«ÀiÃêiÃÊi`}i>ÃÊ«ÀµÕiÊ?Ê>ÃViÀ>ÊVÊ>Ê«À«À>Ê«iÃÃ>°Ê"ÕÌÀ>ÃÊ ÃKÊÀi>VÌÛ>ÃÊ>Ê>VÌiViÌÃÊ`ÊiÊ>LiÌiÊiʵÕ>`Ê>Ê«iÃÃ>ÊÌiÊ«ÕV>ÃÊ`iviÃ>ÃÊ«ÃV}V>ÃÊ v>ViÌiÊÛ>Ê>L>ÝÊiÊÌiÊÌi`kV>Ê>ÊÀÊ«À}>`ÊÊÃiÕÊ«À«ÀÊiÃÌ>`°ÊiÊv>VÌ]ÊÃÌÊ«`iÊ>`>ÀÊÕÊ «ÕVÊÃÌÕÀ>`ÊiÊ >ÛiÀÊÃÌÕ>XªiÃÊ`iÊ`i«ÀiÃÃKʵÕi]Ê«ÀÊiÝi«]Ê>«ÀiÃiÌiÊÕÊv>VÌÀÊ`iÊVÀL`>`iÊVÊÕÊ`ÃÌÖÀLÊ`iÊ«@V]ÊÕÊ`iÃiV>`iiÊViÀÌ>ÃÊvL>Ã]ÊiÌV°ÊÃÃÊÛ>À>Ê`iÊ>VÀ`ÊVÊÛ?À>ÃÊ VÀVÕÃÌ@V>Ã]ÊVÊÊÌ«Ê`iÊ«iÃÃ>]Ê>ÊV>ÃK]ÊÊ>VÌiViÌo A doença mental ainda é um estigma? AVS –ÊÊ`iX>ÊiÌ>]ÊviâiÌi]ÊiÊ«iÊÃjVÕÊ88]ÊVÌÕ>Ê>ÊÃiÀÊÕÊiÃÌ}>°ÊÊ"-ÊÀi«iÌiÊ ÃÌÊVÌÕ>`>iÌi\Ê>ÃÊiViÃÃ`>`iÃʵÕiÊÃKÊiÃÌ>LiiV`>ÃÊ«>À>ÊÊÌÀ>Ì>iÌÊ`ÃÊ`iÌiÃÊiÌ>ÃÊ wV>ÊÕÌÊ>µÕjÊ`Ê>«ÊµÕiÊjÊÀiViL`°ÊÊ>À>Ê`>ÃÊÃVi`>`iÃÊ`ÊÕ`ÊÌiÀÊ«ÀiÃÌ>ÊÕÌÊ >ÃÊ>ÌiXKÊ>Ê>ëiVÌÃÊ`iÊ>ÌÕÀiâ>ÊvÃV>Ê`ʵÕiÊ>Ê>ëiVÌÃÊ`iÊ>ÌÕÀiâ>ʫõÕV>]ʵÕiÊÌi`iÊ>ÊÃiÀÊ i}>`ÃÊÕÊÌiÀ«ÀiÌ>`ÃÊ`iÊvÀ>Ê«iÀ>ÌÛ>ÊiÊ>ÊÃiÀÊÕ>ÊV`XKʵÕiÊVÀ>ÊiÃÌ}>Ê«ÀµÕiÊi}>Ê>ViÃÃÊ >ÊÌÀ>Ì>iÌÃÊi ÀiÃ]Ê>ÊÌiÀÊÕÊi«Ài}Êi]Ê«ÕÀ>ÊiÊëiÃiÌi]Ê>ÊÌiÀÊ`ÀiÌÊ>ÊÛÛiÀÊ>ÊÃVi`>`iÊ>Ê µÕiÊ«iÀÌiVi]ʵÕiÊÊÀiiÌ>]Ê>À}>â>ÊiÊ`iÃVÀ>° O que deveria ser feito para eliminar esse estigma? AVS –Ê>ÛiÀ]Ê`iÊv>VÌ]ÊLÀ}>XKÊ>ÌÀ>ÛjÃÊ`iÊ}ÀÕ«ÃÊ«À«ÀÃʵÕiÊÃiÊ`i`V>Ê>ÊiÃÌiÊÌ«Ê`iÊÌÀ>L> ÊiÊ iÃÌÕ`ðÊ*ÀÊÕÊ>`]ÊÌiÌ>ÀiÊÛiÀwV>ÀʵÕ>ÃÊÃKÊÃÊ}ÀÕ«ÃÊ`iÊÃÌÊ>VÌiViÊ>ÃÊvÀiµÕiÌiiÌiÊiÊ ÌiÌ>ÀÊ>VÌÕ>ÀÊÃLÀiÊiiÃÊ«>À>ÊÃÊÀÊ`wV>`ÊÃÊÃiÕÃÊ«ÀiVViÌðÊiÛ?ÃÊ>ÊV iViÀÊʵÕiÊj]Ê`iÊ v>VÌ]ÊÕÊ`iÌiÊiÌ>Ê«>À>ÊV«Àii`iÀiʵÕiÊÕÌÊ`>µÕʵÕiÊ«iÃ>ʵÕiÊÃi>ÊKÊVÀÀië`iÊ DÊÀi>`>`i°ÊiÊv>VÌ]ÊÃKÊ`viÀiÌiÃoÊ À>ÀÊV`XªiÃÊ«>À>ÊÊ>«>ÀiViÌÊ`iÊ>ÃÃV>XªiÃÊiÊÕÌÀ>ÃÊÃÌÌÕXªiÃÊ«>À>ʵÕiÊÌ`Ê>µÕiiʵÕiÊ«ÀiVÃiÊ«ÃÃ>ÊÃiÀÊLÃiÀÛ>`ÊiÊÌÀ>Ì>`]Ê«>À>Êv>âiÀÊ«ÀÊiÝi«ÊiÝiÀVVÊvÃV]ʵÕiÊÌ>LjÊjÊiViÃÃ?À]Ê«>À>Ê`iÃiÛÛiÀÊ>ÃÊÃÕ>ÃÊ«À«À>ÃÊ>«Ì`ªiÃÊ«>À>ÊÕÊ`>Ê>ÀÀ>>ÀÊ i«Ài}]ÊVÊÛÃÌ>ÊDÊiViÃÃ?À>Ê>ÕÌâ>XKÊi]Ê>ÊiÃÊÌi«]ÊÌiÀÊi«ÀiÃ>ÃʵÕiÊV«Àii`>Ê µÕi]Ê`iÌÀÊ`ÃÊ«>«jÃÊÃV>ÃʵÕiÊ«`iÊ`iÃi«i >À]ÊjÊÕÌÊ«ÀÌ>ÌiʵÕiÊ>«Ài`>Ê>Ê>ViÌ>ÀÊ >µÕiiÃʵÕiÊÃKÊ`ÌÃÊ`iÌiÃÊiÌ>ðÊ*ÀµÕi]Ê`iÃ`iʵÕiÊ`iÃiÛÛ>Ê>ÃÊÃÕ>ÃÊ«À«À>ÃÊ>«Ì`ªiÃ]ÊÃKÊ ÌKÊLÃÊÕÊÌKÊV>«>âiÃÊ`iÊv>âiÀiÊ>ÃÊVÃ>ÃÊVÊÃÊÕÌÀð #!4E4=C> A minha escola e a prevenção da infecção VIH/SIDA 2^\^b9^eT]bP _aTeT]Xa^Udcda^ iVÀÀiÕÊ Ê «>ÃÃ>`Ê `>Ê ÇÊ `iÊ "ÕÌÕLÀÊ Ê VVÕÀÃÊ ºÊ >Ê iÃV>Ê iÊ >Ê «ÀiÛiXKÊ `>Ê viVXKÊ 6»Ê `>â>`Ê «i>Ê À`i>XKÊ >V>Ê «>À>Ê >Ê viVXKÊ 6ÉÃ`>Ê iÊ «i>Ê ÀiVXKiÀ>Ê `iÊ Û>XKÊ iÊ iÃiÛÛiÌÊ ÕÀÀVÕ>ÀÊiÊÌiÛiÊVÊLiVÌÛÊiÃÌÕ>ÀÊ>ÊÀi>â>XKÊ`iÊ«ÀiVÌÃÊ`iÊi`ÕV>XKÊ«>À>Ê>Ê Ã>Ö`iÊ>Ê?Ài>Ê`>Ê«ÀiÛiXKÊ`>ÊviVXKÊ6Ê>ÃÊiÃV>ÃÊ`ÃÊÓ¨ÊiÊΨÊVVÃÊ`ÊiÃÊL?ÃVÊiÊ`ÊiÃÊ ÃiVÕ`?À°Ê«ÀiÃiÌ>À>ÃiÊ>ÊVVÕÀÃÊÊÓ£ÈÊV>``>ÌÕÀ>ÃÊ`iÊiÃV>ÃÊL?ÃV>ÃÊiÊÃiVÕ`?À>ÃÊ`iÊÌ`ÊÊ «>ðÊÀ>ÊVÃ`iÀ>`>ÃÊÛ?`>ÃÊ«>À>Ê>Û>>XKÊ££ÇÊV>``>ÌÕÀ>ÃÊÊÇÊ`ÊiÃÊL?ÃVÊiÊÎnÊ`ÊiÃÊ ÃiVÕ`?À° iÊ>VÀ`ÊVÊÃÊVÀÌjÀÃÊ«ÀiÛÃÌÃÊiÊÀi}Õ>iÌ]Ê>Ê>?ÃiÊ`ÃÊ«ÀiVÌÃÊÌiÛiÊiÊVÃ`iÀ>XKÊÊ `iÃiÛÛiÌÊ`iÊÌÀ>L> ÃʵÕiÊvÀ>ÃÃiÊÃÊ>ÕÃÊÀi>ÌÛ>iÌiÊDÃÊV>À>VÌiÀÃÌV>ÃÊ`>ÊviVXKÊ 6ÉÃ`>]ÊDÃÊÛ>ÃÊ`iÊÌÀ>ÃÃÃK]Ê>ÃÊÀÃVÃÊ«>À>Ê>ÊÃ>Ö`iÊiÊDÃÊvÀ>ÃÊ`iÊ«ÀiÛiXK°ÊÊ>«ÀiV>XKÊ`Ê ÖÀÊÛ>ÀâÕÊÃÊÌÀ>L> ÃÊiʵÕiÊjÊVÕÌ`>Ê>Ê«ÀiÛiXKÊ`ÃÊV«ÀÌ>iÌÃÊ`iÊÀÃVÊiÊ>Ê>`«XKÊ`iÊ iÃÌÃÊ`iÊÛ`>ÊÃ>Õ`?ÛiÃÊiʵÕiÊÃÕL >Ê>Ê«ÀÌ@V>Ê`>ÊKÊ`ÃVÀ>XKÊiÊ`ÊÀiëiÌÊ«i>ÃÊ«iÃÃ>ÃʵÕiÊÛÛiÊVÊ6°ÊÊ>Û>>XKÊÌiÛiÊ>`>ÊiÊVÌ>Ê>Ê«>ÀÌV«>XKÊ`ÃÊ>ÕÃ]ÊÃÊiÃÊÕÌâ>`Ã]Ê ÃÊ«ÖLVÃ>ÛÊ>Ì}`ÃÊiÊÊÌi«Ê`iÊ`ÕÀ>XKÊiÊiÝiVÕXKÊ`Ê«ÀiVÌÊÃi}Õ`ÊVÀÌjÀÃÊ`iÊÀiiÛ@V>]Ê VÀ>ÌÛ`>`i]ÊÌ«Ê`iÊ`ÛÕ}>XKÊiÊÀiÃÕÌ>`ðÊ"ÊÖÀÊ>ÌÀLÕÕÊÃÊ«ÀjÃÊDÃÊÃi}ÕÌiÃÊiÃV>Ã\ ENSINO BÁSICO £¨Ê*ÀjÊÊÃV>ÊÊÓÉÎÊKÊvÃÊ`iÊÛiÀ°ÊÛiÀ Ó¨Ê*ÀjÊÊÃV>ÊÊÓÉÎÊÀ°ÊKÊ>ÀÀÃ]Ê}ÕiÀ>Ê`>Êâ ΨÊ*ÀjÊÊÃV>ÊÊÓÉÎÊiÝ>`ÀiÊiÀVÕ>]Ê-À>°Ê`>ÊÕ>]Ê->Ì>Àj Maria do Céu Machado A minha escola e a prevenção da infecção VIH/SIDA 4E4=C>#" ENSINO BÁSICO 1º Prémio Escola EB 2/3 João Afonso de Aveiro. Aveiro 2º Prémio Escola EB 2/3 Dr. João Barros, Figueira da Foz 3º Prémio Escola EB 2/3 Alexandre Herculano, Sra. da Guia, Santarém Prémios de Mérito Impacto na Comunidade Escola EB 2/3 D. Manuel I, Pernes - Santarém Inovação Escola Secundária c/ 3º ciclo de Ponte de Lima Coordenação do Projecto Escola EB 2/3 Evaristo Nogueira, S. Romão Seia ENSINO SECUNDÁRIO 1º Prémio Escola Profissional de Torredeita 2º Prémio Escola Secundária de Ermesinde 3º Prémio Escola Secundária Rainha Santa Isabel, Estremoz Prémios de Mérito Impacto na Comunidade Escola Secundária Manuel Teixeira Gomes, Portimão Inovação Escola Secundária com 3º ciclo do Fundão Coordenação do Projecto Escola Secundária c/ 3º ciclo D. Manuel I, Beja Prémios de Mérito «>VÌÊ>Ê Õ`>`iÊÊÃV>ÊÊÓÉÎÊ°Ê>ÕiÊ]Ê*iÀiÃÊÊ->Ì>Àj Û>XKÊÊÃV>Ê-iVÕ`?À>ÊVÉÊΨÊVVÊ`iÊ*ÌiÊ`iÊ> À`i>XKÊ`Ê*ÀiVÌÊÊÃV>ÊÊÓÉÎÊÛ>ÀÃÌÊ }ÕiÀ>]Ê-°Ê,KÊÊ-i> ENSINO SECUNDÁRIO £¨Ê*ÀjÊÊÃV>Ê*ÀwÃÃ>Ê`iÊ/ÀÀi`iÌ> Ó¨Ê*ÀjÊÊÃV>Ê-iVÕ`?À>Ê`iÊÀiÃ`i ΨÊ*ÀjÊÃV>Ê-iVÕ`?À>Ê,> >Ê->Ì>ÊÃ>Li]ÊÃÌÀiâ Prémios de Mérito «>VÌÊ>Ê Õ`>`iÊÊÃV>Ê-iVÕ`?À>Ê>ÕiÊ/iÝiÀ>ÊiÃ]Ê*ÀÌK Û>XKÊÊÃV>Ê-iVÕ`?À>ÊVÊΨÊVVÊ`ÊÕ`K À`i>XKÊ`Ê*ÀiVÌÊÊÃV>Ê-iVÕ`?À>ÊVÉÊΨÊVVÊ°Ê>ÕiÊ]Êi> Ê w>Ê >À>Ê `Ê jÕÊ >V >`Ê >Ì>Ê VÃÃ?À>Ê «>À>Ê >Ê Ã>Ö`iÊ Ã>iÌÕÊ >Ê «ÀÌ@V>Ê `>Ê iÃV>Ê iÊ Ê µÕiÊi>ÊÀi«ÀiÃiÌ>ÊÊV iViÌÊ`ÃÊ«ÀLi>ÃÊ`>ÊÃ`>ÊiÊÊ«>«iʵÕiÊÃÊ>ÕÃÊiÊÃÊ«ÀviÃÃÀiÃÊ `iÃiÛÛiÀ>Ê`ÕÀ>ÌiÊÌ`ÊiÃÌiÊÌi«ÊÕ>ÊiÛÛkV>Ê«ÀiÛiÌÛ>ÊiÊ`iÊV iViÌÃÊÕÌÊ«ÀÌ>ÌiÃÊ«>À>ÊÊÃÃÊvÕÌÕÀ°Ê6iÊiÊÌ`ÃÊÛÃÊÕ>Ê>i}À>ÊVÌ>}>Ìi]ÊÕ>ÊV>µÕiÊ«ÀÊiÃÌÃÊ`iÊÛ`>Ê Ã>Õ`?ÛiÃ]ʵÕiÊKÊÃiÊV>ÃÕÊ`iÊ>«>Õ`ÀÊÌ`>ÃÊ>ÃÊiÃV>ÃÊ«Ài>`>ÃoÊ viÃÃʵÕiÊ}ÃÌ>À>ÊÕÌÊ`iÊ ÌiÀÊÛÃÌÊ iÊ>µÕÊÕ>ÊiÝ«ÃXKÊ`iÊÌ`ÃÊÃÊÌÀ>L> ÃÊ>«ÀiÃiÌ>`Ã]Ê«Ài>`ÃÊÕÊK]Ê«ÀµÕiÊ`iiÃÊ ÀiÃÕÌ>ÊÕÌÊ`ÊÌÀ>L> Ê`iÃiÛÛ`]ÊÕÌ>ÃÊ À>ÃÊ`i`V>`>ÃÊ>Ê>«ÀvÕ`>ÀÊÕÊ«ÀLi>ÊÃjÀ°Ê KÊÛÃÊ µÕiÀÊ>X>ÀÊÕÌÊVÊ`ÃVÕÀÃÊi>LÀ>`]Ê>ÃÊ>ÌiÃÊ`âiÀʵÕiÊÃÕÊÀiëÃ?ÛiÊ«iÊ*>Ê >V>Ê`iÊ ->Ö`i]ÊiÊÊV>ÃÊVVÀiÌÊ`âiÀʵÕiÊʵÕiÊ>ÊÌ`ÃÊÃÊ`âÊÀiëiÌÊjÊÕÌÊ«ÀÌ>ÌiÊÌiÀÛÀÃÊ>Ê «ÀiÛiXK°ÊÕÊÃiʵÕiÊÛVkÃÊiÃÌKÊv>ÀÌÃÊ`iÊÕÛÀÊv>>ÀÊ`iÊiÃÌÃÊ`iÊÛ`>ÊÃ>Õ`?Ûi]ÊʵÕiÊ`iÛiÃÊÕÊKÊ v>âiÀ]Ê>ÃÊVÌÕ>Ê>ÊÃiÀÊ«ÀÌ>ÌiʵÕiÊÃ>L>ÃÊiÃV iÀÊÊÃÃÊi ÀÊV> ]ÊiÊ«iÃ>ÀʵÕiÊ>ÃÊ `iX>ÃÊÃiÝÕ>iÌiÊÌÀ>ÃÃÃÛiÃÊiÃÌ?Ê>ÊÛÃÃ>ÊK]ÊKÊ«`iÃÊ}À>ÀÊ>}Õ>ÃÊÀi}À>Ão*ÀiÛiÀÊ jÊÃ>LiÀ]ÊjÊV iViÀÊ>ÃÊÀi}À>ÃÊiÊÃÊÌiÃÊ`ÊÃÃÊV«ÀÌ>iÌoÛVkÃÊÃKÊÕÌÊ«ÀÌ>ÌiÃÊ«ÀÊ ÃÃÊVÌÕiÊ>Ê`ÃVÕÌÀÊiÊ>Ê«>ÀÌV«>ÀÊ>Êv>>Ê>ÊiÃV>ÊiÊVÊÃÊ>}ÃÊÃÊÛÃÃÃÊ«ÀLi>ðÊÃÌ>Ê V>ÌÛ>ÊiÃÌiÊ«ÀiVÌÊ`iÛiÊÃiÀÊÀi«iÌ`]Ê«>À>ʵÕiÊÊvÕÌÕÀÊ«ÃÃ>ÊÃÀÀÀÊ>ÊÌ`ÃÊÃo